Türkçe ve Türk dili ve edebiyatı öğretmeni adaylarının eleştirel düşünme eğilimlerinin incelenmesi
Examination of critical thinking tendencies of prospective Turkish and Turkish language and literature teachers
- Tez No: 942104
- Danışmanlar: PROF. DR. HALİT DURSUNOĞLU
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Eğitim ve Öğretim, Türk Dili ve Edebiyatı, Education and Training, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: eleştirel düşünme eğilimleri, Türkçe ve Türk dili edebiyatı öğretmen adayları, inceleme, bulgular, critical thinking tendencies, Turkish and Turkish language and literature teacher candidates, review, findings
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Atatürk Üniversitesi
- Enstitü: Eğitim Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Eğitimi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 105
Özet
ÖZ YÜKSEK LİSANS TEZİ TÜRKÇE VE TÜRK DİLİ EDEBİYATI ÖĞRETMENİ ADAYLARININ ELEŞTİREL DÜŞÜNME EĞİLİMLERİNİN İNCELENMESİ Lütfü AKIN Mayıs 2025, 105 Sayfa Amaç: Bu çalışma, Türkçe ve Türk dili ve edebiyatı öğretmeni adaylarının eleştirel düşünme eğilimlerini incelemeyi amaçlamaktadır. Araştırmada, Türkçe ve Türk dili ve edebiyatı öğretmeni adaylarının; cinsiyet, ana bilim dallarındaki sınıf düzeyleri, akademik başarı durumları, yaş seviyeleri ve kitap okuma alışkanlıkları gibi çeşitli değişkenlerin eleştirel düşünme eğilimlerine etkisi incelenmiştir. Ayrıca, araştırma, öğretmen adaylarının eleştirel düşünme becerilerinin gelişiminde eğitim programlarının ve bu bağlamda üst düzey düşünme becerilerinin rolünü belirlemeye yönelik çalışmalara katkı sağlamayı hedeflemektedir. Yöntem: Araştırmada, nicel araştırma yöntemlerinden biri olan betimsel tarama yöntemi tercih edilmiştir. Betimsel tarama, bir olguyu ayrıntılı olarak tanımlamak, ölçmek ve analiz etmek amacıyla kullanılan bir yöntem olup, eleştirel düşünme eğilimlerini belirlemeyi hedeflemektedir. Araştırma, Türkiye'nin doğusunda yer alan bir üniversitenin eğitim fakültesi Türkçe ve Türk dili ve edebiyatı ana bilim dallarında öğrenim gören 267 üniversite öğrencisi ile gerçekleştirilmiştir. Araştırma verileri, SPSS 22.00 istatistik paket programı ile analiz edilmiştir. Çalışmada yer yer yapay zekâ uygulamalarından yararlanılmıştır. Bulgular: Araştırma bulgularına göre, Türkçe ve Türk dili ve edebiyatı öğretmeni adaylarının eleştirel düşünme eğilimleri genel olarak yüksek düzeyde olup bu durum ölçeğin tüm alt boyutlarında (Üstbiliş, Esneklik, Sistematiklik, Azim-Sabır, Açık Fikirlilik) gözlemlenmiştir. Cinsiyet ve akademik başarı değişkenlerine göre adayların eleştirel düşünme eğilimlerinde anlamlı bir farklılık saptanmamıştır. Ancak yaş, öğrenim gördükleri sınıf düzeyi kısmen ve yıllık kitap okuma sıklığı değişkenlerine göre ise eleştirel düşünme eğilimlerinde istatistiksel olarak anlamlı farklılıklar belirlenmiştir. Özellikle 23 yaş ve üzeri bireylerin, 2. ve 4. sınıf düzeyindeki öğrencilerin ve yılda 3 kitap okuyan öğretmen adaylarının, diğer gruplara kıyasla daha yüksek düzeyde eleştirel düşünme eğilimlerine sahip oldukları tespit edilmiştir. Sonuç: Araştırmanın sonuçları, Türkçe ve Türk dili ve edebiyatı öğretmeni adaylarının eleştirel düşünme eğilimlerinin yaş, sınıf düzeyi ve kitap okuma alışkanlığı gibi demografik faktörlere bağlı olarak anlamlı farklılıklar gösterdiğini ortaya koymaktadır. Yaş arttıkça eleştirel düşünme becerilerinde genel bir yükseliş gözlenmiş, sınıf düzeyine göre ise özellikle belirli sınıflardaki adayların eleştirel düşünme boyutlarında daha yüksek puanlar aldığı tespit edilmiştir. Ayrıca, yıllık kitap okuma sıklığının eleştirel düşünme eğilimlerini olumlu yönde etkilediği belirlenmiştir. Buna karşılık, cinsiyet ve akademik başarı değişkenlerinin eleştirel düşünme eğilimleri üzerinde anlamlı bir etkisi olmadığı saptanmıştır. Bu sonuçlar, eleştirel düşünme becerilerinin bireysel farklılıklara bağlı olarak geliştiğini ve bu becerilerin desteklenmesinde özellikle yaş ve öğrenim düzeyinde kısmen ve kitap okuma alışkanlığında ise oldukça önemli rol oynadığı sonucuna ulaşılmıştır. Bu nedenle, öğretmen yetiştirme programlarında eleştirel düşünme becerilerinin geliştirilmesine yönelik planlı ve etkili eğitim uygulamalarının yer alması, mesleki yeterliklerin artırılması açısından kritik öneme sahiptir.
Özet (Çeviri)
ABSTRACT MASTER THESIS EXAMINATION OF CRITICAL THINKING TENDENCIES OF PROSPECTIVE TURKISH AND TURKISH LANGUAGE AND LITERATURE TEACHERS Lütfü AKIN May 2025, 105 Pages Purpose: This study aims to examine the critical thinking tendencies of Turkish and Turkish language and literature teacher candidates. The study examined the effects of various variables such as gender, grade levels in the main branches, academic success status, age levels and book reading habits on the critical thinking tendencies of Turkish and Turkish language and literature teacher candidates. In addition, the study aims to contribute to studies aimed at determining the role of educational programs and higher-order thinking skills in the development of critical thinking skills of teacher candidates. Method: The descriptive scanning method, which is one of the quantitative research methods, was preferred in the study. Descriptive scanning is a method used to describe, measure and analyze a phenomenon in detail and aims to determine critical thinking tendencies. The study was conducted with 267 university students studying in the Turkish and Turkish language and literature departments of the faculty of education of a university located in the east of Turkey. The research data were analyzed with the SPSS 22.00 statistical package program. Artificial intelligence applications were used in some places in the study. Findings: According to the research findings, the critical thinking tendencies of Turkish and Turkish language and literature teacher candidates are generally at a high level, and this situation was observed in all sub-dimensions of the scale (Metacognition, Flexibility, Systematicity, Perseverance-Patience, Open-Mindedness). No significant difference was found in the critical thinking tendencies of the candidates according to the variables of gender and academic success. However, statistically significant differences were found in the critical thinking tendencies according to the variables of age, partial grade level and annual book reading frequency. It was determined that especially individuals aged 23 and over, students in the 2nd and 4th grades and teacher candidates who read 3 books per year had higher levels of critical thinking tendencies compared to other groups. Conclusion: The findings of the study reveal that the critical thinking tendencies of prospective Turkish Language and Literature teachers vary significantly depending on demographic factors such as age, grade level, and reading habits. A general increase in critical thinking skills was observed with age, while candidates in certain grade levels scored higher in specific dimensions of critical thinking. Moreover, the frequency of annual book reading was found to have a positive impact on critical thinking tendencies. In contrast, variables such as gender and academic achievement did not demonstrate a significant effect on these tendencies. These results suggest that critical thinking skills develop in relation to individual differences, with age and educational level playing a moderate role and reading habits playing a notably influential role. Therefore, incorporating planned and effective educational practices aimed at enhancing critical thinking skills in teacher education programs is of critical importance for improving professional competencies.
Benzer Tezler
- Türkçe ve Türk dili ve edebiyatı öğretmeni adaylarının tartışma becerilerine yönelik tutumları ile eleştirel düşünme eğilimleri arasındaki ilişkinin incelenmesi
An examination of the relationship between the attitudes toward discussion skills and critical thinking tendencies of prospective Turkish and Turkish language and literature teachers
RECEP CANSIZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
Eğitim ve ÖğretimAtatürk ÜniversitesiTürkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MESUT BULUT
- An investigation of the critical thinking dispositions of pre-service teachers at a private non-profit university
Vakıf üniversitesindeki öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimlerinin incelenmesi
SİNEM ÇEVİK
Yüksek Lisans
İngilizce
2013
Eğitim ve Öğretimİhsan Doğramacı Bilkent ÜniversitesiEğitim Programları ve Öğretimi Ana Bilim Dalı
DR. ARMAĞAN ATEŞKAN
- Reşat Nuri Güntekin'in hikâyelerinde eğitim unsurları
Educational elements in the stories of Reşat Nuri Güntekin
ESMA YURTSEVEN
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Türk Dili ve EdebiyatıNecmettin Erbakan ÜniversitesiTürkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ GÜLSÜN KOÇER
- Türkçe öğretmeni adaylarının sosyal medyadaki reklam metinlerine yönelik görüşleri
Opinions of pre-service Turkish teachers on advertisement texts in social media
EVREN TUTAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
ReklamcılıkDokuz Eylül ÜniversitesiTürkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İBRAHİM SEÇKİN AYDIN
- Билим, илим жана маданият тармагындагы Кыргызстан менен Түркиянын кызматташтыгы (1992-2012 жж.)
Kırgız Cumhuriyeti ile Türkiye Cumhuriyeti arasında eğitim, bilim ve kültürel ilişkiler (1992-2012)
KADRİ AĞGÜN
Doktora
Kırgızca
2016
TarihKyrgyz State University named after I ArabaevTarih Ana Bilim Dalı
PROF. DR. TÖLÖBEK ABDRAHMANOV