Tarihȋ Kıpçak Türkçesinde alıntı kelimeler
Loan words in historical Kypchaq Turkish
- Tez No: 948365
- Danışmanlar: PROF. DR. GALİP GÜNER
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Tarihî Kıpçak Türkçesi, Alıntılar, Kavram, Historical Kipchak Turkish, Quotations, Concept
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Erciyes Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Dili Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 767
Özet
TARİHÎ KIPÇAK TÜRKÇESİNDE ALINTI KELİMELER Ayşe ADIGÜZEL Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, Haziran 2025 Danışman: Prof. Dr. Galip GÜNER ÖZET Çalışmada Tarihî Kıpçak Türkçesi yadigarlarından Kitābu Bulġatu'l-Muştāḳ fî Luġati't-Türk ve'l-Kıfçāḳ, Ed-Dürretü'l-Mudiyye fi'l-Lügâti't-Türkiyye, Gülistan Tercümesi (Kitâb Gülistân bi't-Türkî), El- İdrak Haşiyesi, Kitâb Fî 'İlm an-Nuşşâb, İrşâdü'l-Mülûk ve's-Selâtîn, Kitâbü'l-Ef'âl, Kitâb fi'l-Fıkh, Kitâbü fi'l-fıkh bi-lisâni't-Türkî, Kitâbü'l-Hayl, Kitâb al-İdrâk li-lisân al-Atrâk, El-Kavânînü'l-Külliye Li-Zabti'l Lügati t-Türkiyye, Kitâb-ı Mecmû-ı Tercümân-ı Türkî ve Acemî ve Mugalî, Kitâb-ı Mukaddime-i Ebu'l-Leysi's-Semerkandî, Münyetü'l-Guzât, Resûlî Sözlüğü, Et-Tuhfet-üz-Zekiyye Fil-Lûgat-it-Türkiyye ve Codex Cumanicus adlı eserlerde alıntı kelimeler incelenmiştir. Çalışma; Giriş, İnceleme ve Sonuç olmak üzere üç ana bölümden meydana gelmektedir.“Giriş”bölümünde Kuman/Kıpçak Adı ve Kökeni, Deşt-i Kıpçak Tabiri, Kıpçak Tarihi, Kıpçak Türkçesi, Dil İlişkileri, Alıntılar, Kavram ve Kavram Alanı, Anlam Kavramı, Ses Değişmesi, Terim, Köken Bilgisi, Sözlükler, Sözvarlığı hakkında bilgi verildikten sonra, eserlerde geçen alıntı kelimeler çeşitli yönlerden incelemeye tabi tutulmuştur. Kıpçak Türkçesi metinleri ile sözlüklerden elde edilen veriler, Kıpçak Türkçesi Sözlüğü adlı eserden oluşturulan şablon ile karşılaştırılarak çalışmanın inceleme kısmı oluşturulmuştur. Kıpçak Türkçesinde Arapça, Farsça, Moğolca ve Diğer Alıntı Kelimeler olarak dört başlık altında alıntılar irdelenerek ve dönem özellikleri, sosyo-politik yapı, etnik yapı, ekonomik yapı, kültürel etkileşim gibi çeşitli yönler de dikkate alınarak, geniş kapsamlı kavram listesi oluşturularak değerlendirilmiştir. Çalışmanın“Sonuç”bölümünde değerlendirmeler yapılmıştır. Çalışma bir bütün olarak Tarihî Kıpçak Türkçesinde (Ermeni Harfli Kıpçak Türkçesi hariç) yer alan alıntı kelimelerin tasnifi ve kavram alanı olarak sınıflandırılması açısından özgünlük taşımaktadır.
Özet (Çeviri)
LOAN WORDS IN HISTORICAL KYPCHAQ TURKISH Ayşe ADIGÜZEL Erciyes University, Institute of Social Sciences Doctoral Thesis, June 2025 Advisor: Prof. Dr. Galip GÜNER SUMMARY In the study, historical Kipchak Turkish heirlooms, Kitābu Bulġatu'l-Muştāḳ fî Luġati't-Türk ve'l-Kıfçāḳ, Ed-Dürretü'l-Mudiyye fi'l-Lügâti't-Türkiyye, Gülistan Translation (Kitâb Gülistân bi't-Türkî), El-İdrak Annotation, Kitâb Fî 'İlm an-Nuşşâb, İrşâdü'l-Mülûk ve's-Selâtîn, Kitâbü'l-Ef'âl, Kitâb fi'l-Fıkh, Kitâbü fi'l-fıkh bi-lisâni't-Türkî, Kitâbü'l-Hayl, Kitâb al-İdrâk li-lisân al-Atrâk, The loanwords in the works named El-Kavânînü'l-Külliye Li-Zabti'l Lügati t-Türkiyye, Kitâb-ı Mecmû-ı Tercümân-ı Türkî ve Acemî ve Mugalî, Kitâb-ı Mukaddime-i Ebu'l-Leysi's-Semerkandî, Münyetü'l-Guzât, Resûlî Dictionary, Et-Tuhfet-üz-Zekiyye Fil-Lûgat-it-Türkiyye and Codex Cumanicus were examined. The study consists of three main sections: Introduction, Review and Conclusion. In the“Introduction”section, after information was given about the Cuman/Kipchak Name and Origin, Desht-i Kipchak Expression, Kipchak History, Kipchak Turkish, Language Relations, Quotations, Concept and Conceptual Field, Concept of Meaning, Sound Change, Term, Etymology, Dictionaries, Vocabulary, the loanwords in the works were examined from various aspects. The review part of the study was created by comparing the data obtained from the Kipchak Turkish texts and dictionaries with the template created from the work called Kipchak Turkish Dictionary. In Kipchak Turkish, The Loanwords From Arabic, Persian, Mongolian and Others were examined under four headings and various aspects such as period characteristics, socio-political structure, ethnic structure, economic structure and cultural interaction were taken into consideration and a comprehensive concept list was created and evaluated. Evaluations were made in the“Conclusion”section of the study. The study as a whole has originality in terms of the classification of loanwords in Historical Kipchak Turkish (Except Kipchak Turkish with Armenian Alphabet) and their classification as a conceptual field.
Benzer Tezler
- Batı Türkçesinde fiil gövdeleri
Verb stems in Western Turkish
SANJA VİROVEC
Doktora
Türkçe
2023
Türk Dili ve EdebiyatıEge ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA ÖNER
- Kazan-Tatar Türkçesinde birleşik fiiller
The compound verbs in Kazan-Tatar language
MURAT UZUN
Yüksek Lisans
Türkçe
2007
DilbilimKaradeniz Teknik ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ.DR. A. MEVHİBE COŞAR
- Mukaddimetü'l-Edeb grameri
A grammar of Mukaddimetü?l-Edeb
NURHAN GÜNER
Yüksek Lisans
Türkçe
2008
Türk Dili ve EdebiyatıErciyes ÜniversitesiTürk Edebiyatı Bölümü
PROF. DR. MUSTAFA ARGUNŞAH
- Karahanlı, Harezm ve Kıpçak Türkçesinde Arapça öğeler
Arabish elements in Karahanlı, Khwarazm and Kıpchak Turkish
OĞUZHAN DURMUŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2003
Türk Dili ve EdebiyatıTrakya ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. LEVENT DOĞAN
- Tatar Türkçesinde cümle
The Syntax of Tatar Turkish
CANER KERİMOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2001
Türk Dili ve EdebiyatıEge ÜniversitesiTürk Dili ve Lehçeleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ZEKİ KAYMAZ