Growing in mega city streets: Assessment on child-friendly street transformation in Zümrütevler, Istanbul
Mega kent sokaklarında büyümek: İstanbul, Zümrütevler'deki çocuk dostu sokak dönüşümüne ilişkin değerlendirme
- Tez No: 945990
- Danışmanlar: DOÇ. DR. ELİF KISAR KORAMAZ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Şehircilik ve Bölge Planlama, Urban and Regional Planning
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: İngilizce
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Şehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Kentsel Tasarım Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 181
Özet
Çocuklar kentlerde toplumun en minik bireyleri olarak sokakları, meydanları, parkları deneyimlemektedirler. Evden adımlarını attıkları ilk anda kentte ulaşımı ve erişimi sağlayan önemli yapı taşı olan sokaklarla karşılaşmaktadırlar. Yani, günümüzde araçların hakim olduğu gerek park etmeleri sebebiyle gerek hız yapmaları sebebiyle yayaların her gün dikkatli yürümelerini gerektiren sokaklar, çocukların kentte ilk deneyimlendikleri kamusal alanlardır. Günümüzde sokaklardaki hakimiyet çoğunlukla araçlarda ve araç sahiplerinde de olsa, yaklaşık 30 yıl öncesine kadar kentlerde durum böyle değildi. Zamanla ve kentleşmenin hızlı artışıyla birlikte şehirlerdeki açık alan oranları azalmaya başlamış ve sadece çocukların değil toplumdaki her bireyin çevre ile etkileşim kurma biçimleri değişmiştir. Bu değişimden önemli ölçüde etkilenen çocukların temel haklarından biri olan oyun hakkı ve sokaklarda bu hakkı deneyimleme şansları zamanla ellerinden alınmıştır. Sokaklarda oyun imkanının giderek kaybolmasının da etkisiyle son zamanlarda“çocuk dostu şehir”kavramı önem kazanmaya başlamıştır. Akademik söylemler ve sempozyumlar haricinde yerel ve merkezi yönetimlerin de politikalarında, eylemlerinde ve vaatlerinde yer alan çocuk ihtiyaçlarını kentlerde ve kamusal alanlarda öncelikleyen çözümler üretilmesi konunun önemini ve ihtiyaç durumunu da yansıtmaktadır. Bu konuya ilişkin yönetim, hukuk, sağlık gibi farklı alanlarda çalışmalar yapılsa da bu tez çalışması kapsamında çocuk dostu şehirler konusu şehir planlama ve kentsel tasarım başlığında ele alınacaktır. Bu bağlamda, ilk olarak çocuklar ve çocuk gelişiminde önemli payı olan oyun ile kamusal alanlar arasındaki ilişkiler araştırılmıştır. Devamında“çocuk dostu şehirler”kavramı ve bileşenleri ile birlikte, bu kavram bağlamında kentte pratikte karşılık bulan bir yaklaşım olan çocuk dostu sokak dönüşümü araştırılmıştır. Kentlerin çocuk dostu olması yolunda etkili bir adım olan sokak dönüşümleri, çocukların bağımsız hareketliliğini destekleyen önemli ve görünür bir aksiyon olarak literatürde yer almaktadır. Sokaklarda çocukların yeniden özgürce bulunabilmesi ya da bir yerden diğerine ulaşımını yaya olarak kendilerinin gerçekleştirebilmesi, risk tayin etme kapasitesini oyun ile birlikte öğrendikleri gibi kentte sokakları deneyimleyerek de geliştirmelerinde de yararlı olmaktadır. Özellikle araçların domine ettiği ve çocukların görünürlüğünün azaldığı kamusal alanlar olan sokaklardan dönüşümü başlatmak sadece çocuklar için değil, bölgenin genel yaya erişilebilirliğini ve yaya görünürlüğünü artıracak ve bu sebeple yaya ulaşımını teşvik edip çevre dostu ulaşım alternatiflerine yönlendirecek bir eylemdir. Günümüzde çocuk odaklı sokak dönüşümlerinde geçici ve kalıcı olmak üzere iki farklı yöntemden söz edilmektedir. Geçici sokak dönüşümleri, bir gün ya da birkaç saat gibi belirli bir süreliğine sokağın trafiğe kapatılarak çocuklar için evlerinin yakın çevresinde güvenli oyun imkanı sunmaktadır. Bu hareket Londra'daki Oyun Sokakları (Play Streets) etkinlikleri ile başlamış olup COVID-19 pandemi döneminde insanların bulundukları alandan çok uzaklaşmamaları gerektiği için konut çevresinde etkinlik ve sosyalleşme imkanları yaratmak adına dünya çapında yayılan bir sokak dönüşüm çeşidi olmuştur. Bir diğer çocuk odaklı sokak dönüşümü alternatifi kalıcı olarak gerçekleştirilen olarak literatürde yer almaktadır. Çocuk dostu kalıcı sokak dönüşümlerine bakıldığında taktiksel şehircilik yönteminin bir araç kullanılması yaygındır. Bu yöntem geri dönüşü olmayan kararlar verip kalıcı uygulamaya geçmeden önce, düşük maliyetli malzemeler ve tasarımla alanın test edilmesine olanak sağlamaktadır. İki aşamalı sokak dönüşümü olarak da isimlendirilebilecek bu yöntem, prova aşamasında kullanıcılar tepkilerine göre revizyonların uygulanabilirliğini desteklemektedir. Hata payının azaltılmasında da yardımcı olan bu yöntem, canlı renklerin, esnek ve yaratıcı kent mobilyalarının kullanımıyla alanda çekiciliği güçlendirmektedir. Bu durum araç kullanıcılarının da alandan geçerken dikkat etmeleri gerektiğini hatırlatmaktadır. Sadece renklerle çekicilik sağlamak değil, bu sokak dönüşümlerinde öncelikli odak çocuk olduğu için alandaki her bir detay ya da çevre ile ilişkilerde de çocukların ve bakım verenlerinin ihtiyaçlarının karşılanıyor olması önemlidir. Bu anlamda çocuk dostu çevreler yaratmak için sağlanması gereken üst ölçek bakış açılarına ve çocuk dostu tasarım detaylarına ilişkin, devletler ve bazı kurumlar tarafından hazırlanmış tasarım rehberleri bulunmaktadır. Çocuk dostu alanlar yaratırken bu değişimlerin kent sakinleri tarafından kabul görmesini sağlamak ve yapılacak dönüşümlerdeki tasarım detaylarının çocuk odaklı bakış açısına göre ilerlemesini sürdürmek için kapsamlı stratejiler ve bunların gerçekleştirilebilmesi için gerçekçi eylem planları geliştirilmesi gerekmektedir. Bu bağlamda, çocuk odaklı hazırlanan stratejik planlar ve tasarım rehberleri dönüşüm süreçlerinde önemli yol gösterici olmaktadırlar. Tez kapsamında literatür taraması içinde yer alan çocuk odaklı tasarım rehberleri tezin amacına yönlendiren araştırma soruları için araştırma yöntemi olmuştur. Bu rehberlerdeki parametrelerin derlenmesiyle birlikte çalışma alanının değerlendirilmesinde kullanılacak kriterler belirlenmiştir. Tez, iki aşamalı olarak gerçekleştirilen çocuk dostu sokak dönüşümlerinin kalıcı uygulama sonrasında ortaya çıkan çevrenin hala çocuk odaklı olarak sürdürülebilirliğini sorgulamaktadır. Tezin bu amacı iki bileşende değerlendirildiğinde daha sistematik bir iskelete yönlendirmektedir. Bu bileşenlerden biri çocuk dostu mekan yaratmak için iki aşamalı tasarım süreci deneyimleyen yerlerin çocuk dostu olup olmadığını ortaya çıkarmakken; diğer bileşen, aşamalı sokak dönüşümlerinin kalıcı halinde çocuk dostu kimliğinin sürdürülebilirliğini sorgulamaktır. Bu bağlamda, çocuk dostu sokak dönüşümlerinde karar verme sürecinde ve uygulama sürecinde hangi kriterlerin dikkat edilmesi gerektiğinin anlaşılması ve bu parametrelerin gerekliliklerinin yerine getirilmesinde önlerindeki olası engellerin anlaşılabilmesi amaçlanmaktadır. İstanbul'un dördüncü en yoğun çocuk nüfusuna sahip mahallesi, Zümrütevler mahallesinde uygulanan çocuk dostu sokak dönüşümü İstanbul gibi bir metropol kentte hayata geçirilen ilk çocuk dostu sokak dönüşümüdür. Buradaki uygulama, prova uygulaması ve kalıcı uygulama olarak iki aşama ile tamamlanmıştır. İstanbul'un önemli bir eşiği olan E-5 koridorunun kuzeyinde yer alan ve dördüncü en yoğun çocuk nüfusuna sahip mahallesindeki bu uygulama, İstanbul'daki ilk çocuk dostu sokak dönüşümü olması ve ilk prova uygulamasını içeren uygulama olması sebebiyle, tez araştırmasında çalışma alanı olarak belirlenmiştir. Çalışmada çocuk dostu sokak dönüşümü olarak tamamlanan Zümrütevler Meydanı'nın süreci ve kalıcı uygulamadan sonra da çocuk dostu karakterinin sürdürülebilirliği tartışılmaktadır. Tez amacına ve bileşenlerine işaret edecek ve araştırma yönteminin iskeletini oluşturacak beş araştırma sorusu tanımlanmıştır: (1) İki aşamalı sokak dönüşümlerinin çocuk dostu olup olmadığını ölçmek için hangi yöntemler kullanılabilir ve bu yöntemler kentsel ölçekler arasında nasıl farklılık gösterir? (2) Kamusal açık alanların çocuk dostu olarak kabul edilebilmesi için hangi kriterler karşılanmalıdır ve bu kriterler farklı kentsel ölçeklerde nasıl değişiklik gösterir? (3) Farklı kentsel ölçeklerde alınan planlama kararları, çocuk dostu sokak dönüşüm projelerinin mekânsal kullanımını nasıl etkiler? (4) Kademeli olarak kalıcı şekilde uygulanan çocuk dostu dönüşümler, kullanıcı davranışları ve belirlenmiş kriterler çerçevesinde değerlendirildiğinde çocuk dostu niteliklerini ne ölçüde korumaktadır? (5) Çocuk dostu tasarım yaklaşımıyla dönüştürülen mekânların uzun vadeli sürdürülebilirliği, çocuk dostu kentleşme çerçevesinde nasıl sağlanabilir? Araştırma soruları kapsamında tezin hedefleri şu şekilde belirlenmiştir: (1) Her bir dönüşüm aşaması için kriterleri ve ölçüm yöntemlerini tanımlamak. (2) Alınan kararların mekânsal kullanım ve çocuk dostuluğu üzerindeki etkilerini analiz etmek. (3) Aşamalı tasarım yaklaşımının etkililiğini ve uyarlanabilirliğini araştırmak. (4) Kullanıcı davranışlarının, uygulamanın başarısını ya da sınırlılıklarını nasıl yansıttığını incelemek. (5) Stratejik öneriler geliştirmek. Çalışma metodolojisi kapsamında literatür taramasında derlenen tasarım rehberlerindeki parametreler bir araya getirilip harmanlanarak yeni bir değerlendirme ölçeği hazırlanmıştır. Hazırlanan değerlendirme ölçeğinin çalışma alanı için nasıl kullanılacağına ilişkin hangi kıstaslara bakılması gerektiği, hangi alanların, nasıl ölçümler gerektirdiğine dair ayrıca bir çalışma yapılmıştır. Bu bağlamda, çalışma alanı olan Zümrütevler Meydanının üç farklı ölçekte olmak üzere dönüşüm süreci, mahalle ölçeği ve tasarım detaylarının değerlendirilebilmesi için gerekli analizler yapılmıştır. Değerlendirmenin daha kapsamlı bir açıya genişletilmesi için alanın kullanımını analiz etmek amacıyla kullanıcı davranışları ve yaya akışları gözlemlenmiştir. Çalışma sonuçları, tasarım rehberlerinde vurgulanan parametrelerin, bazı durumlarda alan ihtiyacı ve karakterine bağlı olarak, alanın işlevselliği veya kullanım biçimini önemli ölçüde etkilemediğini ortaya koymaktadır. Değerlendirme ölçeğindeki parametreler çocuk odaklı tasarlansa da gözlemler sonucunda alanın özellikle yaş almış bireyler için çok kullanışlı hale geldiği tespit edilmiştir. Bu tespit de çocuk için tasarımın herkes için tasarım olduğu sonucuna tekrar götürmektedir. Parametrelere göre değerlendirilen ve kriteri sağlamadığı tespit edilen bazı durumlarda yayaların tasarım kriterindeki ideale göre hareket ettiği tespit edilmiştir. Bunun yannda, kriterlerin sağlandığı kısımlarda kamusal alan kullanımının planlandığı gibi gerçekleştiği gözlemlenmiştir. Bu çalışma, literatür taraması, araştıma yöntemi ve elde edilen sonuçlarıyla birlikte çocuk dostu sokak dönüşümü amacıyla adım atılan uygulamanın nihai sonuçlarını detaylı bir şekilde ele almıştır. Tasarım kriterlerine dayalı çıktılarıyla alandaki kullanım ve hareket dokularına göre çıktılarının birlikte yeniden değerlendirmesini yaparak alanda yapılan gözlemler ile birlikte objektif değerlendirme yöntemini pekiştirmiştir.
Özet (Çeviri)
The first moment children step out of their homes, they encounter streets, which are important building blocks that provide transportation and access in the city. In other words, streets, which are dominated by vehicles today and require pedestrians to walk carefully every day, both when they park and when they speed, are the first public areas where children experience the city. Children were significantly affected by rapid increase in urbanization and the decrease in the rate of open spaces and the right to play, one of the fundamental rights of children was taken away from them over time to experience this on the streets. The gradual decrease in the opportunity to play on the streets is also a reason why the concept of“child-friendly city”has recently started to gain importance. In addition to academic discourses and symposiums, the production of solutions that prioritize children's needs in cities and public spaces, which are also included in the policies, actions and promises of local and central governments, also reflects the importance and need of the issue. Although studies are conducted in different fields such as management, law and health on this issue, the subject of child-friendly cities will be addressed under the title of urban planning and urban design within the scope of the thesis. In this context, the relationship between children and play, which has an important role in child development, and public spaces was investigated. Then, the concept of“child-friendly cities”and its relations, as well as the child-friendly street transformation, which has significant visibility in the city, were investigated in the context of this concept. Street transformations, which are an effective step towards making cities child-friendly, are included in the literature as an important and visible action that supports children's independent mobility. The fact that children can be freely on the streets again or can carry out their own transportation from one place to another on foot is beneficial for them to learn their risk assessment capacity with play and to develop it by experiencing the streets in the city. Initiating transformation in streets, which are public spaces dominated by vehicles and where children's visibility is reduced, is an action that will increase not only children's but also the general pedestrian accessibility and pedestrian visibility of the area, and therefore encourage pedestrian transportation and direct them to environmentally friendly transportation alternatives. There are two different methods for child-focused street transformations. The first one, temporary street transformations provide safe play opportunities for children in the vicinity of their homes by closing the street to traffic for a certain period of time, such as a day or a few hours. This movement started with the Play Streets events in London and has become a type of street transformation that has spread worldwide in order to create activity and socialization opportunities around the home during the COVID-19 pandemic. Another child-focused street transformation alternative is included in the literature as permanent. When looking at child-friendly permanent street transformations, it is common to use the tactical urbanism method as a tool. This method allows the area to be tested with low-cost materials and design before making irreversible decisions and moving on to permanent implementation. This method, which can also be called a two-phased street transformation, supports the applicability of revisions according to user reactions during the rehearsal phase; furthermore, it helps reduce the margin of error, strengthens the attractiveness of the area with the use of vibrant colors, flexible and creative urban furniture. This situation reminds that vehicle users should also be careful while passing through the area. It is important not only to provide attractiveness with colors, but also to meet the needs of children and their caregivers in every detail or relationship with the environment in the area, since the primary focus in these street transformations is children. In this sense, there are design guides prepared by states and some institutions regarding the upper-scale perspectives and child-friendly design details that need to be provided to create child-friendly environments. In order to ensure that these changes are accepted by city residents while creating child-friendly areas and to continue to progress the design details in the transformations to be made according to a child-focused perspective, comprehensive strategies and realistic action plans for their implementation need to be developed. In this context, strategic plans and design guides prepared with a child focus are important pathfinder in transformation processes. Within the scope of the thesis, child-focused design guides, which constitute a part of the research method, were also compiled as a guide to investigate the answers to the thesis research questions, and the evaluation scale was determined from this compilation according to the parameters that will guide the thesis study area from here. This thesis examines whether environments resulting from two-stage child-friendly street transformations maintain their child-centered character following permanent implementation. The thesis aim is structured around two interrelated components to provide a more systematic framework. The first component seeks to determine whether spaces that have undergone a two-phase design process can truly be considered child-friendly. The second component questions the long-term sustainability of the child-friendly identity in the permanent phase of these transformations. In this context, the thesis aims to identify the criteria that must be considered during both the decision-making and implementation processes of child-friendly street transformations, and to understand the potential obstacles that may hinder the fulfillment of these criteria. The child-friendly street transformation implemented in Zümrütevler neighborhood, which is the fourth most densely populated neighborhood in Istanbul, is the first child-friendly street transformation implemented in a metropolitan city like Istanbul. The implementation here was completed in two phases as a rehearsal implementation and permanent implementation. This implementation, which is located in the north of the E-5 corridor, which is an important threshold of Istanbul and has the fourth most densely populated neighborhood, was determined as the study area in the thesis research because it is the first child-friendly street transformation in Istanbul and the first application that includes a rehearsal implementation. The process of the street transformation completed in Zümrütevler neighborhood and the sustainability of its child-friendly character after the permanent implementation are discussed in the study. Five research questions have been defined that will point to the purpose and components of the thesis and form the skeleton of the research method: (1) What methods can be used to measure the child-friendliness of two-stage street transformations, and how do they vary across urban scales? (2) What criteria must be met for public open spaces to be considered child-friendly, and how do these criteria vary across different urban scales? (3) How do planning decisions made at different urban scales influence the spatial use of child-friendly street transformation projects? (4) To what extent do permanently implemented, phased child-friendly transformations maintain their child-friendliness when assessed through user behavior and established criteria? (5) How can the long-term sustainability of spaces transformed through a child-friendly design approach be ensured within the framework of child-friendly urbanism? The objectives of the thesis have been determined as follows within the scope of the research questions: (1) Define criteria and methods for each transformation phase. (2) Analyze how decisions affect spatial use and child-friendliness. (3) Investigate the effectiveness and adaptability of the phased design approach. (4) Examine how user behaviors reflect the success or limitations. (5) Propose strategic recommendations. An original evaluation scale has been prepared by bringing together and blending the parameters in the design guides compiled in the literature review within the scope of the study methodology. A separate study has been conducted on which criteria should be considered regarding how the prepared evaluation scale will be used for the study area, and which areas require what kind of measurements. In this context, the necessary analyses were conducted to evaluate the street transformation process, neighbourhood scale and design details of the Zümrütevler Square, which is the study area, at three different scales. Likewise, user behaviors and pedestrian movements were observed in order to analyze the use of the area together with the results to be obtained from the evaluation scale and to obtain more meaningful results. The study results reveal that the parameters emphasized in the design guides, in some cases, do not significantly affect the functionality or usage style of the area, depending on the need and character of the area. Although the parameters in the evaluation scale are designed with a focus on children, it has been determined as a result of the observations that the area has become very useful especially for older individuals. This determination also leads to the conclusion that design for children is design for everyone. In some cases, which were evaluated according to the parameters and found not to meet the criteria, it has been determined that pedestrians act according to the ideal in the design criteria. In addition, it has been observed that the use of public space in the parts where the criteria are met is realized as planned. This study, together with the literature review, research method and the obtained results, has discussed in detail the final results of the application taken for the purpose of child-friendly street transformation. It has reinforced the objective evaluation method with observations made in the field by re-evaluating the outputs based on design criteria and the usage and movement patterns in the area.
Benzer Tezler
- Dış mekân grafiklerinin kentsel sunumu ve İstanbul örneği: 1980-2010
Urban presentation of outdoor graphics and Istanbul example: 1980-2010
AYŞE NESRİN AKÖREN
Doktora
Türkçe
2011
Güzel Sanatlarİstanbul Teknik ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. METİN SÖZEN
- Çeper kuşak alanlarının gelişiminde ve dönüşümünde mülkiyet perspektifi: İstanbul incelemesi
A perspective on property relations in the development and transformation of fringe belt areas: The case of Istanbul
EZGİ KÜÇÜK ÇALIŞKAN
Doktora
Türkçe
2023
Şehircilik ve Bölge Planlamaİstanbul Teknik ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYŞE SEMA KUBAT
- İstanbul örneğinde; toplu konut gelişimi, 1980 sonrası konut üretim süreci ve yer seçimini etkileyen faktörler bağlamında konut yakın çevresinin irdelenmesi
In the case of Istanbul; public housing, housing production after 1980 and factors affecting nearby residential examining in the context of site selection process
EROL HUNİLER
Yüksek Lisans
Türkçe
2010
MimarlıkYıldız Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. MÜNEVVER DAĞGÜLÜ
- Investigation of urban, industrial and agricultural air pollution in the Thrace Region
Trakya Bölgesi'nde kentsel, endüstriyel ve tarım kaynaklı hava kirliliğinin incelenmesi
AHSEN HAVVA BAYRAM
Yüksek Lisans
İngilizce
2024
Çevre Mühendisliğiİstanbul Teknik ÜniversitesiÇevre Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. BURÇAK KAYNAK TEZEL
- Hidrolojik proses modelleri ile havza şebeke modelleri entegrasyonu: Darlık havzası örneği
Integration of hydrological process models with watershed network models: Darlik creek case study
MEHMET KALFAZADE
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
Çevre Mühendisliğiİstanbul Teknik ÜniversitesiÇevre Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ALPASLAN EKDAL