Birinci Dünya Savaşı sürecinde Kızıldeniz'in Yemen, Asir ve Hicaz kıyılarında Osmanlı-İngiliz nüfuz mücadelesi
The Ottoman-British struggle for influence in the Yemen, Asir and Hejaz coasts of the Red Sea during the First World War
- Tez No: 946696
- Danışmanlar: PROF. DR. HALİL BAL
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: Birinci Dünya Savaşı, Osmanlı Devleti, İngiltere, Yemen, Asir, Hicaz, İmam Yahya, Seyid İdrisi, Şerif Hüseyin, World War I, Ottoman Empire, Britain, Yemen, Asir, Hejaz, Imam Yahya, Sayed Idrisi, Sharif Hussein
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 402
Özet
Tarihi süreçte gerek ticaret yolları üzerinde bulunmasından ve gerekse Müsülümanlar için kutsal kabul edilen Mekke ve Medine'ye yakınlığından dolayı Kızıldeniz'in Yemen, Asir ve Hicaz kıyıları stratejik önemini hep muhafaza etmiştir. Yavuz Sultan Selim'in 1517'de Mısır'ı fethiyle Osmanlı Devleti'nin hâkimiyeti altına girmeye başlayan ve ilerleyen süreçte tamamen bir Türk gölü haline gelen Kızıldeniz ve kıyıları zamanla sömürgeci devletlerin ilgi duyduğu ve yerleşmeye çalıştığı bir bölge olmuştur. Önce Portekiz daha sonra İngiltere, Hollanda, Fransa, İtalya ve diğer Avrupalı sömürgeci devletlerin ticari faaliyetlerine sahne olan Kızıldeniz kıyıları zamanla Osmanlı Devleti'nin bölgedeki nüfuzunun zayıflamasına paralel olarak bu devletler tarafından yer yer işgale uğramıştır. 1869'da Süveyş Kanalı'nın açılması ile Kızıldeniz ve kıyıları daha da önem kazanmıştır. Bu durum başta İngiltere olmak üzere diğer sömürgeci devletlerin Kızıldeniz kıyılarındaki faaliyetleri ve işgallerini arttırmıştır. Osmanlı Devleti, Kızıldeniz'deki konumunu güçlendirmek ve sömürgeci devletlerin bölgedeki nüfuzunu zayıflatmak için uğraşmış ancak başarılı olamamıştır. İlerleyen süreçte İngiltere; Aden, Perim, Sevakin, Mısır, Sudan'ı, İtalya; Assab, Musavva'yı ve Fransa ise Cibuti'yi işgal ederken Osmanlı Devleti Kızıldeniz'in Yemen, Asir ve Hicaz kıyılarındaki hâkimiyetini muhafaza edebilmiştir. Birinci Dünya Savaşı'na giden süreçte İngiltere, bu bölgelerde kabile şefleri ve şeyhlere erzak, para, silah ve mühimmat yardımlarında bulunarak Osmanlı Devleti'nin bölgedeki hâkimiyetini zayıflatıp kendi nüfuzunu genişletmeye çalışmıştır. İngiltere; Osmanlı hâkimiyetinin zayıf olduğu ve Osmanlıların bir takım sorunlar yaşadığı Yemen'de İmam Yahya, Asir'de Seyid İdrisi ve Hicaz'da Şerif Hüseyin ile ilişkilerini geliştirerek onları kendi nüfuzuna almanın yollarını aramıştır. Savaşın başlaması ve Osmanlı Devleti'nin Almanya'nın yanında savaşa girmesi ile birlikte, kurduğu Kuzey ve Güney Devriyeleri ile Kızıldeniz'i abluka altına alan İngiltere, Kızıldeniz'in Yemen, Asir ve Hicaz kıyılarındaki Osmanlı güçlerini etkisizleştirmeye çalışmıştır. Asir'de Seyid İdrisi, Hicaz'da Şerif Hüseyin ile yaptığı anlaşmalarla onlara erzak, para, silah ve mühimmat yardımlarında bulunan İngiltere, Yemen'de de İmam Yahya ile anlaşmanın yollarını aramıştır. Ancak İmam Yahya, 1911'de Osmanlı Devleti ile yaptığı Dean Anlaşmasına sadık kalarak savaş boyunca Osmanlı Devleti'ni desteklemiştir. Bu durum Yemen cephesinde ve Asir'in iç bölgelerinde Osmanlı ordusunun zafer kazanmasında önemli bir etken olmuştur. Ancak 30 Ekim 1918'de imzalanan Mondros Mütarekesi'nin 16. maddesi gereğince Yemen, Asir ve Hicaz'da bulunan Osmanlı ordusu İngilizlere teslim olarak bölgeden çekilmişlerdir. Bu çalışmada Birinci Dünya Savaşı Sürecinde Osmanlı Devleti'nin Kızıldeniz'in Yemen, Asir ve Hicaz kıyılarında İngiltere'ye ve onun desteklediği şeyhlere karşı verdiği mücadele Türk ve İngiliz arşiv belgeleri ışığında ortaya konulmaya çalışılmıştır. Ayrıca dönemin gazetelerinden, yerli ve yabancı eserlerden istifade edilmiştir.
Özet (Çeviri)
Historically, the Red Sea coasts of Yemen, Asir and Hejaz have always maintained their strategic importance due to their location on trade routes and their proximity to Mecca and Medina, which are considered sacred for Muslims. The Red Sea and its coasts, which started to come under the sovereignty of the Ottoman Empire with Yavuz Sultan Selim's conquest of Egypt in 1517 and became a Turkish lake in the following period, became a region that colonial states were interested in and tried to settle. The Red Sea coasts, where first Portugal and then England, the Netherlands, France, Italy and other European colonial states engaged in commercial activities, were occasionally occupied by these states in parallel with the weakening of the Ottoman Empire's influence in the region. With the opening of the Suez Canal in 1869, the Red Sea and its coasts gained even more importance. This situation increased the activities and occupations of other colonial states, especially Britain, on the Red Sea coasts. The Ottoman Empire tried to strengthen its position in the Red Sea and weaken the influence of the colonial states in the region, but without success. In the following period, Britain occupied Perim, Sevakin, Egypt, Sudan, Italy occupied Assab, Musawwa and France occupied Djibouti, while the Ottoman Empire was able to maintain its dominance on the Red Sea coasts of Yemen, Asir and Hejaz. In the period leading up to the First World War, Britain tried to weaken the Ottoman Empire's dominance in the region and expand its own influence by providing supplies, money, weapons and ammunition to tribal chiefs and sheikhs in these regions. Britain sought ways to bring them under its influence by improving its relations with Imam Yahya in Yemen, Sayed Idrisi in Asir and Sharif Hussein in Hejaz, where Ottoman rule was weak and there were some problems. With the outbreak of the war and the Ottoman Empire's involvement on the side of Germany, Britain, which blockaded the Red Sea with the North and South Patrols it established, tried to neutralize the Ottoman forces on the coasts of Yemen, Asir and Hejaz. Having made agreements with Sayyid Idrisi in Asir and Sharif Hussein in Hejaz to provide them with supplies, money, arms and ammunition, Britain sought ways to reach an agreement with Imam Yahya in Yemen. However, Imam Yahya remained loyal to the Dean Agreement he made with the Ottoman Empire in 1911 and supported the Ottoman Empire throughout the war. This was an important factor in the victory of the Ottoman army on the Yemeni front and in the interior of Asir. However, according to Article 16 of the Armistice of Mudros signed on October 30, 1918, the Ottoman army in Yemen, Asir and Hejaz surrendered to the British and withdrew from the region. In this study, the struggle of the Ottoman Empire against Britain and the sheikhs supported by Britain in Yemen, Asir and Hejaz coasts of the Red Sea during the First World War has been tried to be revealed in the light of Turkish and British archival documents. In addition, newspapers of the period and local and foreign works have been utilized.
Benzer Tezler
- Birinci Dünya Savaşı sürecinde Türkiye'de yaşanan sosyal ve ekonomik meseleler (İkdam, Sabah, Tasvir-i Efkâr, Tercümân-ı Hakikat, Tanin örneği)
Social and economic issues experienced in Turkey during World War I (İkdam, Sabah, Tasvir-i Efkâr, Tercümân-ı Hakikat, Tanin examples)
NEVİM TÜZÜN
Doktora
Türkçe
2019
GazetecilikErciyes ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ NESLİHAN ALTUNCUOĞLU
- Birinci Dünya Savaşı'ndan cumhuriyete Van'da genel durum (1914-1950)
General situation in Van from the First World War to the republican (1914-1950)
YILMAZ FIRAT
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
TarihAtatürk ÜniversitesiAtatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İSMAİL EYYUPOĞLU
- Birinci Dünya Savaşı'nda Galiçya Cephesi'nin asker anlatılarıyla değerlendirilmesi
Evaluation of Galician front with the soldiers' narratives in the First World War
ONURCAN ŞAR
- I.Dünya Savaşı sürecinde Basra Körfezi'nde Osmanlı-İngiliz nüfûz mücadelesi
Ottoman-English struggle for influence in the Basra Gulf during the First World War
SEZAİ DUMLUPINAR
- Birinci Dünya Savaşı'nda İngilizlere esir düşen Türk askerleri
Prisoners of Turkish soldiers in the hands of the British during the First World War
VEDAT TÜFEKÇİ
Doktora
Türkçe
2019
Tarihİstanbul ÜniversitesiTürkiyat Araştırmaları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ALİ FUAT ÖRENÇ