Afet okuryazarlığının afetlere hazırlık davranışları üzerindeki etkisi: Afet bilinci algısının aracı rolü
The effect of disaster literacy on disaster preparedness behaviors: The mediating role of perception of disaster awareness
- Tez No: 943367
- Danışmanlar: DOÇ. DR. MELTEM ÇENGEL SCHOVILLE
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Eğitim ve Öğretim, Education and Training
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Aydın Adnan Menderes Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 223
Özet
Bu araştırmada ilkokullarda görev yapan öğretmenlerin algılarına göre, afet okuryazarlık düzeyleri ile afet bilinci algısı ve afete hazırlık davranışları arasındaki ilişkiyi saptamak amaçlanmıştır. Araştırmanın evrenini İzmir ili Bayraklı, Bornova ve Karşıyaka ilçelerinde bulunan kamu ilkokullarında görev yapan öğretmenler oluşturmaktadır. Evrene ilişkin örneklem çok aşamalı örnekleme (multi-stage sampling) yöntemi ile belirlenmiştir. Nicel veriler, Afet Okuryazarlığı Ölçeği, Afet Bilinci Algı Ölçeği ile Genel Afete Hazırlık Ölçeğinden, nitel veriler ise araştırmacı tarafından hazırlanan yarı yapılandırılmış görüşme formu aracılığıyla toplanmıştır. Nicel verilerin analizi için SPSS 22.0 ve LISREL 8.80 istatistik paket programlarından yararlanılmıştır. Değişkenlere ilişkin betimsel istatistikler SPSS programında ve afete hazırlık eylemleri üzerinde afet bilinci algısının, afet bilinci algısı üzerinde de afet okuryazarlığının etkisinin araştırıldığı modelin test edilmesi LISREL 8.80 programında yol (path) analizi tekniği kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Verilerin analizi sonucunda öğretmenlerin afet okuryazarlık düzeylerinin (X̄ =3,92), afet bilinci algılarının (X̄ =3,41) ve genel afete hazırlık düzeylerinin (X̄ =3,30) ortalama değerin üstünde olduğu, eğitimcilerin afet bilinci algıları artıkça, genel afetlere hazırlık düzeylerinde artış görüldüğü, afet bilinci algısının genel afetlere hazırlık üzerinde afet okuryazarlığına göre daha güçlü bir yordayıcı etkiye sahip olduğu bulguları elde edilmiştir. Ayrıca öğretmenlerin afet okuryazarlıklarının, afet bilinci algılarının ve afetlere karşı hazırlık düzeyleri arasında öğretmenlerin kişisel ve demografik özellikleri değişkenlerine yönelik anlamlı farklılıklar olduğu belirlenmiştir. Nitel verilerin analizinde ise betimsel analiz kullanılmıştır. Analiz sonucunda afet bilinci algı ölçeğinden aldıkları puanlar bakımından üst ve alt grupta yer alan katılımcı öğretmenlerin sorulara verdikleri cevaplar benzerlik göstermekle birlikte üst grup lehine farklılıklar olduğu belirlenmiştir. Bu durum afet bilincine sahip olan katılımcıların afet hazırlıklarına dair daha olumlu görüşler belirtmelerinden anlaşılmaktadır. Bu bağlamda araştırmanın nitel bulgularının nicel sonuçlarını desteklediği ve etkili afet hazırlığı için afet okuryazarlığının gerekli ancak yeterli olmadığı, bunun için afet bilincine de ihtiyaç olduğu sonuçlarına ulaşılmıştır. Araştırma sonuçları yurt içi ve yurt dışı yapılmış benzer araştırma sonuçları ile karşılaştırılarak tartışılmış ve özellikle afet eğitimi odaklı yapılacak program geliştirme faaliyetlerine yönelik öneriler getirilmiştir.
Özet (Çeviri)
The aim of this study was to determine the relationship between disaster literacy, disaster awareness perception and disaster preparedness behaviors according to the perceptions of teachers working in primary schools. The population of the study consists of teachers working in public primary schools in Bayraklı, Bornova and Karşıyaka districts of İzmir province. The sample of the population was determined by the multistage sampling method. Quantitative data were collected from Disaster Literacy Scale, Disaster Awareness Perception Scale and General Disaster Preparedness Scale and qualitative data were collected through a semi-structured interview form prepared by the researcher. SPSS 22.0 and LISREL 8.80 statistical package programs were used to analyze the quantitative data. Descriptive statistics related to the variables were analyzed in the SPSS program and the testing of the model investigating the effect of disaster awareness perception on disaster preparedness actions and the effect of disaster literacy on disaster awareness perception was carried out in the LISREL 8.80 program using the path analysis technique. As a result of the analysis of the data, it was found that teachers' disaster literacy (X̄ =3.92), disaster awareness perception (X̄ =3.41), and general disaster preparedness level (X̄ =3.30) were above the average value, as teachers' disaster awareness perception increased, their general disaster preparedness level increased, and disaster awareness perception had a stronger predictive effect on general disaster preparedness than disaster literacy. In addition, it was found that there were significant differences between teachers' disaster literacy, disaster awareness perceptions, and disaster preparedness levels in terms of teachers' personal and demographic characteristic variables. Descriptive analysis was used to analyze the qualitative data. As a result of the analysis, it was determined that although the answers given to the questions by the participant teachers in the upper and lower groups were similar in terms of the scores they received from the disaster awareness perception scale, there were differences in favor of the upper group. This situation is understood from the fact that the participants who have disaster awareness express more positive opinions about disaster preparations. In this context, it was concluded that the qualitative findings of the study support the quantitative results and that disaster literacy is necessary but not sufficient for effective disaster preparedness and that disaster awareness is also needed for this. The results of the study were discussed by comparing them with the results of similar studies conducted in Turkey and abroad, and suggestions were made especially for program development activities to be carried out with a focus on disaster education.
Benzer Tezler
- İstanbul Anadolu İl Ambulans Servisi Başhekimliği bünyesinde çalışan personelin afet okuryazarlık düzeylerinin belirlenmesi
Determination of disaster literacy levels of personnel working within the Head Physician of Istanbul Anatolian Provincial Ambulance Service
SEYFULLAH ÖZATA
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Kamu YönetimiGümüşhane ÜniversitesiAfet Yönetimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. AFŞİN AHMET KAYA
- Hemşirelik öğrencilerinde afet okuryazarlığının afet tehditine yönelik psikolojik hazırlık ile ilişkisi
The relationship between disaster literacy and psychological preparation for disaster threat among nursing students
HACER İREM VURAL
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
HemşirelikKafkas ÜniversitesiHemşirelik Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. NİHAL BOSTANCI DAŞTAN
- Osmaniye ili Merkez ilçesinde görev yapan ilkokul/ortaokul öğretmenlerinin doğal afet okuryazarlık düzeylerinin belirlenmesi
Determination of natural disaster literacy levels of primary/secondary teachers working in Osmaniye province
SEZAİ DEMİRDELEN
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Eğitim ve ÖğretimGümüşhane ÜniversitesiAfet Yönetimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. AHMET BURHAN ÇAKICI
- Afet okuryazarlık düzeyleri: Deprem bölgesindeki spor bilimleri fakültesi öğrencileri üzerine bir araştırma
Disaster literacy levels: A study on sports sciences faculty students in earthquake zone
ÖMER FARUK KELEŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
SporFırat ÜniversitesiBeden Eğitimi ve Spor Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET FATİH KARAHÜSEYİNOĞLU
- Sınıf öğretmenlerinin afet okuryazarlık düzeylerinin ve afetlere yönelik hazırbulunuşluklarının incelenmesi
An investigation of classroom teachers' disaster literacy levels and readiness for disasters
BUSENUR ARDA
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Eğitim ve ÖğretimÇanakkale Onsekiz Mart ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. YAHYA HAN ERBAŞ