Lise öğrencilerinin 10. sınıf coğrafya dersi iç kuvvetler konusundaki bilişsel yapılarının belirlenmesi: Kelime ilişkilendirme testi ve çizme-yazma tekniği
Determinig the cognitive structures of 10th grade high school students on the topic of internal forces in geography: Word association test and drawing-writing technigue
- Tez No: 952889
- Danışmanlar: PROF. DR. BAŞTÜRK KAYA
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Coğrafya, Geography
- Anahtar Kelimeler: Coğrafya Eğitimi, İç Kuvvetler, Bilişsel Yapı, Kelime İlişkilendirme Testi, Çizme-Yazma Tekniği, Geography Education, Internal Forces, Cognitive Structure, Word Association Test, Draw-and-Write Technique
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Necmettin Erbakan Üniversitesi
- Enstitü: Eğitim Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Coğrafya Eğitimi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 138
Özet
Bu araştırmanın temel amacı, lise 10. sınıf öğrencilerinin coğrafya dersinde yer alan“İç Kuvvetler”konusuna ilişkin bilişsel yapılarını ortaya koymaktır. Nitel araştırma yöntemine dayalı olarak gerçekleştirilen çalışmada, durum çalışması deseni benimsenmiştir. Öğrencilerin iç kuvvetlere dair sahip oldukları kavramsal bilgileri ve bu bilgileri zihinsel olarak nasıl yapılandırdıklarını incelemek amacıyla, yapılandırmacı öğrenme yaklaşımı çerçevesinde Kelime İlişkilendirme Testi, Çizme-Yazma Tekniği ve Açık Uçlu Sorular gibi veri toplama yöntemleri kullanılmıştır. Çalışmanın örneklemi, 2024–2025 eğitim-öğretim yılı süresince Konya ilinde bir devlet ve bir özel Anadolu lisesinde 10. sınıfta öğrenim gören toplam 150 öğrenciden oluşmaktadır. Veriler içerik analizi yöntemiyle çözümlenmiş, elde edilen bulgular betimsel analizle desteklenerek değerlendirilmiştir. Bulgular doğrultusunda, öğrencilerin iç kuvvetler kavramıyla ilişkilendirerek yazdığı 623 cevap kelime tespit edilmiş, bunlar arasında en sık yinelenen kelimenin“deprem”(f=125) olduğu belirlenmiştir. İç kuvvetler kavramı çerçevesinde elde edilen veriler 10 farklı kategoriye ayrılmış, her bir kategorinin frekansları hesaplanarak tablo hâlinde sunulmuştur. İnceleme sonucunda, öğrencilerin bazı temel kavramlar konusunda yetersiz bilişsel yapılara sahip olduğu, kavramlar arası ilişki kurma becerilerinin sınırlı kaldığı ve soyut kavramları günlük yaşamla ilişkilendirmede zorlandıkları görülmüştür. Öğrenciler en çok“deprem”ve“volkan”kavramlarıyla ilişki kurarken,“epirojenez”ve“levha hareketleri”gibi soyut kavramlarda bilgi eksikliklerine ve kavram yanılgılarına rastlanmıştır. Ayrıca, deprem, orojenez, epirojenez, volkanizma, kayaç, levha hareketi ve tsunami gibi temel kavramlarla ilgili yazılan cevap kelimeler analiz edilerek 7 farklı kesme noktası aralığı tanımlanmıştır. Üst sınırı 100 ve üzeri olarak belirlenen kesme noktasında yalnızca“deprem”kavramı öne çıkmış ve“fay hattı”(f=111) cevabıyla ilişkilendirilmiştir. Her biri 15'lik aralıklarla azalan seviyelerde alt sınır 10–24 olacak şekilde tanımlanmış, anahtar kavramların çoğu 70–84 aralığında toplanmış, kavramlar arası ilişkiler ise daha alt düzeylerde gözlemlenmiştir. Bu yöntem sayesinde öğrenciler soyut bilgileri somutlaştırmış, kelime ilişkilendirme testi aracılığıyla“jeosenklinal”ve“jeoantiklinal”gibi bazı unutulan kavramları hatırlamışlardır. Ayrıca çizme-yazma tekniği ile orojenez kavramına bağlı olarak“horst”ve“graben”gibi temel kavramları detaylı çizimlerle ifade etmişlerdir. Bu durum, çizme-yazma tekniğinin, öğrencilerin soyut kavramları daha anlaşılır ve görselleştirilebilir hâle getirmeleri açısından etkili bir araç olduğunu ortaya koymaktadır. Açık uçlu sorular ise öğrencilerin kavramsal düzeyde ne ölçüde derinlemesine düşündüklerini ve bilgilerini nasıl ifade ettiklerini ortaya koymuştur. Bu teknikte her soru kendi içinde değerlendirilmiş; verilen cevapların büyük kısmının bilgi düzeyinde sınırlı kaldığı görülmüştür. Bu araştırma, öğretmenlere öğrencilerin konuyu nasıl algıladıklarına dair daha derin bir bakış açısı sunarken, öğretim yöntemlerinin yeniden yapılandırılması yönünde rehberlik etmektedir. Aynı zamanda, ezberci yaklaşımların coğrafya öğretiminde yetersiz kaldığını vurgulamakta ve alternatif ölçme-değerlendirme araçlarının kullanımının gerekliliğine dikkat çekmektedir. Araştırma bulguları, öğrenme süreçlerinde kalıcılığı sağlayacak anlam temelli ve bütüncül öğrenme ortamlarının oluşturulmasının önemine işaret etmektedir.
Özet (Çeviri)
The primary aim of this study is to reveal the cognitive structures of 10th-grade high school students regarding the“Internal Forces”topic within the geography curriculum. Conducted using a qualitative research method, the study adopts a case study design. To investigate students' conceptual knowledge of internal forces and how they mentally structure this information, data collection tools such as the Word Association Test, Draw-and-Write Technique, and Open-Ended Questions were used within the framework of the constructivist learning approach. The sample consists of 150 students enrolled in the 10th grade at a public and a private Anatolian high school in Konya during the 2024–2025 academic year. The collected data were analyzed using content analysis and supported by descriptive analysis. According to the findings, students produced 623 response words associated with the keyword“internal forces,”with“earthquake”(f=125) being the most frequently mentioned word. The responses were categorized into 10 different groups, and the frequencies of each were calculated and presented in a table. The analysis revealed that students had insufficient cognitive structures concerning some key concepts, showed weaknesses in establishing relationships between concepts, and experienced difficulty relating abstract content to daily life. The most frequently associated concepts were“earthquake”and“volcano,”while abstract concepts like“epeirogeny”and“plate movements”revealed a lack of knowledge and the presence of misconceptions. Additionally, responses related to key concepts such as earthquake, orogeny, epeirogeny, volcanism, rock, plate movement, and tsunami were examined, resulting in the identification of seven cut-off point intervals. A score of 100 and above was defined as the upper threshold, with only one keyword —“earthquake”— exceeding this level and being associated with the term“fault line”(f=111). As the threshold decreased by intervals of 15 points (down to a minimum of 10–24), the majority of keywords were found within the 70–84 interval, and concept relationships became more visible in lower ranges. Through this method, students were able to concretize abstract knowledge, and previously forgotten terms like geosyncline and geoanticline were recalled through the word association test. Furthermore, in the draw-and-write activity, students visually illustrated key concepts such as horst and graben linked to orogeny, indicating the effectiveness of this technique in helping students visualize abstract geographical concepts. The open-ended questions allowed students to express their level of conceptual understanding and cognitive processing. Each question was evaluated individually, and responses generally remained at the knowledge level. This research provides educators with a deeper perspective on how students perceive the subject and supports the restructuring of teaching methods accordingly. It also emphasizes the inadequacy of rote-learning-based approaches in geography education and highlights the need for alternative assessment tools. The findings underscore the importance of creating meaningful, lasting, and holistic learning environments in the educational process.
Benzer Tezler
- 10. sınıf coğrafya dersi iç kuvvetler konusunun öğretiminde ters yüz öğrenme modelinin etkililiğinin incelenmesi
Investigation of the effectiveness of the flipped learning model in teaching the subject of internal forces in the 10th grade geography lesson
SEMİH SÖNMEZ
Doktora
Türkçe
2023
Eğitim ve ÖğretimNecmettin Erbakan ÜniversitesiOrtaöğretim Sosyal Alanlar Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ADNAN PINAR
- Askeri lise öğrencilerinin askeri liseler sınavından (ALS) aldıkları puanlar ile akademik başarıları arasındaki ilişkiler
Correlation between military high school student's academic achievements and scores that they took from military high school exams (ALS)
OĞUZ ÇALIŞKAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2006
Eğitim ve ÖğretimHacettepe ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
Y.DOÇ.DR. HÜLYA KELECİOĞLU
- Lise öğrencilerinin 10. sınıf coğrafya dersi dış kuvvetler konusundaki bilişsel yapılarının kelime ilişkilendirme testi ve çizme-yazma tekniği ile belirlenmesi
World association test of cognitive structure and drawing-wrating test technique of high school students about external forces of 10th grade geographical course
EMİNE SARIOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
CoğrafyaNecmettin Erbakan ÜniversitesiTürkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. BAŞTÜRK KAYA
- Lise öğrencilerinin yaşadıkları yerdeki değişimi algılamadacoğrafya dersinin etkilerine yönelik görüşleri
Opinions of high school students on the effects of geography course on perceiving the change in the place they live
SEVDA ÖZDEMİR
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
CoğrafyaGazi ÜniversitesiTürkçe ve Sosyal Bilimler Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SALİH ŞAHİN
- Lise öğrencilerinin, coğrafya öğretmenlerinin beden dili hareketlerine yönelik görüşleri
Opinions of students about body language of their geography teachers
NİGAR YILDIZHAN
Yüksek Lisans
İngilizce
2014
CoğrafyaGazi ÜniversitesiOrtaöğretim Sosyal Alanlar Eğitimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SALİH ŞAHİN