Geri Dön

Merkez-Doğu Avrupa'da devlet dönüşümünün tarihsel sosyolojisi: 1945-2004

The historical sociology of state transformation in central-Eastern Europe: 1945-2004

PDF İndir

  1. Tez No: 943567
  2. Yazar: HAKAN OZAN
  3. Danışmanlar: PROF. DR. RAMAZAN GÖZEN
  4. Tez Türü: Doktora
  5. Konular: Uluslararası İlişkiler, International Relations
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2025
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Marmara Üniversitesi
  10. Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Uluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Uluslararası İlişkiler Bilim Dalı
  13. Sayfa Sayısı: 417

Özet

Merkez-Doğu Avrupa, tarih boyunca Batı ve Doğu arasındaki ideolojik, kültürel ve siyasal çatışmaların yaşandığı bir geçiş coğrafyası olmuştur. Özellikle Polonya, Macaristan ve Çekoslovakya gibi ülkeler, İkinci Dünya Savaşı'nın ardından Sovyet etkisi altına girerek sosyalist sistemler içerisinde yeniden yapılandırılmış; bu süreçte yalnızca uluslararası sistemdeki bloklaşmanın değil, aynı zamanda ulus-altı toplumsal dinamiklerin de etkisiyle çok katmanlı dönüşümler yaşamışlardır. Literatürde bu dönüşümler genellikle uluslararası aktörlerin veya sistemik yapıların etkisiyle açıklanmakta; ulus-altı aktörler (aydınlar, işçi sınıfı ve ruhban sınıfı) ise çoğu zaman edilgen ya da ikincil konumda değerlendirilmekte; hatta kimi zaman tamamen göz ardı edilmektedir. Bu çalışmanın temel sorunsalı da tam bu noktada belirginleşmektedir: Devletin savaş-sonrası yeniden inşası, Soğuk Savaş dönemindeki siyasal dönüşümü ve Batı ile yeniden bütünleşme süreçleri yalnızca dışsal baskılar ya da uluslararası aktörlerin etkisiyle mi açıklanabilir; yoksa bu süreçlerde ulus-altı toplumsal aktörlerin etkinliğini de hesaba katmak zorunda mıyız? Bu soruya yanıt aramak üzere çalışmada 1945-2004 yılları arasında Polonya, Macaristan ve Çekoslovakya'da yaşanan siyasal ve toplumsal dönüşümler, Karşılaştırmalı-Tarihsel Analiz (KTA) yöntemiyle ele alınmış; her bir ülkede seçilmiş ulus-altı aktörler ve bunların sistem içindeki etkileri çok yönlü olarak incelenmiştir. Çalışmanın teorik çerçevesi Tarihsel Sosyoloji ve fail-yapı ikiliği tartışmaları üzerinden şekillendirilmiş; analiz düzeyi tartışmaları genişletilerek Hobson'un“dördüncü düzey”yaklaşımı ile ulus-altı ve ulus-üstü aktörlerin karşılıklı ilişkilerine odaklanılmıştır. Mill'in uzlaşma yöntemi ile farklı dönemlerdeki ortak etkiler tespit edilmiş; zamansal olarak Soğuk Savaş dönemi (1945–1991) ile post-komünist geçiş dönemi (1991–2004) karşılaştırmalı olarak el alınmıştır. Bu bağlamda Polonya'da KOR ve Dayanışma hareketi, Macaristan'da“gulaş komünizmi”döneminde gelişen entelektüel muhalefet ve bağımsız sendikal hareketler, Çekoslovakya'da ise Charta 77 gibi inisiyatiflerin hem sistem içi çatlakları derinleştirdiği hem de dönüşüm süreçlerini hızlandırdığı görülmüştür. Ayrıca Katolik kilisesinin özellikle Polonya ve Slovakya'da oynadığı ideolojik ve kurumsal rol, laik sistemlerle kurulan gerilimli ama etkin ilişkiler çerçevesinde değerlendirilmiştir. Bu örnekler, ulus-altı aktörlerin yalnızca pasif tepkiler veren unsurlar olmadığını; aksine, devletin meşruiyet krizlerini şekillendiren, yeni siyasal paradigma arayışlarını besleyen ve hatta uluslararası konjonktüre yön verebilen aktif aktörler olduğunu ortaya koymuştur. Sonuç olarak bu çalışma, ulus-altı aktörlerin hem ulusal düzlemde siyasal rejimlerin dönüşümünde hem de uluslararası sistemle bütünleşme süreçlerinde belirleyici roller üstlendiğini iddia etmektedir. Böylece tarihsel süreçte göz ardı edilen mikro-düzey aktörlerin, makro dönüşümlere etkisi görünür kılınmakta; klasik uluslararası ilişkiler kuramlarının sınırları sorgulanmakta ve daha kapsayıcı, çok düzeyli bir analiz çerçevesi önerilmektedir. Bu yönüyle tez, Uluslararası İlişkiler ve Tarihsel Sosyoloji kesişiminde disiplinler arası bir katkı sunmayı hedeflemektedir.

Özet (Çeviri)

Central and Eastern Europe has historically been as a transitional geography where ideological, cultural, and political conflicts between the East and the West have played out. Particularly countries such as Poland, Hungary, and Czechoslovakia were restructured within socialist systems under Soviet influence following the Second World War; during this process, they underwent multilayered transformations shaped not only by the bloc-based polarization of the international system, but also by sub-national social dynamics. In the literature, these transformations are predominantly interpreted through the lens of systemic or international actors, while sub-national actors (intellectuals, the working class, and the clergy) are often portrayed as secondary or passive agents—or, in some cases, entirely overlooked. The central research question of this thesis thus emerges at this critical juncture: Can the post-war reconstruction of the state, the political transformation during the Cold War, and the reintegration with the West be explained solely through external pressures and international actors, or must the agency of sub-national social actors also be considered? In order to answer this question, the political and social transformations in Poland, Hungary and Czechoslovakia between 1945 and 2004 are analysed through Comparative-Historical Analysis (CHA). The theoretical framework of the study is shaped through Historical Sociology and the discussions on agent-structure dualism; the level of analysis discussions are expanded and Hobson's“fourth level”approach is used to focus on the mutual relations of sub-national and supranational actors. Mill's method of agreement was used to identify common influences in different periods; temporally, the Cold War period (1945-1991) and the post-communist transition period (1991-2004) were compared. In this context, initiatives such as the KOR and Solidarity movement in Poland, the intellectual opposition and independent trade union movements that developed during the period of 'goulash communism' in Hungary, and Charta 77 in Czechoslovakia have both deepened the in-system splits and accelerated the transformation processes. Moreover, the ideological and institutional role of the Catholic Church, especially in Poland and Slovakia, is analysed in the context of tense but effective relations with secular systems. These instances have demonstrated that sub-national actors are not merely passive reactors; on the contrary, they are active actors that shape state legitimacy crises, nurture the search for new political paradigms and even shape the international conjuncture. In conclusion, this study argues that sub-national actors play decisive roles both in the transformation of political regimes at the national level and in the processes of integration with the international system. Thus, the impact of micro-level actors, which have been ignored in the historical process, on macro transformations is made visible; the limits of classical international relations theories are questioned and a more inclusive, multilevel framework of analysis is proposed. In this respect, the thesis aims to make an interdisciplinary contribution at the intersection of International Relations and Historical Sociology.

Benzer Tezler

  1. Tez No

    940816

    State and civil society relation in Türkiye: The case of women csos

    Türkiye'de Devlet ve sivil toplum ilişkisi: Kadın örgütleri örneği

    TUNA YÜCEL

    Yüksek Lisans

    İngilizce

    İngilizce

    2025

    SosyolojiOrta Doğu Teknik Üniversitesi

    Sosyal Politika Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. AYÇA ERGUN ÖZBOLAT

  2. Tez No

    399918

    Interregional Relations: Perspectives on the Summit of South American-Arab Countries 'New' patterns of engagement

    Bölgelerarasi ilişkiler: Güney Amerika - Arap Ülkeleri zirvesindeki 'Yeni' angajman yapısı perspektifleri

    MARSHA MARİE HALL

    Yüksek Lisans

    İngilizce

    İngilizce

    2015

    Uluslararası İlişkilerOrta Doğu Teknik Üniversitesi

    Ortadoğu Araştırmaları Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. MELİHA BENLİ ALTUNIŞIK

    DOÇ. DR. DERYA GÖÇER AKDER

  3. Tez No

    846836

    Assessment of urbanization history of Addis Ababa city, Ethiopia

    Addıs Ababa cıty, Ethıopıa'nın kentleşme tarihinin değerlendirilmesi

    ABDURAHMAN HUSSEN YIMER

    Yüksek Lisans

    İngilizce

    İngilizce

    2023

    Şehircilik ve Bölge PlanlamaMersin Üniversitesi

    Şehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. ALİ CENAP YOLOĞLU

  4. Tez No

    925009

    Disinformation in the post-truth era: A comparative analysis of the European Union, Türkiye and Brazil's instruments and practices for combating online disinformation

    Hakikat sonrası çağda dezenformasyon: Avrupa Birliği, Türkiye ve Brezilya'nın çevrim içi dezenformasyonla mücadeleye yönelik araç ve pratiklerinin karşılaştırmalı analizi

    İREM ŞARDAŞLAR

    Yüksek Lisans

    İngilizce

    İngilizce

    2025

    HukukAnkara Üniversitesi

    Latin Amerika Çalışmaları Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. BESİME PINAR ÖZDEMİR

  5. Tez No

    286726

    Türk basınına göre Atatürk'ün İstanbul'daki faaliyetleri (01 Temmuz 1927-10 Kasım 1938)

    Atatürk's activities in Istanbul, according to the Turkish media (1 July 1927-10 November 1938)

    HALUK ÇAĞLAR

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2011

    Türk İnkılap TarihiMarmara Üniversitesi

    Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. VAHDETTİN ENGİN

Geri Dön