Özel yetenekli öğrencilerin yetenek alanlarına göre yaratıcılık ve kişilik özelliklerinin incelenmesi
Investigation of creativity and personality characteristics of gifted and talented students according to their talent areas
- Tez No: 942651
- Danışmanlar: DOÇ. DR. ESRA KANLI DENİZCİ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Eğitim ve Öğretim, Education and Training
- Anahtar Kelimeler: Yaratıcılık, Beş Faktörlü Kişilik Modeli, Torrance Yaratıcı Düşünme Testi, Creativity, Five-Factor Model of Personality, Torrance Tests of Creative Thinking
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ege Üniversitesi
- Enstitü: Eğitim Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Özel Eğitim Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 119
Özet
Yaratıcılık, Antik Yunan'dan günümüze mistik ilhamdan bilişsel süreçlere uzanan farklı kuramsal yaklaşımlarla açıklanmaya çalışılmış, tanımı üzerinde uzlaşı sağlanamamış bir kavramdır. Wallas'ın Dört Aşamalı Süreç Modeli, Mednick'in Çağrışımsal Düşünme Kuramı, Rothenberg'in zıt fikirleri sentezleyen Janusyan Düşünme Kuramı, Guilford'un zekânın alt boyutu olarak çoğul (akıcılık, özgünlük, esneklik, zenginleştirme) ve tekil düşünme ayrımı, Sternberg'in Yön Verme ve Yatırım Kuramları, Csikszentmihalyi'nin Sistemler Kuramı ile Rhodes'un 4P Çerçevesi (kişi, süreç, ürün, çevre) yaratıcılığa farklı açıklamalar getirmektedir. Plucker vd. (2004) ise yenilikçi ve işlevsel ürün üretme yeteneğine vurgu yapmaktadır. Yaratıcılığın ne olduğu kadar kimlerde bulunduğu da araştırmalara konu olmuştur. Rhodes'un 4P Çerçevesinin kişi boyutuna atıf yapan bu soru, bilim insanlarını kişilik özeliklerini araştırmaya yönlendirmiştir. Yaratıcılık ve kişilik özellikleri arasındaki bağlantıya yönelik çalışmalarda Beş Faktörlü Kişilik Kuramı (deneyime açıklık, dışadönüklük, duygusal dengesizlik, sorumluluk, uyumluluk) tercih edilen bir çerçeve olmuştur. Bu bağlamdaki araştırmalar devam etmekle birlikte, Beş Faktörlü Kişilik Kuramının deneyime açıklık boyutu dışındaki kişilik faktörleri hakkında araştırma bulguları henüz tutarlı ve net bir bütünlük göstermemektedir. Yaratıcılık ve kişilik özellikleri arasındaki bağlantı, özellikle farklı meslek gruplarındaki katılımcılarla, yurt dışındaki araştırmalara daha sık konu olmuştur. Ülkemizde, özellikle özel yetenekli bireyler alanında, yeterince incelenmemiştir. Tüm bunlardan hareketle mevcut araştırmada, BİLSEM'lerde farklı yetenek alanlarında (genel yetenek, müzik, resim) öğrenim gören ortaokul öğrencilerinin yaratıcılık ve yaratıcılık alt boyutları ile kişilik özellikleri arasındaki ilişki incelenmiştir. Veri toplama sürecinde Torrance Yaratıcı Düşünme Testi Şekilsel Formu / TTCT-f (Torrance, 1966/2007) kullanılarak öğrencilerin yaratıcılık ve onun alt boyutlarına yönelik düzeyleri belirlenmiş, kişilik özellikleri ise Hızlı Büyük Beşli Kişilik Testi / HBBKT (Morsünbül, 2014) ile ölçülmüştür (n=234). Kategorik değişkenlerden (cinsiyet, sınıf düzeyi ve yetenek alanı) bazılarına yönelik yeterli miktarda veri sağlanamamış olması sebebiyle verilerden değişkenlerine göre üç farklı veri seti oluşturularak analizler yapılmıştır. Yaratıcılık düzeyi (yaratıcılık indeksi), kişilik özellikleri ve kategorik değişkenlerin varyans analizleri x ANCOVA ile, yaratıcılık alt boyutları (akıcılık, özgünlük, detaylandırma, başlıkların soyutluğu, erken kapamaya direnç), kişilik özellikleri ve kategorik değişkenlerin varyans analizi MANCOVA ile yapılmıştır. ANCOVA bulguları, BİLSEM öğrencilerinin yaratıcılık düzeylerinin demografik etmenlerden çok kişilik faktörleri tarafından açıklandığına işaret etmektedir. Alan yazına paralel olarak her üç veri seti için de yaratıcılık düzeyi ve deneyime açıklık kişilik boyutu bağlantı göstermiştir. Benzer olarak MANCOVA sonuçlarında da yaratıcılık alt boyutları, deneyime açıklık kişilik boyutu bağlantı göstermiştir. MANCOVA sonuçlarında dikkat çeken nokta, yaratıcılığın alt boyutları ile yetenek alanları arasında fark bulunmuş olmasıdır. Buna göre özgünlük alt boyutu genel yetenek lehine anlamlı iken, detaylandırma alt boyutunda resim öğrencilerinin puanlarının diğer alanlara göre daha yüksek olduğu saptanmıştır. Araştırma sonucunda erişilen bulgular, yaratıcı potansiyelin gelişiminde kişilik faktörleri ve alan temelli farklılaşmaların önemini vurgulamakta; aynı zamanda eğitim ve rehberlik süreçlerinde daha bütüncül, kişiselleştirilmiş yaklaşımlara duyulan gereksinimi gözler önüne sermektedir.
Özet (Çeviri)
Creativity is a concept that has been explored through various theoretical approaches, ranging from mystical inspiration since Ancient Greece to cognitive processes, but still there is no consensus on its definition. Models such as Wallas's Four-Stage Process Model, Mednick's Associative Thinking Theory, Rothenberg's Janusian Thinking Theory which synthesizes opposing ideas, Guilford's distinction between divergent (fluency, originality, flexibility, elaboration) and convergent thinking as a subdimension of intelligence, Sternberg's Investment and Direction Theories, Csikszentmihalyi's Systems Theory, and Rhodes's 4P Framework (person, process, product, environment) all provide different explanations for creativity. Plucker et al. (2004) emphasize the ability to produce innovative and functional products. What creativity is, as well as who has it, has been the subject of research. This question, which refers to the person dimension of Rhodes' 4P Framework, has led scientists to investigate personality traits. In studies examining the relation between creativity and personality traits, the Five Factor Personality Theory (openness to experience, extraversion, emotional instability, conscientiousness, agreeableness) has been the preferred framework. Although research in this context is ongoing, the research findings on personality factors other than the openness to experience dimension of the Five-Factor Personality Model do not yet show a consistent and clear coherence. The relationship between creativity and personality traits has been a frequent subject of research globally, particularly with participants from different professional groups. However, it has not been sufficiently studied in national studies, especially in the field of gifted individuals. In light of these considerations, the present study investigates the relationship between creativity, its subdimensions, and personality traits among middle school students enrolled in BİLSEM (Science and Art Centers) across various talent areas (general talent, music, art). During the data collection process, the Torrance Tests of Creative Thinking Figural Form (TTCT-f) (Torrance, 1966/2007) was utilized to assess the levels of creativity and its subdimensions among students, while personality traits were measured using the Rapid Big Five Personality Test (HBBKT) (Morsünbül, 2014) with a sample size of n=234. Due to insufficient data on some categorical variables (gender, grade level, and talent area), three different data sets were created according to the variables for analysis. Variance analyses of creativity level (creativity index), personality traits, and categorical variables were conducted using ANCOVA, while the variance analysis of creativity subdimensions (fluency, originality, elaboration, abstractness of titles, resistance to premature closure), personality traits, and categorical variables was examined using MANCOVA. The findings from ANCOVA indicate that the creativity levels of BİLSEM students are more significantly explained by personality factors than by demographic variables. Consistent with the literature, a relation was observed between creativity levels and the personality dimension of openness to experience across all three data sets. Similarly, MANCOVA results show a connection between creativity subdimensions and the personality dimension of openness to experience. Notably, MANCOVA results indicated differences between creativity subdimensions and talent areas. Specifically, the originality subdimension favored general talent, while the elaboration subdimension showed that art students scored higher than those in other areas. The findings of this research show the importance of personality factors and domain-based differentiations in the development of creative potential; they also highlight the need for more holistic and personalized approaches in educational and guidance processes.
Benzer Tezler
- Sınıf öğretmenlerinin üstün yetenekli öğrenciler ve özellikleri hakkında bilgi düzeylerini artırmaya yönelik bir eğitim programının etkililiği
The effectiveness of training programme for elemantary teachers in order to enhance knowledge level about talented students and characteristics of talented students
FEYZULLAH ŞAHİN
- Fen bilgisi öğretmen eğitimi programının özel yetenekliler için bireyselleştirilmiş öğretim uygulama yeterliği kazandırma açısından incelenmesi
Research of science teacher education programme for special talents in terms of providing individualized teaching practice proficiency
NİLGÜN AVCI ENGÜDAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Eğitim ve ÖğretimBalıkesir ÜniversitesiMatematik ve Fen Bilimleri Eğitimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. GAMZE DOLU
- Bilim ve sanat merkezlerinde keman eğitimi veren müzik öğretmenlerinin karşılaştığı problemler
Problems faced by music teachers providing violin education in science and art centers
ABDULLAH ÇOLAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Eğitim ve ÖğretimNecmettin Erbakan ÜniversitesiGüzel Sanatlar Eğitimi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ÖNDER MUSTUL
- Üstün yetenekli öğrencilerin öğretmenlerine yönelik seçim teorisi temelli öğretmen eğitim programının etkililiği
Effectiveness of choice theory based teacher education program for teachers of gifted students
NİSA GÖKDEN KAYA
Doktora
Türkçe
2016
Eğitim ve ÖğretimGazi ÜniversitesiÖzel Eğitim Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYŞEGÜL ATAMAN
- Ortaokul öğrencilerinin matematikte özel yetenekli olma durumları ile yaratıcılıklarının karşılaştırılması
Comparison of mathematical giftedness and creativity of middle school students
BERNA MERCAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Eğitim ve ÖğretimAlanya Alaaddin Keykubat ÜniversitesiMatematik ve Fen Bilimleri Eğitimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. BİLAL ÖZÇAKIR
DR. ÖĞR. ÜYESİ DUYGU ÖZDEMİR