Kazakistan'da çağdaş İslam akımlar: dini yeniden yorumlama ve toplumsal etkileri
Contemporary Kslamic movements in Kazakhstan: Religious reinterpretation and social impact
- Tez No: 949774
- Danışmanlar: DOÇ. DR. AYTEKİN ŞENZEYBEK
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Kazakistan, Çağdaş İslam akımları, Hanefî-Mâtürîdî Miras, Selefîlik, Diyobendîlik, Tebliğ Cemaati, Nurculuk, Gülen Hareketi, Süleymancılık, Kurancılık, Din-devlet ilişkileri, Din sosyolojisi, Kazakhstan, Contemporary Islamic movements, Hanefi-Maturidi heritage, Salafism, Deobandism, Tablighi Jamaat, Nurcu, Gülen movement, Süleymanci order, Quran-only movement, State–religion relations, Sociology of religion
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Necmettin Erbakan Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: İslam Mezhepleri Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 136
Özet
Bu yüksek lisans tezi, Sovyetler Birliği'nin dağılmasından (1991) günümüze uzanan süreçte Kazakistan'daki dinî alanın yeniden yapılanışını tarihsel ve sosyolojik bir bakış açısıyla ele almaktadır. Çalışma, 8. yüzyıldan itibaren kök salan HanefîMâtürîdî geleneğini; günümüzde Selefî, Diyobendî, Tebliğ, Nurcu, Gülen, Süleymancı ve Kurancı çizgiler gibi çağdaş akımlarla karşılaştırmalı biçimde inceleyerek süreklilik ve kırılma noktalarını ortaya koyar. Tezin temel amacı, bu akımların ortaya çıkış nedenlerini, yayılma stratejilerini ve Kazak toplumunun dinî kimliği üzerindeki etkilerini analiz etmektir. Ayrıca devletin“güvenlik-hoşgörü dengesi”ne dayalı politikalarının dinî çoğulculuğa yansımaları değerlendirilir. Din sosyolojisi, dinî modernleşme ve radikalizm literatüründen yararlanılarak çok katmanlı bir kuramsal çerçeve kurulmuştur. Çalışmada nitel araştırma yöntemleri kullanılmış; kapsamlı literatür taraması, resmî doküman incelemesi, sınırlı yarı-yapılandırılmış mülakatlar ve içerik analizi bir arada yürütülmüştür. Böylece Selefî-Vehhâbî ideolojilerin yükselişi, YesevîNakşibendî tasavvufî mirasın dönüşümü ve Türkiye menşeli cemaatlerin eğitim temelli faaliyetleri bütüncül bir çatı altında değerlendirilmiştir. Sonuç olarak tez, Kazakistan'daki din-devlet-toplum ilişkilerini güncel veriler ışığında yeniden yorumlayarak radikalizmle mücadele, geleneksel tasavvufun korunması ve dinî çoğulculuğun kurumsallaştırılması konularında literatüre ve politika yapıcılarına yönelik kapsamlı bir değerlendirme sunmaktadır.
Özet (Çeviri)
This master's thesis analyzes the post-Soviet reconstruction of the religious sphere in Kazakhstan from both historical and sociological perspectives. It juxtaposes the Hanefi-Maturidi tradition—rooted in the region since the eighth century—with contemporary movements such as Salafism, Deobandism, Tablighi Jamaat, Nurcu, the Gülen movement, the Süleymanci order, and Qurʾan-only groups, thereby identifying continuities and ruptures in the country's Islamic landscape. The primary objective is to examine the drivers behind these currents, their diffusion strategies, and their impact on Kazakh religious identity. The study also evaluates how the state's“security–tolerance balance”policy shapes religious pluralism. Drawing on the sociology of religion, theories of religious modernization, and radicalism studies, the thesis constructs a multi-layered theoretical framework. Methodologically, the research employs qualitative techniques, combining an extensive literature review, analysis of official documents, a limited set of semistructured interviews, and content analysis. This approach enables a holistic assessment of the rise of Salafi-Wahhabi ideologies, the transformation of the YeseviNaqshbandi Sufi heritage, and the education-oriented activities of Turkish-origin communities. Ultimately, the thesis offers a comprehensive reassessment of state–religion– society relations in Kazakhstan, providing both scholarly and policy-oriented insights into combating radicalism, preserving traditional Sufi structures, and institutionalizing religious pluralism.
Benzer Tezler
- Sosyal değişim sürecinde Kazakistan'da din-devlet ilişkileri (Üniversite öğrencileri örneği)
In the process of social change,religion-state relations in Kazakhstan (Example of university students)
SUAT BEYLUR
Doktora
Türkçe
2019
SosyolojiAnkara Yıldırım Beyazıt ÜniversitesiSosyoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ABDÜRREŞİT CELİL KARLUK
- Halife Altay'ın 'Kuran Karim Kazakşa Mağına jane Tüsinigi' adlı meali üzerine inceleme
A study on Halife Altay and His Translation of the Quran 'Kuran Karim Kazakşa Mağına jane Tüsingi'
GULMEIRAM KONGYRBAYEVA
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
DinAnkara Yıldırım Beyazıt ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HARUN ŞAHİN
- Билим, илим жана маданият тармагындагы Кыргызстан менен Түркиянын кызматташтыгы (1992-2012 жж.)
Kırgız Cumhuriyeti ile Türkiye Cumhuriyeti arasında eğitim, bilim ve kültürel ilişkiler (1992-2012)
KADRİ AĞGÜN
Doktora
Kırgızca
2016
TarihKyrgyz State University named after I ArabaevTarih Ana Bilim Dalı
PROF. DR. TÖLÖBEK ABDRAHMANOV
- Orta ve İç Asya'da VI-IX. yüzyıllar arasında maden sanatı: Göktürk devri
Metal art in central and inner asia between VI-IX.th centuries: Gokturk period
JALE ÖZLEM OKTAY
Doktora
Türkçe
2013
Sanat TarihiMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. YAŞAR ÇORUHLU