Otizm Spektrum Bozukluğu olan çocuklara sohbet robotuyla (Chatbot) yapılan sosyal beceri eğitiminin etkililiği
The effectiveness of social skills training delivered through a chatbot for children with Autism Spectrum Disorder
- Tez No: 953296
- Danışmanlar: DOÇ. DR. ŞEYDA DEMİR
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Eğitim ve Öğretim, Education and Training
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Eğitim Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Özel Eğitim Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 98
Özet
Bu araştırmanın amacı, yapay zekâ destekli bir sohbet robotu aracılığıyla yürütülen sosyal beceri eğitiminin, Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) tanısı almış çocukların sosyal etkileşim becerileri üzerindeki etkisini incelemektir. OSB olan bireyler, sosyal ipuçlarını algılamada, duyguları tanımada ve uygun sosyal tepkiler vermede çeşitli güçlükler yaşamaktadır. Bu durum, onların akran ilişkileri kurmasını ve sürdürebilmesini zorlaştırmakta, sosyal izolasyonu artırmakta ve yaşam kalitesini olumsuz etkilemektedir. Bu bağlamda, bireyselleştirilmiş ve teknoloji destekli eğitim uygulamaları, bu bireylerin sosyal becerilerini desteklemede alternatif ve etkili bir yöntem olarak değerlendirilmektedir. Araştırma, nitel araştırma desenlerinden durum çalışması modeli ile gerçekleştirilmiştir. Katılımcılar, Ankara ilindeki özel bir rehabilitasyon merkezine devam eden ve OSB tanısı almış üç öğrenci olarak belirlenmiştir. Katılımcıların seçiminde, okuma-yazma becerisine sahip olmaları, okuduklarını anlayabilmeleri ve önceden temel düzeyde sosyal beceri eğitimi almış olmaları temel ölçüt olarak alınmıştır. Çalışmada kullanılan sohbet robotu (chatbot),“Mimibot”, çocukların gelişim düzeylerine uygun, sade ve pekiştirici bir dilde yapılandırılmıştır. Dört hafta süren uygulama boyunca çocuklara, selamlaşma, yardım isteme, sıra bekleme, paylaşma, grup etkinliklerine katılma gibi temel sosyal becerilere yönelik diyalog temelli etkileşim senaryoları sunulmuştur. Veri toplama sürecinde Sosyal Beceri Derecelendirme Sistemi (SBDS) Öğretmen Formunun sosyal beceriler alt boyutu kullanılmış; öğretmenler tarafından her bir katılımcı için öntest ve sontest puanları verilmiştir. Ayrıca, veli ve öğretmenlerle yapılan yarı yapılandırılmış görüşmeler yoluyla nitel veriler toplanmıştır. Nicel veriler yüzde değişim yöntemiyle analiz edilmiş; nitel veriler ise içerik analizi yöntemiyle değerlendirilmiştir. Nicel bulgular, uygulama sürecinin tüm katılımcıların sosyal beceri düzeylerinde olumlu gelişmelere yol açtığını göstermektedir. Katılımcı 1'in puanı 37'den 43'e yükselerek yaklaşık %16,2, Katılımcı 2'nin puanı 32'den 38'e yükselerek %18,8, Katılımcı 3'ün puanı ise 29'dan 36'ya yükselerek %24,1 oranında bir artış göstermiştir. Nitel bulgular da bu gelişmeleri desteklemektedir. Öğretmen ve veliler, öğrencilerin özellikle yönergelere uyma, duygularını ifade etme, etkinliklere katılma ve iletişim başlatma gibi alanlarda gözle görülür ilerlemeler kaydettiklerini belirtmişlerdir. Sonuç olarak, bu çalışma yapay zekâ destekli sohbet robotlarının, OSB olan çocukların sosyal becerilerinin desteklenmesinde etkili bir dijital öğrenme aracı olabileceğini ortaya koymaktadır. Elde edilen bulgular, teknoloji destekli bireyselleştirilmiş müdahale yaklaşımlarının özel eğitimdeki potansiyeline dikkat çekmekte ve ileride yapılacak benzer çalışmalara ışık tutmaktadır.
Özet (Çeviri)
The aim of this study is to examine the impact of a social skills training program delivered through an artificial intelligence-supported chatbot on the social interaction skills of children diagnosed with Autism Spectrum Disorder (ASD). Individuals with ASD often experience difficulties in recognizing social cues, identifying emotions, and responding appropriately in social situations. These challenges can hinder their ability to form and maintain peer relationships, leading to increased social isolation and decreased quality of life. In this context, technology-based and individualized educational interventions are considered promising alternatives for supporting the social development of individuals with ASD. This research was designed using a case study model, one of the qualitative research designs. The participants consisted of three children diagnosed with ASD who were attending a private rehabilitation center in Ankara. Participants were selected through purposive sampling based on criteria such as having reading and writing skills, the ability to comprehend written texts, and having received basic-level social skills education. The chatbot used in the study, named“Mimibot,”was designed to provide structured, developmentally appropriate, and positively reinforcing dialog-based scenarios aimed at enhancing key social skills such as greeting, asking for help, waiting for one's turn, sharing, and participating in group activities. The data were collected using the Social Skills Rating System (SSRS) – Teacher Form, specifically the social skills subscale. Pre-test and post-test scores were obtained from the teachers for each participant. Additionally, semi-structured interviews with parents and teachers were conducted to collect qualitative data. Quantitative data were analyzed using percentage difference, and qualitative data were evaluated using content analysis. The findings indicate that all participants demonstrated improvements in their social skill levels by the end of the training process. Participant 1's score increased from 37 to 43 (16.2% improvement), Participant 2's score rose from 32 to 38 (18.8% improvement), and Participant 3's score improved from 29 to 36 (24.1% improvement). The qualitative findings supported these results, with teachers and parents reporting noticeable progress in areas such as following instructions, expressing emotions, engaging in activities, and initiating communication. In conclusion, the findings suggest that AI-supported chatbots can be effective digital tools in supporting the development of social skills in children with ASD. This study contributes to the literature on technology-assisted interventions in special education and offers practical insights for future research and practice in the field.
Benzer Tezler
- Otizm spektrum bozukluğu olan çocuklara sohbet becerisinin öğretiminde robot ve öğretmen tarafından sunulan replikli öğretimin karşılaştırılması: Karma yöntem araştırması
Comparison of robot-delivered and teacher-delivered script fading instruction in teaching conversational skills to children with autism spectrum disorder: Mix method research
ZEKERİYA ALPEREN SAĞDIÇ
Doktora
Türkçe
2024
Eğitim ve ÖğretimAnadolu ÜniversitesiÖzel Eğitim Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SUNAGÜL SANİ BOZKURT
- Otizm spektrum bozukluğu olan çocukların biçim-sözdizimsel dil özelliklerinin incelenmesi
Investigation of morphosyntactic language properties of children with autism spectrum disorder
CEYHUN SERVİ
Doktora
Türkçe
2018
Eğitim ve ÖğretimAnkara ÜniversitesiÖzel Eğitim Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İNAYET FUNDA ACARLAR
- Otizm spektrum bozukluğu tanısı almış olan ve olmayan babaların çocukları ile ilişkilerinin incelenmesi
An investigation on father-child relationship in fathers whose children were and were not diagnosed with autism spectrum disorder
ZEYNEP ÖZDERELİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
PsikolojiAnkara ÜniversitesiÇocuk Gelişimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FİGEN GÜRSOY
- Otizm spektrum bozukluğu olan çocuklarda söz - öncesi sosyal iletişim becerilerinin dilin bileşenleri ile ilişkisinin incelenmesi
Examining the relationship between prelinguistic social communication skills and the components of language in children with autism spectrum disorders
MERAL ÇİLEM ÖKCÜN AKÇAMUŞ
Doktora
Türkçe
2015
Eğitim ve ÖğretimAnkara ÜniversitesiÖzel Eğitim Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FUNDA ACARLAR
- Özel eğitim öğretmenlerinin otizm spektrum bozukluğu olan öğrencilerinin dil gelişimlerini desteklemek amacıyla kullandıkları yöntemler
The methods that special education teachers use to support language development of students with autism spectrum disorder
ALPER GÜLAY
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
Eğitim ve ÖğretimAnkara ÜniversitesiÖzel Eğitim Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FUNDA ACARLAR