Türkçede ad öbeği eksiltme
Noun phrase ellipsis in Turkish
- Tez No: 951976
- Danışmanlar: PROF. DR. MURAT ÖZGEN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Dilbilim, Linguistics
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Dokuz Eylül Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Genel Dilbilim Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Genel Dilbilim Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 221
Özet
Eksiltme, belirli öbek yapılardaki dilsel birimlerin silinmesi ya da sesletilmemesi olarak tanımlanır. Temelde türetim süreci üzerinden tartışılan eksiltme, çeşitli yaklaşımlar tarafından yapısal bir süreç olarak değerlendirilirken; bazı kuramsal yaklaşımlar ise ilgili yapılarda silinen ya da sesletilmeyen bir birimin bulunmadığını, bu yapıların dilin sözdizim-anlambilim arakesitinde yorumlandığını öne sürer. Bu çalışmada, söz konusu kuramsal yaklaşımları ve bu yaklaşımlar altında sunulan çözümleme önerilerini takip ederek, Türkçede ad öbeği eksiltme olgusunu açıklamayı ve bu olgu bağlamındaki kuramsal tartışmalara katkı sağlamayı amaçlıyoruz. Türkçedeki eksiltme görünümler ve bu görünümler kapsamındaki dizimsel kısıtları kuramsal yaklaşımlar çerçevesinde değerlendirdik ve bu bağlamda, eksiltili yapıların türetimsel süreçte nasıl gerçekleştiğine yönelik daha kapsamlı açıklama sunduğu sonucuna ulaştığımız yapısal yaklaşım altındaki sesel biçim silme (SB-silme) yaklaşımını temel aldık. Türkçedeki adcıl alanın türetim sürecini ve bu alandaki eksiltme görünümlerini betimledikten sonra SB-silme yaklaşımı çerçevesinde öne çıkan yetkilendirici, odak ve sınıflandırıcı çözümleme önerileri kapsamında Türkçedeki ad öbeği eksiltili yapıların sözdizimsel türetim sürecini inceledik ve her birinin Türkçedeki verileri ne ölçüde açıklayabildiğini tartıştık. Bu değerlendirme sonucunda bu çözümleme modellerinin Türkçedeki ad öbeği eksiltmelerini açıklamakta tek başına yeterli olmadığını gördük; özellikle parçacıl özelliklerin eksiltme lisanslamada belirleyici olduğunu ancak adcıl alandaki bilgi yapısının ve sözcüksel özelliklerin de eksiltmede etkisi olduğunu tespit ettik. Bu doğrultuda, hem biçimsel hem de bilgi yapısına dayalı koşulları dikkate alan bir hibrit çözümleme modeli önerdik. Dilsel kısıtların etkisini de değerlendirmeye aldığımız bu model, Türkçedeki ad öbeği eksiltmelerinin sözdizimsel türetim sürecinin açıklamanın yanı sıra, eksiltmenin lisanslama zamanına yönelik kuramsal içgörüler sağlamaktadır.
Özet (Çeviri)
Ellipsis is defined as the deletion or non-pronunciation of linguistic units within specific phrasal structures. While ellipsis, which is mainly discussed through the derivational process, is considered as a structural site by various approaches; some theoretical approaches suggest that there is no deleted or non-pronounced unit in such structures that are interpreted in the syntax-semantics interface. In this study, we aim to explain the phenomenon of noun phrase ellipsis in Turkish and to contribute to the theoretical discussions in the literature of ellipsis by following the aforementioned approaches and the analyses proposed within these frameworks. We examined the elliptic patterns in Turkish and identified the syntactic constraints within the scope of theoretical approaches, and we based our study on the phonetic form deletion (PF-deletion) approach given under the structural approach which provides a more comprehensive explanation of how ellipsis is licensed in the derivation. After describing the structure of nominal domain constructions and noun phrase ellipsis in Turkish, we analyzed the derivation of Turkish noun phrase ellipsis within the scope of governor, focus, and classifier-based accounts given within the framework of PF-deletion approach. Following that, we discussed how extensive of the explanations each account provides for the derivation of NP-ellipsis in Turkish. At the end of examination, we noticed that these analysis models by themselves are insufficient to explain the noun phrase ellipsis in Turkish. In particular, we noted that the partitivity is the main feature to license ellipsis, but also the information structure and lexical constraints in the nominal domain have an effect on licensing ellipsis. As a result, we proposed a hybrid analysis model that takes into account both formal and information structure-based conditions. Taking the effect linguistic constraints into the consideration, we suppose that this model provide theoretical insights into the licensing time of ellipsis, as well as explaining the syntactic derivation of noun phrase ellipses in Turkish.
Benzer Tezler
- Yaşar Kemal'in Dağın Öte Yüzü üçlemesinde mekânsal dil
Spatial language in Yaşar Kemal's The Wind from the Plain trilogy
İSMAİL BAĞÇEVAN
- Subject positions case checking and epp in complex noun phrase constructions in Turkish
Türkçede karmaşık ad öbeği yapılarında özne konumları ismin durumlarını denetleme ve genişletilmiş yansıma ilkesi
ASLI GÜRER
Yüksek Lisans
İngilizce
2010
DilbilimBoğaziçi ÜniversitesiDilbilim Ana Bilim Dalı
PROF. DR. A. SUMRU ÖZSOY
- Yabancı dil olarak Türkçe öğrenen öğrencilerin aradil özellikleri
The interlanguage properties of the learners of Turkish as a foreign language
SERKAN KOÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2005
DilbilimDokuz Eylül ÜniversitesiGenel Dilbilim Ana Bilim Dalı
DOÇ.DR. AYŞEN CEM DEĞER
- Eski Türkçede edatların istemi
The valency of postpositions in old Turkic
NESLİHAN KARACAN
Doktora
Türkçe
2021
Türk Dili ve EdebiyatıAnkara Yıldırım Beyazıt ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AKARTÜRK KARAHAN
- Turkish ınfinitival complements
Türkçede eylemlik yapılar
ÖZGE YÜCEL
Yüksek Lisans
İngilizce
2008
İngiliz Dili ve EdebiyatıMersin Üniversitesiİngiliz Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA AKSAN