18. yüzyıl klasik Türk şiirinde tasavvuf
Sufism in 18th century classical Turkish poetry
- Tez No: 949259
- Danışmanlar: PROF. DR. MUVAFFAK EFLATUN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: 18. yüzyıl, tasavvuf, klasik Türk şiiri, tasavvufi mecazlar, edebi muhitler., edebi muhitler, 18th century, classical Turkish poetry, mysticism, mystic tropes, literary circles
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 557
Özet
Bu çalışmada 18. Yüzyıl klasik Türk edebiyatı şairlerinin tasavvuf algıları, bu algıyı dile getirirken kullandıkları mecazi ifadeler ile kavramlar tasavvufi düşünceden doğan hisleri şiirlerine yansıtış biçimleri incelenmiştir. Bu kapsamda tez; Giriş, 18. Yüzyıl Klasik Türk Şiirinde Tasavvuf, Tasavvufi Mecazlar, 18. Yüzyıl Klasik Türk Şiirinde Tasavvufi Çevreler ve Sonuç bölümleri olmak üzere toplamda 5 bölümden oluşmaktadır. Tezin 18. Yüzyıl Klasik Türk Şiirinde Tasavvuf isimli bölümünde tasavvuf literatüründe genel anlamda kabul gören kavramların karşılıkları, hazırlanan tez planı kapsamında araştırılmıştır. Bu kavramlar tasavvufi cepheden ve araştırmaya konu olan eserlerden yola çıkılarak incelenmiş daha sonra da her iki disiplin açısından değerlendirmeleri yapılmıştır. Tasavvufi Mecazlar bölümünde tasavvuf esasına dayalı mecazlar tespit edildikten sonra 18. Yüzyıl klasik Türk şiirindeki ele alınış biçimi sistematik bir tasnife dayalı olarak tezde sunulmuştur. Ayrıca bu bölümde mecazi kavramların tasavvuftaki karşılıkları ile 18. yüzyıl klasik Türk şiirindeki algılanış biçimleri ortaya konulmuş, bölümün sonunda ise mecazlarla alakalı karşılaştırmalı bir analiz yapılmıştır. Çalışmanın 18. Yüzyıl Klasik Türk Şiirinde Tasavvufi Çevreler başlıklı son bölümünde şairlerin yetiştikleri tekkeler, dergâhlar edebî muhit nazarıyla incelenmiş, tarikatlara mahsus öğreti ve uygulamalar tespit edilmiş, bu uygulamaların klasik şiirdeki yansımaları ele alınmıştır. Böylelikle tarikatlar bağlamında tasavvufa ait unsurların ne şekilde edebiyata yansıdığı irdelenmiştir. Sonuç bölümünde ise bütün bu bölümlere dayalı olarak 18. yüzyıl klasik Türk şiirinin tasavvufi yönünü oluşturan temel dayanak noktaları gerek tarikatlar gerekse sanat yönünü oluşturan mecazi yapılar tasavvufi unsurlar bağlamında bütüncül bir bakış açısıyla değerlendirilmiştir.
Özet (Çeviri)
This study examines the perceptions of Sufism in 18th-century classical Turkish poets, the metaphors and concepts they used to express these perceptions, and the ways they reflected feelings arising from Sufism in their poetry. The thesis consists of five chapters: Introduction, Sufism in 18th-Century Classical Turkish Poetry, Sufi Metaphors, Sufi Circles in 18th-Century Classical Turkish Poetry, and Conclusion. In the section titled“Sufism in 18th-Century Classical Turkish Poetry,”the equivalents of generally accepted concepts in Sufi literature are explored within the scope of the prepared thesis plan. These concepts are examined from a Sufi perspective and from the works under study, and then evaluated from the perspective of both disciplines. In the“Sufistic Metaphors”section, Sufi metaphors based on Sufism are identified and their treatment in 18th-century classical Turkish poetry is presented in the thesis based on a systematic classification. Additionally, this section presents the Sufi equivalents of metaphorical concepts and their perception in 18th-century classical Turkish poetry. At the end, a comparative analysis of metaphors is provided. The final section, titled“Sufi Circles in 18th-Century Classical Turkish Poetry,”examines the dervish lodges and dervish lodges where poets were educated from a literary perspective. The teachings and practices specific to religious orders are identified, and the reflections of these practices in classical poetry are discussed. Thus, the ways in which Sufi elements within the context of religious orders are reflected in literature are examined. In the conclusion, based on all these sections, the fundamental foundations that constitute the Sufi aspect of 18th-century classical Turkish poetry, including both religious orders and the metaphorical structures that constitute its artistic aspect, are evaluated from a holistic perspective within the context of Sufi elements.
Benzer Tezler
- 18. yüzyıl klâsik Türk şiirinde mûsıkî (Nedim, Şeyh Gâlib, III. Selim)
The music of the classical Turkish verse in the 18th century (Nedim, Sheikh Galip, Selim the 3rd)
EMİNE ŞULE ERTÜRK
Yüksek Lisans
Türkçe
2009
Türk Dili ve EdebiyatıSakarya ÜniversitesiTürk Edebiyatı Bölümü
DOÇ. DR. BAYRAM ALİ KAYA
- İBB Atatürk Kitaplığı OE_Yz_1216 numaralı şiir mecmûası (İnceleme – metin)
IBB Ataturk Library poetry collection numbered OE_Yz_1216 (Review – text)
ESEN DEMİRHAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
Türk Dili ve EdebiyatıKocaeli ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUHAMMET KUZUBAŞ
- Enderunlu Hasan Yâver Divanı'nda dinî ve edebî muhteva
Religious and literary content in the Divan of Hasan Yaver from Enderun
ELİF ZEYCAN KOÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
DinNecmettin Erbakan Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MURAT AK
- Kıratoğlu Emin Divanı
Divan of Kıratoğlu Emin
MEHMET VEYSİ DÖRTBUDAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2003
Türk Dili ve EdebiyatıGazi ÜniversitesiEski Türk Edebiyatı Bilim Dalı
PROF. DR. CEMAL KURNAZ
- XVIII. yüzyıl klasik Türk şiirinde mevsimler
Seasons in 18th century classical Turkish poetry
FATMA AKDOĞMUŞ DEMİR
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Türk Dili ve EdebiyatıKütahya Dumlupınar ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ATİLLA BATUR