Ortaokul öğrencilerinin aktif vatandaşlık hakkındaki görüşleri
Middle school students' views on active citizenship
- Tez No: 943576
- Danışmanlar: PROF. DR. GÜL TUNCEL
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Eğitim ve Öğretim, Education and Training
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Marmara Üniversitesi
- Enstitü: Eğitim Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 86
Özet
Bu araştırmanın temel amacı, ortaokul düzeyindeki öğrencilerin aktif vatandaşlık kavramına yönelik algılarını, bu konudaki düşünce yapılarını ve deneyimlerini derinlemesine incelemektir. Toplumsal katılımın ve demokratik süreçlere aktif birey katkısının önem kazandığı günümüzde, erken yaşlardan itibaren bireylerin vatandaşlık bilinciyle tanışması ve bu bilinçle sorumluluk alması büyük önem arz etmektedir. Bu bağlamda çalışma, öğrencilerin aktif vatandaşlık hakkındaki görüşlerini anlamak, onların vatandaşlık rollerini nasıl tanımladıklarını ve bu rollere nasıl yaklaştıklarını ortaya koymayı hedeflemektedir. Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden biri olan durum çalışması kullanılmış; özgün olarak bütüncül tek durum deseni tercih edilmiştir. Çalışma grubu, aynı okulda eğitim gören toplam 26 öğrenciden oluşmakta olup, bu grubun 20'si erkek, 6'sı ise kız öğrencidir. Veriler, araştırmacı tarafından hazırlanan yarı yapılandırılmış görüşme formu aracılığıyla toplanmış, elde edilen nitel veriler içerik analizi yöntemiyle çözümlenmiştir. Elde edilen bulgular, öğrencilerin vatandaşlık kavramını yalnızca bir kimlik ya da yasal statü olarak değil, aynı zamanda hak ve sorumluluk bilinciyle şekillenen aktif bir toplumsal rol olarak değerlendirdiklerini göstermektedir. Katılımcılar, vatandaşlığı, bireyin toplum içinde işlevsel ve sorumlu bir birey olma haliyle ilişkilendirmiştir. Aktif vatandaşlık ise daha çok bireysel sorumlulukları yerine getirme, toplumsal olaylara duyarlılık gösterme, gönüllülük ve vatanseverlik gibi değerlerle anlamlandırılmıştır. Bununla birlikte, demokratik süreçlerde yer alma, karar alma mekanizmalarına katılım gösterme veya toplumsal değişime öncülük etme gibi daha katılımcı vatandaşlık rollerine daha az vurgu yapıldığı dikkat çekmektedir. Öğrenciler, toplumsal sorunlara karşı duyarlılığın çözüm süreçlerine katkı sunabileceğini ifade etmiş; özellikle bireylerin düşüncelerini özgürce dile getirmesinin demokratik katılım açısından taşıdığı öneme dikkat çekmişlerdir. Hak kavramını genel olarak temel insan hakları ekseninde değerlendiren öğrenciler, bireysel hakların korunması ve savunulması konusunda hukuki yolların önemine işaret etmiş; hak ihlalleri karşısında hem kendi haklarını hem de başkalarının haklarını koruma yönünde güçlü bir tutum sergilemişlerdir. Bu durum, öğrencilerde gelişmekte olan bir hak bilinciyle birlikte toplumsal dayanışma ve empati düzeyinin de dikkate değer olduğunu ortaya koymaktadır. Ayrıca öğrencilerin aile bireyleri arasında sivil toplum kuruluşlarında görev alan kişi sayısının düşük olduğu gözlemlense de, görev alan bireylerin genellikle yardım faaliyetleri ve sosyal sorumluluk temelli etkinliklere katıldığı anlaşılmaktadır. Öğrenciler, kız ve erkek öğrencilerin sosyal faaliyetlere eşit düzeyde katılım göstermesi gerektiğini ifade ederek toplumsal cinsiyet eşitliği konusunda farkındalık geliştirdiklerini ortaya koymuşlardır. Gönüllülük temelinde gerçekleştirilen çalışmalara katılımın düşük olduğu görülmekle birlikte, bu tür faaliyetlerde bulunan öğrencilerin toplum yararına projelerde yer aldıkları belirlenmiştir. Bu da gönüllülük kültürünün eğitim ortamlarında desteklenmesi ve teşvik edilmesinin gerekliliğini göstermektedir. Sonuç olarak, bu araştırma öğrencilerin vatandaşlık ve aktif vatandaşlık kavramlarına dair anlayışlarının şekillenmeye başladığını; demokratik değerlere, hak ve sorumluluk bilincine ilişkin olumlu eğilimler taşıdıklarını ortaya koymaktadır. Ancak aktif katılım, inisiyatif alma ve sivil alanda daha güçlü roller üstlenme yönünde öğrencilere yönelik destekleyici eğitim uygulamalarına ihtiyaç duyulduğu da dikkat çekmektedir.
Özet (Çeviri)
The primary aim of this study is to examine middle school students' perceptions of active citizenship, as well as to gain a deeper understanding of their conceptualizations and lived experiences regarding citizenship roles. In an era where social participation and engagement in democratic processes are becoming increasingly important, it is essential that individuals are introduced to the concept of citizenship and its responsibilities from an early age. In this context, the study seeks to explore how students define active citizenship and how they relate to their roles as members of a democratic society. A qualitative research design was adopted for the study, specifically employing a holistic single-case study approach. The study group consisted of 26 students (20 boys and 6 girls) who were attending the same school. Data were collected using a semi-structured interview form developed by the researcher. The responses were analyzed through content analysis to identify emerging themes and patterns. The findings indicate that students perceive citizenship not merely as a legal identity or status, but also as an active social role shaped by a sense of rights and responsibilities. Participants associated citizenship with being a functional and responsible member of society. Active citizenship, on the other hand, was primarily linked to fulfilling individual duties, demonstrating sensitivity to social issues, volunteering, and patriotism. However, more participatory roles—such as involvement in decision-making processes or taking initiative in promoting social change—were less frequently emphasized. Students expressed that being sensitive to societal problems could contribute positively to resolving such issues and emphasized the importance of individuals being able to express their opinions freely within democratic processes. The concept of rights was generally approached from the perspective of fundamental human rights, with many students stressing the necessity of defending these rights through legal means. Their responses reflected a developing awareness of rights, alongside a strong sense of social solidarity and empathy, as they indicated a willingness to stand up for both their own and others' rights. Although the number of family members involved in civil society organizations was found to be relatively low, students reported that those who were active typically participated in charitable or socially responsible activities. Students also advocated for equal participation of boys and girls in social activities, indicating a notable level of awareness regarding gender equality. Although the overall participation rate in volunteer activities was low, those who did engage had taken part in community-oriented projects, pointing to the need for fostering a culture of volunteerism in educational settings. In conclusion, the study reveals that students' understanding of citizenship and active citizenship is in a formative stage, showing promising tendencies toward democratic values and an emerging awareness of rights and responsibilities. However, it also highlights the need for educational practices that more actively support students in taking initiative, engaging in civil society, and assuming stronger participatory roles within the democratic framework.
Benzer Tezler
- Ortaokul 7. sınıf öğrencilerinin dijital vatandaşlık ve dijital okuryazarlık becerilerinin geliştirilmesine yönelik bir eylem araştırması
An action research on the development of digital citizenship and digital literacy skills of 7th grade middle school students
RUKİYE GÜLMEZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Eğitim ve ÖğretimSakarya ÜniversitesiTürkçe ve Sosyal Bilimler Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ AYŞEGÜL KIRTEL
- Ortaokul sosyal bilgiler ders kitaplarında Anayasa içeriğinin işlenişi
Processing of the content of constitution in middle school social studies textbooks
BURAK KÜÇÜK
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
Eğitim ve ÖğretimAkdeniz Üniversitesiİlköğretim Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HİLMİ DEMİRKAYA
- Ortaokul öğrencilerinin dijital vatandaşlık yeterliklerinin geliştirilmesi: Bir eylem araştırması
Developing digital citizenship competencies of middle school students: An action research study
ESRA KILIÇ AFACAN
Doktora
Türkçe
2024
Eğitim ve ÖğretimMarmara ÜniversitesiTürkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ZAFER İBRAHİMOĞLU
- Ortaokul öğrencilerinin demokratik değer düzeyleri ile ekolojik vatandaşlık düzeyleri arasındaki ilişkilerin incelenmesi
Examining the relationships between secondary school students' democratic value levels and ecological citizenship levels
ÖZLEM KAYA
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
Eğitim ve ÖğretimFırat ÜniversitesiTürkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MEHMET ELBAN
- Ortaokul öğrencilerine yönelik demokratik vatandaşlık yeterliklerinin geliştirilmesi
Developing the democratic citizenship competencies for secondary school students
ALİ HAYDAR AKARSU
Doktora
Türkçe
2022
Eğitim ve ÖğretimMarmara ÜniversitesiTürkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. KAYA YILMAZ