Ayazini (Afyonkarahisar) kırsal yerleşiminin kültürel peyzaj karakteri ve öneminin değerlendirilmesi
Assessment of the cultural landscape character and value of Ayazini (Afyonkarahi̇sar) rural settlement
- Tez No: 951323
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ ADİLE BİNNUR KIRAÇ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Mimarlık, Architecture
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Koruma ve Restorasyon Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 285
Özet
Bu çalışma, Ayazini (Afyonkarahisar) kırsal yerleşiminin kültürel peyzaj karakterini ve kültürel önemini ortaya koymak amacıyla hazırlanmıştır. Ayazini; doğal, arkeolojik ve geleneksel mimari unsurların iç içe geçtiği, çok katmanlı yapısıyla özgün bir kültürel peyzaj alanı olarak tanımlanmaktadır. Kaya oyma mekânlar, geleneksel kırsal konutlar, tarım ve hayvancılıkla ilişkili kullanım biçimleri bu alanın kültürel peyzaj niteliklerini belirleyen temel bileşenlerdir. Bölge, hem insan eliyle şekillenmiş hem de doğayla uyumlu bir yerleşim örneği olması bakımından UNESCO'nun kültürel peyzaj tanımıyla örtüşmektedir. Ayazini, tarih boyunca süreklilik gösteren iskan yapısıyla yalnızca bir yerleşim alanı değil; aynı zamanda toplumsal hafıza, mekânsal aidiyet ve mimari sürekliliği yansıtan önemli bir kültürel miras alanı niteliğindedir. Ayazini'nin çalışma alanı olarak seçilmesinde belirleyici olan etken; bölgenin Frig tarihi coğrafyasından günümüze ulaşmış ve hala kırsal yerleşim özelliklerini sürdürebilen nadir alanlardan biri olmasıdır. Frig döneminden itibaren şekillenmiş olan kaya oyma yapılar ile güncel yaşamın iç içe geçtiği bu yerleşim, arkeolojik sürekliliğin izlenebilir olduğu bir mekânsal örüntü sunmaktadır. Ayrıca bölge, UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi'nde yer alan Dağlık Frigya'nın bir parçası olmasıyla uluslararası ölçekte de kültürel bir değer taşımaktadır. Çalışmada, Ayazini kırsal yerleşiminin geleneksel doku özelliklerini, mimari tipolojilerini ve peyzaj bileşenlerini içeren kapsamlı alan analizleri yapılmıştır. Sokak sağlıklaştırma ve restorasyon uygulamalarının dışında kalmış özgün dokunun bulunduğu bir odak alanda yapılan detaylı belgeleme, Ayazini'nin kırsal karakterine dair önemli veriler sunmuştur. Bu bağlamda, kırsal mimarinin güncel durumunun belgelenmesi, kültürel katmanlaşmanın okunabilir kılınması ve yerleşimin karakteristik özelliklerinin tanımlanması amaçlanmıştır. Tez, bu yönüyle alanın sürdürülebilir korumasına yönelik nitelikli bir kaynak oluşturmayı hedeflemektedir. Çalışmanın bir diğer özgün yönü ise, Ayazini'nin kültürel öneminin güncel uluslararası rehber kriterler çerçevesinde değerlendirilmesidir. Batı Avustralya Hükümeti tarafından onaylanmış 2023 tarihli Guideline: Assessing Cultural Heritage Significance dokümanı esas alınarak yapılan değerlendirme, bölgenin taşıdığı kültürel öneminin bütüncül bir şekilde analizine imkan vermiştir. Sonuç olarak, Ayazini kırsal yerleşimi, tarihsel süreklilik, katmanlı kültürel peyzaj yapısı, özgün mimari dokusu ve toplumsal hafızayı taşıyan nitelikleri ile yalnızca yerel değil, bölgesel ve uluslararası ölçekte de korunması gereken çok önemli bir kültürel peyzaj alanıdır.
Özet (Çeviri)
This study aims to reveal the cultural landscape character and cultural significance of the rural settlement of Ayazini (Afyonkarahisar). Ayazini is defined as a unique cultural landscape area shaped by a multi-layered structure where natural, archaeological, and traditional architectural elements are intertwined. Rock-cut structures, traditional rural houses, and land use patterns related to agriculture and animal husbandry constitute the main components that determine the cultural landscape qualities of the area. As a settlement shaped by human intervention yet in harmony with nature, Ayazini aligns with UNESCO's definition of a cultural landscape. Throughout history, it has not only functioned as a rural settlement but also served as a repository of social memory, spatial identity, and architectural continuity, thus gaining significance as a cultural heritage site. The primary reason for selecting Ayazini as the study area lies in its exceptional continuity from the Phrygian historical geography to the present day, preserving its rural character. The settlement reflects a spatial pattern in which contemporary life coexists with rock-cut architecture originating from the Phrygian period, demonstrating observable archaeological continuity. Furthermore, the area forms part of Mountainous Phrygia, which is included in UNESCO's Tentative World Heritage List, thereby possessing cultural value at an international scale. The study presents comprehensive spatial analyses of Ayazini's traditional settlement texture, architectural typologies, and landscape components. A detailed documentation was conducted in a focal area that has remained untouched by recent restoration and street rehabilitation projects, thereby providing valuable data regarding the original rural character of Ayazini. In this context, the research aims to document the current state of rural architecture, reveal the cultural stratification of the site, and define its characteristic features. This thesis serves as a valuable source for the sustainable conservation of the area. Another original aspect of the study lies in its cultural significance assessment based on contemporary international guidelines. The evaluation was conducted using the Guideline: Assessing Cultural Heritage Significance document, approved by the Government of Western Australia in 2023. This approach allowed for a holistic analysis of the cultural values attributed to the area. In conclusion, Ayazini stands out as a significant cultural landscape not only on a local scale but also on regional and international levels, with its historical continuity, layered cultural landscape, distinctive architectural fabric, and its capacity to embody collective memory.
Benzer Tezler
- Turizmin bölge halkının sosyolojik yapısı üzerindeki etkileri: Ayazini Köyü (Afyonkarahisar) örneği
The sociological impacts of tourism on local communities: The case of Ayazini Village (Afyonkarahisar)
ATİKE NUR KALE
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
SosyolojiAfyon Kocatepe ÜniversitesiSosyoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET KARAKAŞ
- Frig Vadisi ayazini yerleşkesindeki kültürel katmanlaşma bağlamında kırsal mimarinin koruma sorunları ve çözüm önerileri
Context of cultural stratification at the ayazini settlement in the Phrygian Valley
ŞEYMANUR ERDOĞAN KILIÇASLAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
MimarlıkYıldız Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ UZAY YERGÜN
- Afyonkarahisar Ayazin Ören Yeri'nin (Metropolis) sürdürülebilir turizm potansiyeli açısından değerlendirilmesi
Evaluation of Afyonkarahisar Ayazini Ruins (Metropolis) in terms of sustainable tourism potential
GAMZE İÇLEK
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Peyzaj MimarlığıSüleyman Demirel ÜniversitesiPeyzaj Mimarlığı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ATİLA GÜL
- Yerel halkın turizm gelişim algısının yaşam kalitesi ve duygusal dayanışma düzeyine etkisi: Afyonkarahisar Ayazini köyü örneği
The effect of local resident's perception of tourism development on quality of life and emotional solidarity: The case of Afyonkarahisar Ayazini village
SONER DURĞUT
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
TurizmAfyon Kocatepe ÜniversitesiTurizm İşletmeciliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ALİ AVAN
- Jeopark potansiyeli açısından Ayazini köyü
Ayazini in terms of geopark potential
EVREN EKİZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
CoğrafyaAfyon Kocatepe ÜniversitesiCoğrafya Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HAKKI YAZICI