Multipl skleroz hastalarına özgü beslenme durumu ölçeğinin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması
Development of nutrition assessment scale in Multiple Sclerosis patients (MSNAS): A validity and reliability study
- Tez No: 941960
- Danışmanlar: PROF. DR. FUNDA PINAR ÇAKIROĞLU
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Beslenme ve Diyetetik, Nöroloji, Nutrition and Dietetics, Neurology
- Anahtar Kelimeler: Beslenme durumu, geçerlik, güvenirlik, ölçek geliştirme, multipl skleroz, Nutritional status, validity, reliability, scale development, multiple sclerosis
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sağlık Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Beslenme ve Diyetetik Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 204
Özet
Multipl Skleroz (MS), dünya genelinde ve Türkiye'de artan prevalansı ile dikkat çeken, genç erişkinleri etkileyen önemli bir halk sağlığı sorunudur. Kronik seyri nedeniyle bireylerin yaşam kalitesinde belirgin düşüşlere yol açmakta ve artan sağlık harcamalarıyla ekonomik yük oluşturmaktadır. Multipl sklerozda görülen demiyelinizasyon ve aksonal dejenerasyonla ilişkili inflamatuvar süreçler, beslenmeyi hastalığın yönetiminde kritik bir faktör haline getirmektedir. Bu doğrultuda yürütülen çalışmada, Multipl Skleroz Hastalarına Özgü Beslenme Durumu Ölçeği (MSBDÖ) geliştirilmiş ve bu ölçeğin geçerlik güvenirlik analizleri yapılmıştır. Metodolojik desenle ve kesitsel araştırma modeliyle yürütülen çalışmada, ölçek geliştirme süreci literatür taraması ve MS hastaları ile yapılan yarı yapılandırılmış görüşmeler doğrultusunda şekillendirilmiş; taslak form 17 madde ile oluşturulmuştur. Daha sonra 30 MS hastasına pilot uygulama yapılmıştır. Psikometrik analizlerde 377 MS hastasından elde edilen veriler kullanılmıştır. Katılımcıların yaş ortalaması 35,93 ± 9,49 yıl olup, %79,6'sı kadın bireylerden oluşmaktadır. Geçerlik analizleri kapsamında yüzey, kapsam, yapı ve ölçüt bağıntılı geçerlik analizleri yapılmıştır. Kapsam geçerliği için hesaplanan I-CVI değerleri 0,90–1,00 aralığında, S-CVI değeri ise 0,98 olarak bulunmuştur. Açımlayıcı faktör analizi sonucunda ölçeğin iki faktörlü ve sekiz maddeden oluşan bir yapıya sahip olduğu belirlenmiştir. Faktör yükleri birinci alt boyutta 0,645–0,693, ikinci alt boyutta ise 0,708–0,835 aralığında değişmektedir. Tüm maddelerin komünalite değerleri 0,40'ın üzerinde bulunmuştur. Öz değerler incelendiğinde, birinci alt boyut için 2,248, ikinci alt boyut için ise 2,060 olarak hesaplanmıştır. Doğrulayıcı faktör analizi sonucunda ölçeğin iki alt boyutlu yapısı doğrulanmış; modelin uyum indeksleri χ²/sd = 2,217, GFI = 0,982, CFI = 0,926, AGFI = 0,943, NNFI/TLI = 0,891, IFI = 0,928 ve RMSEA = 0,081 olarak bulunmuştur. Güvenirlik analizlerinde Cronbach Alfa katsayıları birinci alt boyut için 0,690, ikinci alt boyut için 0,707 ve toplam ölçek için 0,646 olarak hesaplanmıştır. Omega katsayıları ise sırasıyla 0,767, 0,716 ve 0,642'dir. Test-tekrar test analizinde, toplam puan ve alt boyut puanları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark saptanmamıştır (p > 0,05), bu da ölçeğin zaman içinde tutarlı sonuçlar verdiğini göstermektedir. Ölçüt bağıntılı geçerlik kapsamında yapılan analizlerde, geliştirilen ölçeğin toplam puanı ile Genel Beslenme Davranışı Envanteri arasında negatif korelasyon (r =-0,353, p < 0,01); SF-36 Yaşam Kalitesi Ölçeği'nin alt boyutlarıyla da negatif yönde ilişki saptanmıştır. Ayrıca, MS'nin ilerleme düzeyini ölçen Geniletilmiş Özürlülük Durum Ölçeği (EDSS) ile ölçek puanı arasında düşük düzeyde pozitif korelasyon (r = 0,204, p < 0,05) bulunarak yakınsak ve ıraksak geçerliğin sağlandığı gösterilmiştir. Sonuç olarak, MSBDÖ, MS hastalarının beslenme durumlarını sistematik biçimde değerlendirmek üzere geliştirilmiş, geçerli ve güvenilir bir araçtır. Bu ölçek, sağlık profesyonelleri tarafından klinik uygulamalarda kullanılabilir ve beslenme durumu açısından risk altında olan MS hastalarının erken dönemde belirlenmesine yardımcı olabilir.
Özet (Çeviri)
Multiple sclerosis (MS) is a significant public health concern that primarily affects young adults and has been drawing increased attention due to its rising prevalence both globally and in Türkiye. Its chronic course leads to a marked decline in quality of life and poses a substantial economic burden through increased healthcare expenditures. The inflammatory processes associated with demyelination and axonal degeneration in MS highlight the critical role of nutrition in disease management. In this context, the Nutrition Assessment Scale for patients with Multiple Sclerosis (MSNAS) was developed, and its validity and reliability were assessed. This cross-sectional methodological study was conducted following a scale development process that included a literature review and semi-structured interviews with MS patients. A preliminary 17-item draft scale was developed and then piloted with 30 individuals with MS. Psychometric analyses were carried out using data from 377 MS patients. The mean age of the participants was 35.93 ± 9.49 years, and 79.6% were female. Validity analyses included assessments of face, content, construct, and criterion-related validity. The item-level content validity index (I-CVI) ranged from 0.90 to 1.00, and the scale-level content validity index (S-CVI) was calculated as 0.98. Exploratory factor analysis revealed a two-factor structure comprising eight items. Factor loadings ranged from 0.645 to 0.693 for the first factor and from 0.708 to 0.835 for the second. All items had communality values above 0.40. The eigenvalues were 2.248 and 2.060 for the first and second factors, respectively. Confirmatory factor analysis supported the two-factor model, with acceptable model fit indices: χ²/df = 2.217, GFI = 0.982, CFI = 0.926, AGFI = 0.943, NNFI/TLI = 0.891, IFI = 0.928, and RMSEA = 0.081. Reliability analyses showed Cronbach's alpha coefficients of 0.690 for the first subscale, 0.707 for the second, and 0.646 for the total scale. Omega coefficients were 0.767, 0.716, and 0.642, respectively. Test-retest analysis revealed no statistically significant differences between repeated measurements of total and subscale scores (p > 0.05), indicating temporal stability. In criterion-related validity analyses, the total score of the developed scale was negatively correlated with the General Dietary Behavior Inventory and with the subdimensions of the SF-36 Quality of Life Scale. A low-level positive correlation was also found between the scale and the Expanded Disability Status Scale (EDSS), indicating both convergent and divergent validity. In conclusion, the MSNAS is a valid and reliable tool developed to systematically assess the nutritional status. This scale can be routinely used by healthcare professionals in clinical practice and can help identify individuals at risk at an early stage.
Benzer Tezler
- Multipl skleroz hastalarında denge ve vestibüler sistemin değerlendirilmesi
Evaluation of balance and vestibular system in multiple sclerosis patients
AYSU KISA
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2023
NörolojiSağlık Bilimleri ÜniversitesiNöroloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. UFUK EMRE TOPRAK
- Multipl skleroz hastalarında alt ekstremite eklem hareket açıklığının,yürümeye etkisinin incelenmesi
Examination of the effect of lower extremity joint range of motion, while walking in multiple sclerosis patients
MAJVINA MEHMETI
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Fizyoterapi ve RehabilitasyonDokuz Eylül ÜniversitesiFizik Tedavi ve Rehabilitasyon Ana Bilim Dalı
PROF. DR. BİLGE KARA
- Multipl skleroz hastalarında vestibüler rehabilitasyonun denge bozukluğu, yaşam kalitesi ve depresyon üzerine etkilerinin değerlendirilmesi
Effect of vestibular rehabilitation on balance, quality of life and depression in patients with multiple sclerosis
GÜLNUR ÖZGEN
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2012
Fiziksel Tıp ve RehabilitasyonEge ÜniversitesiFizik Tedavi ve Rehabilitasyon Ana Bilim Dalı
PROF. DR. YEŞİM AKKOÇ
- Multipl skleroz hastalarında özgün antijenlere T hücre yanıtlarının HLA ile ilişkisi
HLA associated T cell response to specific antigen in multiple sclerosis patients
SİBEL PENBE YENTÜR
Yüksek Lisans
Türkçe
1999
Allerji ve İmmünolojiİstanbul Üniversitesiİmmünoloji Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. GÜHER SARUHAN DİRESKENELİ
- Multipl skleroz hastalarında yeni alt ekstremite beceri değerlendirmesinin güvenilirliğinin ve geçerliliğinin incelenmesi
The reliability and validity of the novel lower-extremity dexterity assessment in patients with multiple sclerosis
NUMAN YAVUZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Fizyoterapi ve RehabilitasyonSağlık Bilimleri ÜniversitesiFizyoterapi ve Rehabilitasyon Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. FATİH SÖKE