Analyzing the effect of using generative ai tools in the pre-translation process on translation quality through the T9N101 generative ai model developed for translation- oriented text analysis
Çeviri öncesi süreçte yapay zekâ araçları kullanımının çeviri kalitesine etkisinin çeviri amaçlı metin çözümlemesi için geliştirilen üretken yapay zekâ modeli T9N101 ile incelenmesi
- Tez No: 952321
- Danışmanlar: DOÇ. DR. SENEM ÖNER BULUT
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Mütercim-Tercümanlık, Translation and Interpretation
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: İngilizce
- Üniversite: Yıldız Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Batı Dilleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Diller ve Kültürlerarası Çeviribilim Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 148
Özet
Çeviri alanında Yapay Zekâ (YZ) uygulamalarına yönelik artan ilgiye ragmen, çeviri amaçlı metin çözümlemesi, metin türü belirleme, metin özetleme ve terim çıkarma gibi temel görevleri içeren çeviri öncesi süreçte YZ kullanımıyla ilgili sınırlı araştırma olduğu görülmektedir. Bu süreç, çeviri gerçekleşmeden önce bir çeviri görevinin iletişimsel ve amaçlanan işlevini anlamak için oldukça önemlidir. Çeviribilimdeki işlevselci yaklaşımlara dayanan bu tez çalışması, çeviri öncesi sürece yardımcı olmak için özel olarak tez yazarı tarafından tasarlanmış ve eğitilmiş yeni bir Üretken YZ modeli olan T9N101'ı tanıtarak Çeviribilim alanında geliştirilen kuramsal anlayışlar ve Üretken YZ'nın kabiliyetleri arasındaki boşluğu doldurmayı amaçlamaktadır. Bu doğrultuda, gönüllü katılımcı olarak dokuz çeviri öğrencisi ile bir deney gerçekleştirilmiş ve öğrencilerden, biri çeviri öncesi süreçte T9N101 modelini kullanarak, diğeri ise çeviri öncesi süreçte modeli kullanmaksızın İngilizceden Türkçeye iki çeviri yapmaları istenmiştir. Ayrıca, katılımcılarla çeviri uygulamasından önce ve sonra, özellikle öğrencilerin çeviri öncesi süreçte YZ kullanımı hakkındaki görüşlerini almak için iki anket çalışması gerçekleştirilmiştir. Sonuç olarak, bilgilendirici, anlatımcı ve işlemsel metin türlerinde eşit olarak dağıtılmış toplam 18 çeviri çıktısı elde edilmiş ve bu çeviri çıktıları, üç uzman çevirmen eğitmeni tarafından çeviri kalitesi açısından değerlendirilmiştir. İlgili çeviri kalitesi değerlendirme sonuçları incelendiğinde hem bütünsel olarak hem de bilgilendirici ve işlemsel metin türlerinde yapılan çevirilerde çeviri öncesi süreçte YZ kullanımının çeviri kalitesine olumlu etkisi olduğu görülmüştür. Katılımcı temelli bakıldığında ise YZ kullanımının %55,56 oranında başarı sağladığı görülmüştür. Böylelikle çeviri kalite değerlendirme raporları ve anket verilerinden elde edilen sonuçlar ışığında çeviri öncesi süreçte çeviri amaçlı metin çözümlemesi, metin türü belirleme, metin özetleme ve terim çıkarma gibi görevlerin Üretken YZ tarafından nasıl desteklenebileceği ve geliştirilebileceği gösterilerek çevirmen eğitimi için pedagojik içgörüler sağlanmaya çalışılmıştır.
Özet (Çeviri)
Despite the growing enthusiasm for Artificial Intelligence (AI) in the field of translation, it can be observed that there is limited research on the pre-translation process, which include essential tasks such as translation-oriented text analysis, text type identification, text summarization and terminology extraction. This process is crucial to comprehend the communicative and intended function of a translation task before the actual translation takes place. Based on functionalist approaches in Translation Studies (TS), this thesis study aims to bridge the gap between theoretical insights in the field of TS and Generative AI (GenAI) capabilities by introducing a new GenAI model, T9N101, specifically designed and trained by the author of this thesis to assist pre-translation process. In this regard, an experiment was conducted with nine translation students as voluntary participants and the students were asked to produce two translations from English into Turkish, one using the T9N101 model in the pre-translation process and one without the assistance of the model in the pre- translation process. In addition, two questionnaires were conducted with the participants before and after the experiment to obtain their opinions on the use of AI in translation, especially in the pre-translation process. As a result, a total of eighteen translation outputs were obtained, equally distributed in informative, expressive and operative text types, and these outputs were assessed by three expert translation educators. The relevant results have indicated that the assistance of AI in the pre- translation process had a positive effect on translation quality both holistically and in informative and operative text types. On a participant basis, a success rate of 55.56% was achieved. Therefore, in the light of the results obtained from the translation quality assessment reports and questionnaire data, the study attempted to provide pedagogical insights for translator education by presenting how tasks such as translation-oriented text analysis, text summarization and terminology extraction can be supported and improved by GenAI in the pre-translation process.
Benzer Tezler
- Çalışanların yapay zekaya yönelik tutumları
Employees' attitudes toward artificial intelligence
MEHTAP BÜYÜKGÜZEL
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
Bilim ve Teknolojiİstanbul Arel ÜniversitesiPsikoloji Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. AYDIN ÇİVİLİDAĞ
DR. JANET FRANCES RAFNER
- Bankacılık sektöründe robotik süreç otomasyonu - bir uygulama örneği
Robotic process automation in the banking industry - an application example
ÖMER BAŞTÜRK
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Endüstri ve Endüstri MühendisliğiSakarya ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ SEHER ARSLANKAYA
- Kuantum kuyu yapıları üzerindeki dış alan etkisinin yapay zeka kullanılarak araştırılması: Korelasyon ve regresyon yoluyla nor maksimum tepe değerinin davranış analizi
Investigation of external field effect on quantum well structures using artificial intelligence: Behavioral analysis of nor maximum peak value by correlation and regression
MUHAMMED SAYRAÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
Bilgisayar Mühendisliği Bilimleri-Bilgisayar ve KontrolSivas Cumhuriyet ÜniversitesiYapay Zeka ve Veri Bilimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. EMRE YALÇIN
- Ulaştırma problemlerinde bulanık optimizasyon
Başlık çevirisi yok
İSMAİL ÖZDABAN
Yüksek Lisans
Türkçe
1998
Endüstri ve Endüstri Mühendisliğiİstanbul Teknik ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. COŞKUN ÖZKAN
- Yapay zekâ ve demokrasi
Artificial intelligence and democracy
AYŞE NUR YAZICILAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
HukukGalatasaray ÜniversitesiKamu Hukuku Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ŞULE ÖZSOY BOYUNSUZ