Mu'tezile düşüncesinde insan hürriyeti
The Human freedom in Mutazilite thinking
- Tez No: 94759
- Danışmanlar: PROF. DR. MUSTAFA SAİT YAZICIOĞLU
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2000
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Kelam Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 352
Özet
Bu çalışma Giriş ve Üç Bölüm olarak hazırlanmıştır. Giriş- kısmında, Müslü- man kültür ve düşüncesinde insan hürriyeti probleminin hangi etkenlerle ortaya çık mış olduğuna dair bir takım Batılı ve Doğulu araştırmacıların görüşleri tartışılmış, ayrıca hürriyet kavramının Kelâm literatüründeki karşılığı olan“ihtiyar”kavramı ile ilişkisi incelenmiştir. Birinci bölümde, insan hürriyetine ilişkin tartışmaların nasıl ve hangi etken lerle ortaya çıktığı olaylar ve şahıslar bazında incelenerek, konunun arka planı sah nelenmeye çalışılmış; burada kader tartışmalarından bazı önemli kesitler verilerek, o günün olaylarının Müslüman zihniyetindeki izdüşümleri değerlendirilmiştir. Ayrıca fetihler sonucu çok kültürlü ortamda farklı kültürel evrenlerle karşılaşan. Müslü man'ın kendi kimliğini korumaya çalışırken, zihniyetini harekete geçiren savunma mekanizmaları üzerinde durulmuştur. O günün sosyal ve siyasal olayları çerçevesin de, hilafetten saltanata geçerek siyasallaşan ve kendi konumlarına meşruiyet kazan dırmak için bu söylemlere destek veren iktidarların tezlerine ve bazı insanların fata lizme varan cebir akidesine karşı geliştirilen Mu'tezile düşünürlerinin kader ve insan hürriyetine bakış açılan bu bölümde verilmiştir. İkinci bölümde, insan hürriyetinin temel dinamikleri olan“irâde”,“kudret”ve“bilgi”incelenmiştir. Bu bölümde farklı Kelam ekollerinden seçilen bilginlerin görüşleri, Mu'tezile düşüncesi ile mukayeseli bir şekilde değerlendirilmiştir. Burada önde gelen Mu'tezile bilginlerinin görüşleri de bazı Eş'ârî ve Mâtürîdî bilginlerinin görüş ve eleştirileri ile mukayese edilirken, her konu Allah-insan ilişkisi açısından incelenmiştir. Üçüncü bölümde ise Multezile'nin insan fiilleri anlayışı ortaya konulurken, insan fiillerinin motivasyonları olan iç ve dış etkenler ve bu etkenlerin insan hürriyeti üzerindeki etkileri incelenmiştir. Burada Müslüman Kelâmı'nda ağırlıklı olarak tartışılan^//, kesb ve halk kavramları, daha sonra fiilin oluşum şekli, istemli ve zorunlu yapılan fiillerin özellikleri, dolay- hlmütevellid ve mübaşir/dolaysız yapılan fiillerin kime izafe edileceği problemi, in san fiilinin sınırı, ayrıca insamn hidâyet ve dalâletine etki eden ilâhî ya da doğal bir takım baskıların olup olmadığı; kısaca insamn hidâyet ve dalâletinin nasıl gerçekleş tiği belli başlı Mu'tezile bilginlerinin görüşleri tahlil edilerek incelenmiştir328 Sonuç olarak, bu çalışmada Mu'tezile düşüncesinde bulunan temel verilere ulaşırken, bu mezhebin, kendi fiillerini seçme ve belirlemeye kudreti olan bireyin zihin dünyasına dayanmaya büyük önem verdiğini fark ettik. Bu husus, insanın öne mi üzerinde yoğunlaşması açısından, Mu'tezile ekolünün özgün ve orijinal yönüdür. Bu ekol ilâhî kudret ve hâkimiyet altında hürriyeti daraltılan insan değil, ilâhî adale tin gözetimindeki hür ve sorumlu insan anlayışını yerleştirmeye çalışan bir ekol ol ması açısından günümüz insanlarına yeni bakış açılan kazandırabilecek özellikler taşıyan bir düşünce hareketinin adıdır.
Özet (Çeviri)
Abdulhamit Sinanoglu,“The Human Freedom in Mutazilite Thinking”, PhD thesis submitted to the Institute of Social Sciences of Ankara University, Superviser: Mustafa Sait Yazicioglu, Prof.Dr. This work has been consisted of an introduction and three chapters. In the introduction we discussed some thoughts of orientalists and those of Muslims with regard to the causes of problem of human freedom on the one hand and analyzed the freedom's relation to the concept of“ihtiyar”in Kalam literature. In chapter one, we tried to work out the background of how and why the arguments concerning human freedom came about first and to some extent these discussions gave rise to the argumentations about Kader or predestination secondly. Apart from this background, we tackled the multi-cultural environment which muslims diffused in the course of time and effects of the de facto situation in which Muslims lived together with non-muslims and converts. Within the context of social and political events of the time, the claims of the people who had the power strugling to legalize their situation and approaches of Mutazilite school regarding human freedom against these claims have been dealt with in this chapter. In this chapter again we analyzed such fundamental bases of human freedom as“will”,“power”and“knowledge”. And accordingly we presented some ideas of different Theology Schools comparatively with those of Mutazilite School. When comparing the ideas of Es'arite and Maturidite theories with those of Mutazilie, we dealt with the subject within the context of God-Man relationship. In chapter three, when working out the understanding of Mu*tazilite school on human acts, we analyzed the internal and external motives for these acts. Within this framework we discussed the following titles: the process of act, the features of willingly or unwillingly performed acts, the promlem of to whom the direct and indirect acts should be attributed, the limit of human act, whether there are some forces on human actions that lead to hidaya (right way) or dalala (wrong way). As a consequence, we realized that Mu'tazilite school had much referred to the intellectual structure of man who has the ability of chosing and determinng his own actions when discussing the promlem of human freedom. This is the original dimension of this School.
Benzer Tezler
- Mevlâna Celaleddin Rûmî'nin düşüncesinde cebir ve ihtiyar
Compulsion and freedom in the thought of Mawlana Jalaluddin Rumi
MAVİŞE NUR KARTAL
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DinNecmettin Erbakan ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. RAMAZAN ALTINTAŞ
- Kelami, felsefi ve tasavvufi açıdan kader (Fahreddin er-Râzî, İbn Sînâ ve İbnü'l-Arabî örneğinde bir karşılaştırma)
Kalamic, philosophical, and sufic aspects of destiny (A comparison in the example of Fahreddin er- Razi İbn Sînâ and İbnü'l-Arabî)
NURHAN ÖZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DinHitit ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. İSMAİL BULUT
- Cüveynî'de kulların fiilleri
Mankind's acts in al-Juwaynî
BURHAN GÜNGÖR
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Dinİstanbul ÜniversitesiKelam Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MUHAMMED YUŞA YAŞAR
- Mu'tezile'ye göre iyilik ve kötülük (Husn ve Kubh) problemi
The Question of goodness and evil (Husn and Qubh) in Mu'tezila
HULUSİ ARSLAN
- İslam düşüncesinde siyasal ve sosyal alanda Mutezile ekolü ve Tanzimat Dönemine etkileri
Mu'tazila school in the political and social fields in Islamic thought and its effects on Tanzimat Period
VİLDAN ERTUĞRUL İNECİK