Platform capitalism and the transformation of the music industry: The impact of Spotify in Turkey
Platform kapitalizmi ve müzik endüstrisinin dönüşümü: Spotify'in Türkiye'deki etkisi
- Tez No: 947910
- Danışmanlar: DOÇ. DR. EBRU BELGİN YETİŞKİN DOĞRUSÖZ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Bilim ve Teknoloji, Müzik, Sosyoloji, Science and Technology, Music, Sociology
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: İngilizce
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Bilim, Teknoloji ve Toplum Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Bilim, Teknoloji ve Toplum Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 171
Özet
Bilim, Teknoloji ve Toplum (STS) çalışmalarından temel alan bu araştırma, platform kapitalizmi çağında müzik endüstrisinin dönüşümünü Spotify odağında incelemektedir. Çalışma, küresel platform dinamiklerinin Türkiye'nin kendine özgü kültürel ve ekonomik bağlamında nasıl tezahür ettiğini ve sanatçılar, üretim pratikleri ile tüketim kalıpları üzerinde ne gibi etkiler yarattığını incelemektedir. Araştırma, dijital yayın platformu Spotify'ın gerçekleştirdiği aracılık işlevini ve bu platformun teknik altyapısı ile iş pratikleri aracılığıyla müzik endüstrisini nasıl şekillendirdiğini analiz etmektedir. Bu bağlamda Spotify'ın güç dengeleri, üretim yöntemleri ve tüketim alışkanlıklarını değiştirme biçimlerini incelemektedir. Bu dönüşüm, müziğin nasıl üretildiği, dağıtıldığı ve metalaştırıldığı konularında önemli değişimleri temsil etmektedir. Araştırma, bu dönüşümün tüm yönlerini kapsamlı bir şekilde ele almaya çalışmak yerine, stratejik olarak algoritmasal yönetişim ve İstanbul'un müzik ekosistemine dair ortaya çıkan platform bağımlılıklarına odaklanmaktadır. Temel amaç, Spotify etrafında dönen sosyo-teknik sistemdeki insan ve insan-olmayan unsurlar arasındaki karmaşık ilişkileri keşfetmektir; bu unsurlar arasında sanatçılar, dinleyiciler, yapımcılar, algoritmalar ve teknolojik altyapılar yer almaktadır. Aktör-Ağ Kuramı (ANT), bu araştırma için özellikle değerlidir çünkü failliğin yalnızca insan aktörlerde veya teknolojik sistemlerde bulunmak yerine ağlar boyunca nasıl dağıtıldığının analizini mümkün kılar. Bu kuramsal yaklaşım, algoritmik sistemlerin ve insan aktörlerin“hibrit faillik”olarak tanımladığımız biçimler aracılığıyla çağdaş müzik ekosistemini nasıl birlikte ürettiklerini anlamak için eşsiz bir perspektif sağlar. Bu doğrultuda, araştırmanın amacı platform dinamiklerinin yerel bir bağlamda nasıl işlediğini keşfetmektir. Metodolojik yaklaşım olarak, nitel, nicel, birincil ve ikincil veri toplama yöntemlerini birleştiren karma yöntem benimsenmiştir. Birincil veri toplama süreci, İstanbul Teknik Üniversitesi'nden etik onay alındıktan sonra, Mart-Nisan 2025 aylarında Türkiye'deki 12 müzik endüstrisi profesyoneli ile yarı-yapılandırılmış görüşmeler şeklinde gerçekleştirilmiştir. Katılımcılar arasında bağımsız ve plak şirketi bünyesindeki müzisyenler, ses teknisyenleri, menajerler, yapımcılar, müzik gazetecileri, dijital pazarlama profesyonelleri ve plak şirketi çalışanları yer almış, bu da Türkiye'nin müzik ekosisteminin temsili bir kesitini sağlamıştır. Yaklaşık 45 dakika süren görüşmeler, katılımcıların Spotify ile doğrudan deneyimlerini anlamaya, özellikle algoritmik yönetişim, algoritmik olarak başarılı içerik yaratma baskısı, finansal bağımlılık ve platform bağımlılığını pekiştiren pratikler konularına odaklanmıştır. Nicel boyutta, ikincil veri toplama kişisel Spotify hesap verilerinin analizi üzerine dayandırılmış,“zevk profilleri”ve akış geçmişi analize dahil edilmiştir. Bu veri setlerini görselleştirmek ve yorumlamak için betimsel istatistiksel analiz uygulanmış, platformların kullanıcı tercihlerini nasıl sınıflandırdığı ve metalaştırdığı ortaya çıkarılmıştır. Ayrıca, müzik endüstrisinde platform kapitalizminin etkileri, dijital müzik ekonomisi ve Spotify'ın algoritmik yönetişimi konularında literatürün sistematik incelemesini de içeren ikincil veri toplama yapılmıştır. Genel kuramsal çerçeve, çeşitli aktörler ve sistemler arasındaki etkileşimi analiz etmek ve bunların müzikal pratikleri ve deneyimleri nasıl şekillendirdiğini göstermek için öncelikle ANT'dan yararlanmaktadır. Bu yaklaşım Spotify'ı tarafsız bir aracı olarak değil, güç dengelelerini yeniden yapılandıran aktif bir aracı olarak konumlandırmaktadır. Araştırma bulguları, Türkiye'de müzik ekosisteminde platform kapitalizminin etkisinin dört temel boyutunu ortaya koymaktadır. İlk olarak, Spotify'ın öneri algoritmaları yeni“hibrit faillik”biçimleri yaratmıştır. Bu durum, müzikal tercihlerin makine öğrenmesi ile iç içe geçtiği bir ortam yaratmaktadır. Hibrit faillik kavramı, insan niyeti ve teknolojik sistemlerin ne yalnızca insan ne de yalnızca algoritmik eylem yoluyla var olabilecek müzikal deneyimleri nasıl birlikte ürettiklerini açıklamaya yardımcı olmaktadır. Bu algoritmalar, dinleyicilerin müzikal tercihlerinin her etkileşimle giderek daha ayrıntılı hale gelen dijital parmak izleri olan“zevk profilleri”adı verilen veri kümeleri üretmektedir. Bu profiller kişiselleştirilmiş deneyimler sunarken, aynı zamanda gerçek müzikal keşfi sınırlayan“filtre balonları”yaratmaktadır. Bu algoritmik çevreleme, sosyal öneriler, müzik eleştirisi ve radyo programcılığına daha çok dayanan önceki müzik keşif biçimlerinden önemli bir kaymayı temsil etmektedir. İkinci olarak, platform dinamikleri, sanatçıların algoritmik sistemler içinde iyi performans gösterecek şekilde müziklerini tasarladıkları üretim pratiklerine yol açmıştır. Bu, şarkı sürelerini kısaltma, atlamaları engellemek için nakarat bölümlerini başa yerleştirme, dikkat çekici başlık kullanma gibi unsurları içermektedir. Türkiye'deki müzik profesyonelleri ile yapılan görüşmeler,“Bu Spotify'da nasıl duyulacak?”sorusunun sanatsal kararlardan daha önemli hale geldiğini ortaya koymuştur. Bu, yaratıcı seçimlerin sanatsal değerlendirmeler yerine algoritmik gereksinimlerden giderek daha fazla etkilendiği bir dönüşümün göstergesidir. Üçüncü olarak, araştırma platform bağımlılığının etkilerini de ortaya koymaktadır. Spotify kendini herhangi bir sanatçının çalışmasını dağıtabileceği demokratik bir alan olarak sunarken, bu araştırma daha karmaşık bir gerçekliği ortaya koymaktadır. Platformun demokratikleşme iddiaları, akış gelirlerinin az sayıdaki en popüler sanatçılar arasında artan yoğunlaşmasını gösteren bulgularla çelişmektedir. Türkiye bağlamında bu durum, Spotify'ın editöryal ekibiyle doğrudan ilişkileri olan yerel ofislere sahip dağıtıcıların ayrıcalıklı konumu nedeniyle daha da karmaşık hale gelmekte, gerçekten bağımsız sanatçıları dezavantajlı duruma sokan yeni kapı bekçiliği mekanizmaları yaratmaktadır. Algoritmik sistemler çoğunlukla zaten popüler olan sanatçılara fayda sağlamakta, bağımsız müzisyenlerin önemli pazarlama bütçeleri veya Spotify'da editöryal çalma listelerine yerleştirme olmadan görünürlük kazanmalarını giderek zorlaştırmaktadır. Bu bağımlılık, sanatçıların“Spotify for Artists”gibi araçlar aracılığıyla sağlanan ölçütlere dayalı olarak yaratıcı ve pazarlama kararları almaları anlamında veri odaklılığa kadar uzanmaktadır. Dördüncü boyut olarak, araştırma müziğin değişen finansal modellerini ortaya koymaktadır. Akış başına ödeme modeli (yaklaşık 0,005 dolar) çoğunlukla yüksek akışlı ve büyük bir kataloğa sahip olan sanatçı ve plak şirketlerine fayda sağlamaktadır. Bağımsız sanatçılar artık sosyal medya platformlarında giderek artan ölçüde reklam yatırımı yapmak ve sürekli olarak algoritmaların gereksinimlerine uyan üretimler yapmak zorundadır. Türkiye'de bu ekonomik dinamikler, daha düşük abonelik ücretleri nedeniyle daha da dengesizleşmekte, bu da sanatçıların yalnızca yayın gelirleri aracılığıyla ekonomik olarak ayakta kalmalarını neredeyse imkansız hale getirmektedir. Sonuç itibariyle, bu araştırma platform kapitalizminin Türkiye'de müzik ekosistemini nasıl dönüştürdüğünü, sanatçılar için ne tür yeni güç dinamikleri ve bağımlılıklar yarattığını detaylı şekilde incelemektedir. Çalışmanın katkısı, küresel platform dinamiklerinin Türkiye'nin spesifik kültürel ve ekonomik bağlamında nasıl yerelleştirildiğini keşfetmesinde, platform kapitalizminin hem evrensel hem de yerelleştirilmiş kalıplarını ortaya koymasında yatmaktadır. Araştırma, teknolojinin algoritmik yönetişim ve dijital aracılığın ince ama yaygın mekanizmaları aracılığıyla kültürel üretimi nasıl yeniden şekillendirdiği konusundaki anlayışımıza katkıda bulunmaktadır. Dijital platformlar müziğe daha geniş erişim sağlamakla birlikte, platform kapitalizmi aracılığıyla yeni denetim ve bağımlılık biçimleri de getirmektedirler. Bir şarkının dinlenmesini sağlamanın sözde basit eylemi artık her etkileşimi izleyen, analiz eden ve paraya dönüştüren veri merkezleri, içerik dağıtım ağları ve algoritmik sistemlerin karmaşık ağlarını içermektedir. Araştırma önemli bir paradoksu ortaya koymaktadır: müzik dağıtımını demokratikleştirdiği görünen özellikler aslında yeni kapı bekçiliği biçimleri ve engeller yaratmaktadır. ANT yaklaşımı, failliğin insan ve insan-olmayan aktörler arasında dağıtıldığı, sanatsal ifadeyi hem mümkün kılan hem de kısıtlayan yeni sosyo-teknik yapılanmalar yaratan daha nüanslı bir gerçekliği ortaya koymaktadır. Sanatçılar artık yalnızca müzik yapımının yaratıcı yönlerini değil, aynı zamanda teknik ve veriye dayalı yönlerini de göz önünde bulundurmak zorundadır. Müzik endüstrisinin bu yeniden yapılandırılması, ortaya çıkan güç dengesizlikleriyle başa çıkmak için yeni kuramsal yaklaşımlar ve politik müdahaleler gerektirmektedir. Çağdaş müzik ekosistemini oluşturan sosyo-teknik ağları incelemeye devam ederek, platform kapitalizmi çağında dinleyiciler, müzisyenler, müzik üretimi ve tüketimi için daha eşitlikçi koşullar yaratmanın yollarını keşfedebiliriz.
Özet (Çeviri)
This thesis explores the music industry's transformation in the era of platform capitalism, focusing on Spotify. The study investigates how the digital streaming platform Spotify acts as a mediator, and how it changed the power dynamics, production practices, and consumption patterns by shaping the music industry through its technological infrastructure and business practices. Departing from Science, Technology and Society (STS) studies and using Actor-Network Theory (ANT) as a theoretical framework, this research explores the complex relationships between human and non-human actors within this network, including artists, listeners, algorithms, and infrastructures. This thesis uses a mixed-method approach combining primary and secondary methods. In the qualitative phase, primary data collection method is semi-structured interviews with music industry workers in Istanbul. With the interviews, the research aims to explore how these global dynamics translate into local contexts. The quantitative component includes descriptive statistical analysis of personal Spotify user data, examining algorithmic categorization through taste profiles and streaming metrics. Secondary research methods involve critical analysis of existing literature, media coverage, industry publications, and platform documentation. The research findings reveal the impact of platform capitalism. Spotify's algorithms have created new forms of“hybrid agency”which makes musical preferences become entangled with machine learning. These algorithms generate“taste profiles”, digital fingerprints of musical preferences that create“filter bubbles”limiting musical discovery. Platform dynamics have also transformed production practices where artists increasingly design their music to perform well within algorithmic systems. Thus, this thesis explores how platform capitalism has transformed the music ecosystem by creating new power dynamics, dependencies, and challenges for artists in Turkey. The findings reveal a paradox: features that appear to democratize music distribution actually create new barriers.
Benzer Tezler
- Mimarlıkla uyanma: Görünenle görünmeyenin arasında
Awaking with architecture: Between visible and invisible
FATMA ECEM ERGİN
- Bir kültür unsuru olan müzik ve toplum ilişkisine dijitalleşmenin etkisi
The effect of digitalisation on the relationship between music as a cultural element and society
ESRA ÇIPLAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
SosyolojiKırıkkale ÜniversitesiSosyoloji Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ EZGİ KARMAZ
- Digital work in the age of precarity: a case study of web-based platform workers in Türkiye
Güvencesizlik çağında dijital çalışma: Türkiye'de web-tabanlı platform işçileri örneği
EMİR AYDOĞAN
Yüksek Lisans
İngilizce
2024
Siyasal BilimlerOrta Doğu Teknik ÜniversitesiSiyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ REŞİDE ÖMÜR BİRLER
- Platform kapitalizminde pornografik üretimin ekonomi politiği: onlyfans örneği
L'économie politique de la production pornographique dans le capitalisme de plateforme : l'exemple d'onlyfans
NİSANUR ATICI
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
Radyo-TelevizyonGalatasaray ÜniversitesiRadyo Televizyon ve Sinema Ana Bilim Dalı
PROF. DR. CEREN SÖZERİ ÖZDAL
- Platform kapitalizmi kıskacında konut: Cihangir semti'nde airbnb eksenli konut hiper-metalaşması
Housing under platform capitalism: airbnb-mediated housing hyper-commodification in cihangir district
GÖKÇE UZGÖREN
Doktora
Türkçe
2025
Şehircilik ve Bölge PlanlamaMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
PROF. DR. BİNNUR ÖKTEM ÜNSAL