Bir eğitim ve araştırma hastanesi polikliniklerine başvuran erişkinlerde kanser tarama testlerini yaptırma durumu ve farkındalığı
Status and awareness of cancer screening tests among adults applying to the outpatient clinics of an education and research hospital
- Tez No: 948364
- Danışmanlar: DOÇ. DR. BERNA ERDOĞMUŞ MERGEN
- Tez Türü: Tıpta Uzmanlık
- Konular: Aile Hekimliği, Family Medicine
- Anahtar Kelimeler: Kanser taramaları, erken tanı, farkındalık, sağlık davranışı, toplum sağlığı, bilgi düzeyi, test uygulama, Cancer screening, early diagnosis, awareness, health behavior, public health, knowledge level, test uptake
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İzmir Katip Çelebi Üniversitesi
- Enstitü: Tıp Fakültesi
- Ana Bilim Dalı: Aile Hekimliği Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 142
Özet
Amaç: Bu araştırmanın amacı, erişkin bireylerin kanser tarama testlerine ilişkin farkındalığını, testlere katılım durumlarını ve bu davranışları etkileyen faktörleri belirlemektir. Ayrıca, bireylerin farklı kanser türlerine yönelik erken tanı farkındalıklarının değerlendirilmesi ve toplumda tarama hizmetlerine gönüllü katılımın artırılmasına yönelik ihtiyaçların ortaya konulması hedeflenmiştir. Yöntem: Tanımlayıcı ve analitik türdeki bu araştırma, İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Atatürk Eğitim ve Araştırma Hastanesi polikliniklerine başvuran 18 yaş ve üzeri bireylerden oluşan 399 kişilik örneklemle yürütülmüştür. Veriler yapılandırılmış bir anket formu ile yüz yüze görüşme yöntemi kullanılarak toplanmıştır. Katılımcıların demografik özellikleri, kanser tarama testlerine ilişkin bilgi düzeyleri ve test uygulama durumları değerlendirilmiş; elde edilen veriler frekans analizleri, çapraz tablolar ve Ki-kare testi ile analiz edilmiştir. Bulgular: Katılımcıların %82,5'i kanser tarama testlerini bildiğini ve %95,7'si bu testlerin erken tanı açısından önemli olduğunu ifade etmiştir. Ancak bilgi düzeyi yüksek olan gruplarda dahi uygulama oranlarının düşük olduğu saptanmıştır. Pap smear testini bildiğini belirten kadınların %77,6'sı bu testi bilmesine rağmen yalnızca %56,4'ü yaptırmıştır. PSA testi hakkında bilgi sahibi olduğunu belirtenlerin oranı %51,0 iken, test yaptırma oranı %27,5'tir. Kolorektal kanser taramalarına ilişkin bilgi oranı %45,6, GGK testini yaptırma oranı %18,0, kolonoskopi yaptırma oranı ise %13,5 olarak bulunmuştur. Yaş, medeni durum, gelir düzeyi, kronik hastalık, sağlıklı yaşam alışkanlıkları ve birlikte yaşanılan kişi gibi faktörlerin bilgi ve uygulama düzeyi üzerinde anlamlı etkileri olduğu belirlenmiştir. Sonuçlar: Bu araştırma, toplumun kanser tarama testlerine yönelik genel farkındalığının yüksek düzeyde olduğunu, ancak bu farkındalığın davranışa dönüşme oranının test türlerine ve bireysel özelliklere göre önemli ölçüde değiştiğini ortaya koymuştur. Katılımcıların büyük çoğunluğu kanser tarama testlerinin erken tanı açısından önemini kabul etmekle birlikte, özellikle Pap smear, PSA, gaitada gizli kan (GGK) testi ve kolonoskopi gibi testlerin uygulanma oranları belirgin biçimde düşüktür. Araştırmada yaş, cinsiyet, medeni durum, gelir düzeyi, eğitim seviyesi, yaşam tarzı ve kronik hastalık varlığı gibi demografik ve bireysel faktörler ile kanser tarama testi farkındalığı ile ilişkiler incelenmiştir. Özellikle kadınlar, ileri yaş grupları, evli bireyler, sağlıklı yaşam alışkanlıklarına sahip olanlar ve kronik hastalığı bulunan bireyler daha yüksek farkındalık ve uygulama düzeyi göstermiştir. Buna karşılık, genç, bekar, yalnız yaşayan, düşük gelirli, düşük eğitim düzeyine sahip ve sağlıksız yaşam biçimlerine sahip bireyler, tarama testlerine katılım açısından dezavantajlı gruplar olarak öne çıkmıştır. Bilgi kaynakları arasında sağlık profesyonelleri ilk sırada yer alırken, internet ve dijital medya da önemli bir bilgi kanalı olarak öne çıkmaktadır. Ancak dijital mecralarda sunulan bilgilerin doğruluğunun ve etkililiğinin artırılması gerekmektedir. Ayrıca, testlerin nerede yapıldığına dair bilgi eksiklikleri ve testlere yönelik kaygı ve korkular, uygulamayı olumsuz etkileyen önemli engeller olarak belirlenmiştir.
Özet (Çeviri)
Aim: This study aimed to assess the awareness of adult individuals regarding cancer screening tests, evaluate their participation in these screenings, and identify the factors influencing these behaviors. Additionally, the research sought to examine early diagnosis awareness related to different cancer types and to determine the needs for increasing voluntary participation in screening services within the community. Methods: This descriptive and analytical study was conducted with a sample of 399 individuals aged 18 years and older who visited the outpatient clinics of İzmir Katip Çelebi University Atatürk Training and Research Hospital. Data were collected through face-to-face interviews using a structured questionnaire. Participants' sociodemographic characteristics, knowledge levels regarding cancer screening tests, and actual test uptake were evaluated. The data were analyzed using frequency distributions, cross-tabulations, and Chi-square tests. Results: A total of 82.5% of the participants reported awareness of cancer screening tests, and 95.7% considered these tests important for early diagnosis. However, even among those with high levels of knowledge, test participation rates were found to be low. Although 77.6% of women reported being aware of the Pap smear test, only 56.4% had undergone the test. While 51.0% of participants knew about the PSA test, only 27.5% had ever taken it. Awareness of colorectal cancer screening was reported by 45.6% of participants, whereas fecal occult blood test (FOBT) and colonoscopy uptake rates were 18.0% and 13.5%, respectively. Factors such as age, marital status, income level, presence of chronic disease, healthy lifestyle behaviors, and living arrangements were significantly associated with both knowledge and screening participation. Conclusions: This study revealed that although public awareness regarding cancer screening tests is generally high, the extent to which this awareness translates into actual screening behavior varies significantly depending on the type of test and individual characteristics. While the majority of participants acknowledged the importance of cancer screening tests for early diagnosis, the actual uptake rates for specific tests such as the Pap smear, prostate-specific antigen (PSA) test, fecal occult blood test (FOBT), and colonoscopy were notably low. The study examined associations between demographic and individual factors such as age, gender, marital status, income level, educational attainment, lifestyle habits, and the presence of chronic diseases and awareness of cancer screening tests. Higher levels of awareness and screening behavior were observed particularly among women, older age groups, married individuals, those with healthy lifestyle habits, and individuals with chronic conditions. Conversely, younger individuals, those who are single, living alone, with lower income and educational levels, and those with unhealthy lifestyle behaviors emerged as disadvantaged groups in terms of participation in screening programs. Among sources of information, healthcare professionals ranked first, while the internet and digital media also served as important channels. However, the accuracy and effectiveness of the information provided through digital platforms need to be improved. Additionally, a lack of knowledge about where to access screening services, as well as concerns and fears regarding the tests, were identified as major barriers negatively affecting screening uptake.
Benzer Tezler
- COVİD-19 tanısı ile Hacettepe Üniversitesi erişkin hastanesinde izlenen hastaların hastalık ile ilgili risk algıları ve yaşam tarzı değişikliği planlarının değerlendirilmesi
Evaluation of disease-related risk perceptions and lifestyle change plans of patients followed up at Hacettepe University adult hospital with the diagnosis of COVİD-19
KAMIL ZARNISHANOV
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2021
İç HastalıklarıHacettepe Üniversitesiİç Hastalıkları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. GÜLAY SAİN GÜVEN
DR. ÖĞR. ÜYESİ NURSEL ÇALIK BAŞARAN
- SBÜ Dışkapı Yıldırım Beyazıt Eğitim ve Araştırma Hastanesi aile hekimliği polikliniklerine başvuran erişkinlerde dijital sağlıklı diyet okuryazarlığı ile yetişkinlerin beslenme bilgi düzeyi arasındaki ilişki
The relationship between digital healthy diet literacy and adults' nutritional knowledge of adults who attended to sbu Dışkapı Yıldırım Beyazıt Education and Research Hospital family medicine polyclinic
FATMA YAMAN YILMAZ
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2023
Aile HekimliğiSağlık Bilimleri ÜniversitesiAile Hekimliği Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ÖZLEM SUVAK
- SBÜ Ankara Dışkapı Yıldırım Beyazıt Eğitim ve Araştırma Hastanesi aile hekimliği polikliniklerine başvuran 18-65 yaş arası bireylerin siyah çay tüketim miktarları ile beck depresyon ölçeği sonuçlarının karşılaştırılması
A comparison of black tea consumption and beck depression scale results of 18-65 years old individuals at Ankara Dışkapı Yıldırım Beyazıt Education and Research Hospital family medicine polyclinic
BURAK BABAOĞLU
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2023
Aile HekimliğiSağlık Bilimleri ÜniversitesiAile Hekimliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SÜLEYMAN GÖRPELİOĞLU
- Çocukluk çağı hipertansiyonu konusunda ailelerin bilgi düzeylerinin değerlendirilmesi
Evaluation of knowledge level of families about childhood hypertension
HAMİT HARUN BAĞCI
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2019
Aile HekimliğiAnkara Yıldırım Beyazıt ÜniversitesiAile Hekimliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SARE GÜLFEM ÖZLÜ
- Hastaneye ayaktan başvuran kronik hastalığı olan ve olmayan erişkinlerde vitamin b12 yüksekliği oranlarının karşılaştırılması
Comparison of vitamin b12 high ratios in adults with and without chronic disease who attend to the hospital
NURCAN DOĞAN
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2023
Aile HekimliğiSağlık Bilimleri ÜniversitesiAile Hekimliği Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ÖZLEM SUVAK