Deprem sonrası aile hekimlerinin ilaç reçeteleme ve kullanma alışkanlıklarındaki değişimler
Changes in the prescribing and using habits of family doctors after the earthquake
- Tez No: 951507
- Danışmanlar: DOÇ. DR. RAZİYE ŞULE GÜMÜŞTAKIM
- Tez Türü: Tıpta Uzmanlık
- Konular: Aile Hekimliği, Family Medicine
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi
- Enstitü: Tıp Fakültesi
- Ana Bilim Dalı: Aile Hekimliği Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 112
Özet
Amaç: 6 Şubat 2023 tarihinde yaşanılan iki büyük deprem, en çok etkilenen illerde yaşayan kişilerin hayatlarında maddi- manevi birçok değişikliğe yol açmıştır. Birçok kişi yakınlarını kaybetmiş, evlerine uzun süre dönememiştir.Deprem sonrası Aile Hekimleri de bu zorluklar yanında bazı birimlerde binasını kaybetmiştir, bazıları başka yerlerde çalışmıştır.Hem hastaları hem kendileri için barınma, yiyecek kıyafet gibi değişen ihtiyaçların dışında ilaç ve tıbbi malzemelere ulaşma ve kullanma konusunda da bazı değişimler yaşandığı gözlemlenmiştir.Ülkemizin bir deprem ülkesi olması sebebiyle daha sonra yaşanabilecek benzer durumlara hazırlık yapılabilmesi için sağlık alanında önemli bir yer tutan Aile Hekimlerinin kendileri ve hastalarında deprem öncesine göre hangi ilaçlara daha çok ihtiyaç duyduğunu ve hangi hastalıklarla deprem durumunda daha fazla karşılaşıldığını ortaya koymak amaçlanmıştır. Gereç ve Yöntem: Araştırmamız analitik-kesitsel bir çalışma olup 2024 Aralık-2025 mart tarihleri arasında Kahramanmaraş merkezli depremlerden etkilenmiş on ilde (Malatya, Kahramanmaraş, Hatay ,Gaziantep, Şanlıurfa ,Adıyaman, Osmaniye ,Adana ,Diyarbakır ,Kilis) bulunan depremzede Aile Hekimleri ile yapılmıştır. Çalışmaya katılmayı kabul eden 367 depremzede Aile Hekimine web ortamı üzerinden anket uygulanmıştır. Dijital ortamda anket formunun link paylaşımı yapılmıştır. Anket toplam 30 sorudan oluşmaktadır. Anketin birinci bölümünde katılımcılara sosyodemografik bilgi soruları, ikinci bölümünde deprem sonrası ilaç kullanımı ve reçeteleme değişimleri ile ilgili sorular yer almaktadır. Verilerin değerlendirilmesinde SPSS programından yararlanılmıştır. iii Bulgular: Çalışmaya 367 katılımcı dâhil edilmiş olup %39,2'si Kahramanmaraş'tan, %12,3'ü Şanlıurfa'dan, %8,4'ü Hatay'dan, %8,2'si Malatya'dan, %7,9'u Adıyaman'dan, %7,4'ü Gaziantep'ten, %6,8'i Adana'dan, %6,3'ü Diyarbakır'dan, %3,3'ü Osmaniye'den ve %0,3'ü Kilis'ten katılmıştır. Katılımcıların %65,1‟i erkek, %34,9‟u kadındır. Katılımcıların %86,4‟ü evli ve %13,6‟sı bekârdır. Çocuk sahibi olanların oranı %83,1 iken, çocuk sahibi olmayanların oranı %16,9‟dur. Çocuk sahibi olanların %27,2‟sinin bir çocuğu, %48,9‟unun iki çocuğu ve %23,9‟unun üç veya daha fazla çocuğu bulunmaktadır. Katılımcıların %56,1‟i aile hekimi (pratisyen), %32,2‟si SAHU, %6,8‟i aile hekimliği asistanı ve %4,9‟u AHU unvanına sahiptir. Katılımcıların %91,6‟sı deprem sonrasında başvuru yapanların semptomlarında artış tespit ettiğini belirtirken, %8,4‟ü semptomlarda artış olmadığını belirtmiştir. Deprem sonrasında semptom artışı tespit edenlerin %58,9‟unda kaşıntı, %58,3‟ünde eklem, omurga, diz veya bel ağrısı, %54,5‟inde halsizlik ve %49,7‟sinde öksürük semptomlarında artış görülmüştür. Ayrıca %44,9‟unda baş dönmesi, %42,0‟sinde nefes darlığı, %34,5‟inde döküntü, %22,0‟sinde göğüs ağrısı ve ishal, %15,8‟inde bulantı veya kusma, %12,2‟sinde kırmızı göz ve %0,6‟sında stres semptomlarında artış tespit edilmiştir. Katılımcıların %94,0‟ı deprem sonrasında hastalıklarda artış tespit ettiğini belirtirken, %6,0‟ı herhangi bir hastalık artışı tespit etmediğini ifade etmiştir. Deprem sonrasında hastalık artışı tespit edenlerin %79,7‟sinde uyuz, %72,8‟inde psikiyatrik hastalık, %52,5‟inde üst solunum yolu enfeksiyonu (ÜSYE), %46,7‟sinde eklem, omurga, diz veya bel ağrısı ve %40,9‟unda alerjik rinit görülmüştür. Ayrıca %38,6‟sında vertigo, %21,7‟sinde pnömoni, %19,1‟inde konjonktivit, %15,9‟unda gastroözofageal reflü hastalığı (GÖRH), %11,6‟sında hipertansiyon (HT), %10,7‟sinde kalp hastalığı ve %2,3‟ünde diyabetes mellitus (DM) hastalıklarında artış tespit edilmiştir. Katılımcıların %26,7‟sinde kronik hastalık ilaçlarının reçete edilme sıklığı artarken, %1,6‟sında azalmış ve %71,7‟sinde değişmemiştir. NSAİ kullanımında ise %58,6 artış, %1,9 azalma ve %39,5 değişiklik olmamıştır. Psikiyatrik ilaçların reçete edilme sıklığı %73,6 oranında artarken, %0,5 oranında azalmış ve %25,9‟unda değişiklik olmamıştır. Hasarsız/az hasarlı evde yaşayanların %9,1‟i antibiyotik kullanmada artış olduğunu belirtirken, %0,6‟sı azalma olduğunu ve %90,3‟ü değişim olmadığını ifade etmiştir. Orta/ağır hasarlı/yıkık evde yaşayanların ise %10,3‟ü artış olduğunu, %6,9‟u azalma iv olduğunu ve %82,8‟i değişim olmadığını belirtmiştir. Evin hasar durumuna göre bu fark istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur. Evli olanların %3,5‟i kendi kronik hastalık ilacı kullanımında artış olduğunu belirtirken, %0,3‟ü azalma olduğunu ve %96,2‟si değişim olmadığını ifade etmiştir. Bekar olanların ise %12,0‟si artış olduğunu, azalma olmadığını ve %88,0‟i değişim olmadığını belirtmiştir. Medeni duruma göre bu fark istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur. Sonuç: Bu araştırma, 2023 Kahramanmaraş depremlerinin bölgedeki birinci basamak sağlık hizmetleri ve bu hizmetleri sunan fedakâr Aile Hekimlerinin üzerinde derin, yaygın ve karmaşık etkileri olduğunu açıkça ortaya koymuştur. Deprem sonrası artan fiziksel ve psikolojik semptomlar, bulaşıcı hastalıkların ve kronik hastalıkların alevlenmesi, değişen ilaç reçeteleme pratikleri ve sağlık çalışanlarının kendi sağlık durumlarındaki olumsuz değişimler, afetlerin sağlık sistemine yönelik çok yönlü zorluklarını ve sağlık çalışanlarının karşılaştığı olağanüstü insani ve profesyonel yükü çarpıcı bir şekilde göstermektedir. Özellikle psikiyatrik ilaçlardaki belirgin ve yaygın artış, afet sonrası ruh sağlığı krizine yönelik acil ve uzun vadeli müdahale stratejilerinin geliştirilmesinin hayati önem taşıdığını vurgulamaktadır.
Özet (Çeviri)
Purpose: The two major earthquakes experienced on February 6, 2023 have led to many material and spiritual changes in the lives of people living in the most affected provinces. Many people have lost their relatives and have not been able to return to their homes for a long time. In addition to these difficulties, Family Doctors lost their buildings in some units after the earthquake, some of them worked in other places. It has been observed that there have been some changes in the access to and use of medicines and medical supplies in addition to the changing needs such as housing, food and clothing for both patients and themselves. Since our country is an earthquake country, it is aimed to reveal which medicines are needed more by Family Doctors and their patients compared to before the earthquake, and which diseases are encountered more in the event of an earthquake, in order to prepare for similar situations that may occur later, since our country is an earthquake country. Materials and methods: March Decembers 2024-March 2025, Our research is an analytical-cross-sectional study and was conducted with Family Physicians in ten earthquake affected provinces (Malatya, Kahramanmaraş, Hatay, Gaziantep, Şanlıurfa, Adıyaman, Osmaniye, Adana, Diyarbakır, Kilis) centered on Kahramanmaraş between 2024 and 2025. A questionnaire was applied to the Family Physician of 367 earthquake victims who agreed to participate in the study via the web environment. Link sharing of the survey form has been made in digital environment. The survey consists of a total of 30 questions. Sociodemographic information questions to the participants are included in the first part of the survey, and questions about medication use and prescribing changes after vi the earthquake are included in the second part. The SPSS program was used in the evaluation of the data. Findings: The study was within the scope of 367 and 39.2% came from Kahramanmaraş, 12.3% from Şanlıurfa, 8.4% from Hatay, 8.2% from Malatya, 7.9% from Adıyaman, 7.4% from Gaziantep, 6.8% from Adana, 6.3% from Diyarbakır, 3.3% from Osmaniye and 0.3% from Kilis. 65.1% of the participants were male and 34.9% were female. 86.4% of the participants were married and 13.6% were single. The rate of those who had children was 83.1%, while the rate of those who did not have children was 16.9%. Of those who had children, 27.2% had one child, 48.9% had two children, and 23.9% had three or more children. 56.1% of the participants have the title of family physician (general practitioner), 32.2% have the title of SAHU, 6.8% have the title of family physician and 4.9% have the title of AHU. 91.6% of the participants reported an increase in symptoms after the earthquake, while 8.4% reported no increase in symptoms. Of those who reported an increase in symptoms after the earthquake, 58.9% reported itching, 58.3% reported joint, spine, knee or back pain, 54.5% reported fatigue, and 49.7% reported an increase in cough symptoms. Additionally, 44.9% reported dizziness, 42.0% reported shortness of breath, 34.5% reported rash, 22.0% reported chest pain and diarrhea, 15.8% reported nausea or vomiting, 12.2% reported red eyes, and 0.6% reported an increase in stress symptoms. While 94.0% of the participants stated that they detected an increase in diseases after the earthquake, 6.0% stated that they did not detect any increase in diseases. Of those who detected an increase in diseases after the earthquake, 79.7% had scabies, 72.8% had psychiatric diseases, 52.5% had upper respiratory tract infections (URTIs), 46.7% had joint, spine, knee or back pain, and 40.9% had allergic rhinitis. In addition, 38.6% had vertigo, 21.7% had pneumonia, 19.1% had conjunctivitis, 15.9% had gastroesophageal reflux disease (GERD), 11.6% had hypertension (HT), 10.7% had heart disease, and 2.3% had diabetes mellitus (DM). The frequency of prescription of chronic disease medications increased in 26.7% of the participants, decreased in 1.6% and remained unchanged in 71.7%. NSAID use increased by 58.6%, decreased by 1.9% and remained unchanged in 39.5%. The frequency of prescription of psychiatric medications increased by 73.6%, decreased by 0.5% and remained unchanged in 25.9%. vii While 9.1% of those living in undamaged/slightly damaged houses stated that there was an increase in antibiotic use, 0.6% stated that there was a decrease and 90.3% stated that there was no change. 10.3% of those living in moderately/severely damaged/ruined houses stated that there was an increase, 6.9% stated that there was a decrease and 82.8% stated that there was no change. This difference was found to be statistically significant according to the damage status of the house. While 3.5% of those who were married stated that there was an increase in their chronic disease medication use, 0.3% stated that there was a decrease and 96.2% stated that there was no change. 12.0% of those who were single stated that there was an increase, no decrease and 88.0% stated that there was no change. This difference was found to be statistically significant according to marital status. Results: This research has clearly demonstrated that the 2023 Kahramanmaraş earthquakes had profound, widespread and complex effects on primary health care services in the region and the devoted family physicians who provide these services. Increased physical and psychological symptoms after the earthquake, exacerbation of infectious and chronic diseases, changing drug prescribing practices and negative changes in the health status of healthcare professionals themselves strikingly illustrate the multifaceted challenges disasters pose to the healthcare system and the extraordinary human and professional burden faced by healthcare professionals. The significant and widespread increase in psychiatric medications in particular highlights the vital importance of developing emergency and long-term intervention strategies for post-disaster mental health crises.
Benzer Tezler
- Çukurova Üniversitesi Eğitim Aile Sağlığı Merkezine kayıtlı gebelerin kahramanmaraş ikiz depremlerine bağlı travma sonrası stres bozukluğu durumları ve ilişkili faktörler
Post-traumatic stress disorder conditions and related factors due to kahramanmaraş twin earthquakes in pregnant women registered at Çukurova University family health center
MAİDE MAĞARA
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2024
Aile HekimliğiÇukurova ÜniversitesiAile Hekimliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SEVGİ ÖZCAN
DR. ÖĞR. ÜYESİ ZELİHA YELDA ÖZER
- Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi Hastanesinde çalışan asistan hekimlerin deprem sonrası anksiyete düzeyleri ve deprem stresi ile baş etme durumları
Post-earthquake anxiety levels and coping with earthquake-related stress among resident physicians at Hatay Mustafa Kemal University Hospital
HANNE DEMİRCİ
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2025
Aile HekimliğiHatay Mustafa Kemal ÜniversitesiAile Hekimliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ERHAN YENGİL
- Deprem yaşayan hekimlerde travma sonrası stres bozukluğu, travma sonrası büyüme ve ilişkili faktörlerin araştırılması
Investigation of post-traumatic stress disorder, post-traumatic growth and related factors in physicians who experienced an earthquake
TUBA SAYGILI
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2025
Aile HekimliğiGaziantep ÜniversitesiAile Hekimliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HATİCE TUBA AKBAYRAM
- Afetlerde krize müdahale: Kahramanmaraş Depremi'nde Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığının çalışmaları
Crisis intervention in disasters: activities of the Ministry of Family and Social Services in the Kahramanmaraş Earthquake
MURAT ŞAHİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Sosyal HizmetSakarya ÜniversitesiSosyal Hizmetler Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HASAN HÜSEYİN TAYLAN
- 6 şubat depremi nedeni ile göç etmiş depremzedelerin birinci basamak sağlık hizmetlerini kullanma durumlarının değerlendirilmesi
Evaluation of primary healthcare utilization among earthquake survivors who migrated to istanbul due to the february 6 earthquake background
SEVGİ ÇİTİL
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2025
Aile HekimliğiMarmara ÜniversitesiAile Hekimliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. GÜLRU PEMRA CÖBEK ÜNALAN