Murtazâ ez-Zebîdî ve fıkıh düşüncesi
Murtaza al-Zabidi and his fiqh thought
- Tez No: 943151
- Danışmanlar: DOÇ. DR. İSMAİL BİLGİLİ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Din, Hukuk, Religion, Law
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Necmettin Erbakan Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: İslam Hukuku Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 374
Özet
İslam hukuk tarihi boyunca her dönemde fıkıh ilminin gelişimine katkı sağlayan önemli şahsiyetler ortaya çıkmıştır. 18. yüzyılın çok yönlü âlimlerinden Murtazâ ez-Zebîdî, Hanefî fıkhına dair derinlikli yorumları, hadis-fıkıh ilişkisini ele alışı ve dilbilimsel yaklaşımlarıyla öne çıkan bir isimdir. Eserlerinde fıkıh, hadis ve Arap diline yaptığı katkılar, onun ilimler arası birikimini yansıtır. Ancak, bu âlimlerin bir kısmının akademik literatürde yeterince incelenmemesi, onların eserlerinin ve fıkıh ilmine olan etkilerinin tam olarak anlaşılamamasına neden olmuştur. Bu durum, bazı dönemlerin fakihlerin az yetiştiği veya fıkhi üretkenliğin azaldığı gibi yüzeysel genellemelerle nitelendirilmesine yol açmıştır. Oysa özellikle son dönemlerde yaşamış fakihlerin eserleri, İslam hukuk geleneğinin sürekliliğini ve dinamizmini ortaya koyması bakımından büyük önem arz etmektedir. Bu çalışma, söz konusu genellemeleri eleştirel bir yaklaşımla ele alarak, Murtazâ ez-Zebîdî'nin fıkıh sahasındaki konumunu, metodolojik yaklaşımlarını ve katkılarını nizami bir şekilde incelemeyi hedeflemektedir. Çalışma, metodolojik olarak üç temel eksen üzerine inşa edilmiştir. İlk bölümde, Zebîdî'nin biyografik detayları, ilmî altyapısı, hoca-öğrenci ilişkileri ve dönemin entelektüel çevresi sosyokültürel bağlamıyla birlikte analiz edilmiştir. İkinci bölüm, Zebîdî'nin fıkıh usulüne dair tartışmalı konulardaki görüşlerini karşılaştırmalı yöntem ile ele almakta; aynı zamanda onun hadis ilmindeki yorumlarını ve ictihad mekanizmasını usûlî açıdan irdelemektedir. Üçüncü ve son bölümde, Zebîdî'nin füru-i fıkha dair görüşleri detaylı bir şekilde ele alınmıştır. Bu kısımda, müellifin fıkhi ihtilaflara metodik yaklaşımı, dilbilimsel unsurlarla fıkıh prensipleri arasında kurduğu bağlantı ve Hanefî mezhebinin görüşlerine karşı takındığı eleştirel tavır analiz edilmiştir. Ayrıca, Zebîdî'nin fıkhi müzakerelerde tercih ettiği terminolojik yapı ve bu tercihlere esas teşkil eden gerekçeler ilmî bir yöntemle irdelenmiştir. Bu araştırma, Zebîdî'nin fıkıh mirasını akademik bir titizlikle ortaya koymayı ve İslam hukuk düşüncesinin tarihsel sürekliliğini belgelemeyi amaçlamaktadır. Zebîdî gibi çok yönlü âlimlerin varlığı, fıkıh geleneğinin her dönemde nazarî derinliğini koruduğunu ve canlı bir tekâmül süreci geçirdiğini kanıtlamaktadır. Benzer monografik çalışmalar, İslam ilim geleneğinin zengin ilmî birikiminin nesillerarası aktarımını sağlamak açısından mühim bir işlev görmektedir. Anahtar Kavramlar: İslam Hukuku, Hanefî Mezhebi, Murtazâ ez-Zebîdî, Hindistan, Yemen
Özet (Çeviri)
Throughout the history of Islamic law, every era has witnessed prominent scholars who contributed to the development of jurisprudence (fiqh). Among them, Murtada al-Zabîdî, an 18th century polymath, distinguished himself through his profound commentaries on Hanafî jurisprudence, his nuanced approach to the interplay between hadith and fiqh, and his linguistically grounded methodologies. His works, which bridge fiqh, hadith, and Arabic philology, reflect his interdisciplinary expertise. However, the insufficient scholarly attention paid to some of these scholars—including al Zabîdî—has hindered a comprehensive understanding of their works and their impact on Islamic legal thought. This gap has led to superficial generalizations, such as labeling certain periods as lacking in jurists or marked by declining legal productivity. In reality, the works of later jurists, particularly those like al-Zabîdî, demonstrate the continuity and dynamism of the Islamic legal tradition. This study critically engages with such generalizations, systematically examining al-Zabîdî's position in fiqh, his methodological approaches, and his contributions to the field. Methodologically, the study is structured around three main axes. The first section analyzes al Zabîdî's biographical details, intellectual formation, teacher-student relationships, and the sociocultural context of his scholarly environment. The second section addresses al-Zabîdî's views on contentious issues in usûl al-fiqh using a comparative methodology, while also scrutinizing his interpretations in hadîth studies and his mechanisms of ijtihâd from an epistemological perspective. The third and final section delves into al-Zabîdî's perspectives on furûʿ al-fiqh, examining his systematic approach to juristic disagreements, the connection he establishes between linguistic elements and legal principles, and his critical stance toward the Hanafî school. Additionally, the terminological preferences he employed in juristic discourse and the underlying reasoning behind these choices are analyzed through a rigorous scholarly methodology. This research aims to rigorously present al-Zabîdî's juristic legacy and document the historical continuity of Islamic legal thought. The existence of multifaceted scholars like al-Zabîdî demonstrates that the fiqh tradition has consistently maintained its theoretical depth and undergone dynamic evolution. Monographic studies such as this play a crucial role in preserving and transmitting the rich intellectual heritage of Islamic scholarship across generations. Key Concepts: Islamic Law, Hanafi School, Murtazâ al-Zabidi, India, Yemen
Benzer Tezler
- Sufi tradition in Ottoman Egypt according to al-Jabarti's Aja'ib al-athar
El-Ceberti'nin Aca'ibü'l-asar adlı eserine göre Osmanlı Mısır'ında sufi gelenek
ŞEYMA MERT
Yüksek Lisans
İngilizce
2025
Tarihİstanbul Medeniyet ÜniversitesiUluslararası Osmanlı Çalışmaları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. FATİH BAYRAM
- Muhammed Murtazâ Ez-Zebîdînin hayatı, eserleri ve nübüvvet anlayışı
Life of muhammad Murtazâ Az-Zabîdî, works and vision on the prophethood
RECEP ÖNAL
Yüksek Lisans
Türkçe
2007
DinSakarya ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
Y.DOÇ.DR. SÜLEYMAN AKKUŞ
- منهج نقد الحديث عند محمد مرتضى الزبيدي في كتابه إتحاف السادة المتقين بشرحأسرار إحياء علوم الدين
Methodology of hadeeth evaluation in Mohammed Murtaza ez-Zebidi's book Ithafü's-Sadeti'l- Müttakin bi Şerhi Esrari İhya'i Ulumi'd-Din
YOUNUS YOUNUS
Yüksek Lisans
Arapça
2024
DinEskişehir Osmangazi ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MUSTAFA ÖZTOPRAK
- Murtazâ ez-Zebîdî'nin 'et-Ta'lîka el-Celîle bi Tağlîki Müselselâtı İbn Akîle' isimli eseri
Başlık çevirisi yok
MAHIEDDIN RACHID
Yüksek Lisans
Arapça
2025
DinAtatürk ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. FUAT KARABULUT
- Tervîhu'l-Kulûb Fi-Zikri Mülûki Benî Eyyûb (Çeviri ve değerlendirme)
Tarvîh al-Qulūb Fi-Dhikri Mulūk Banī Ayyūb (Translation andevaluati̇on)
AYAD ABDALKHALIQ RSTAM