Vatandaşlık kavramının felsefi kökleri ve Erken Cumhuriyet Dönemi Türk eğitim düşüncesindeki yansımaları
Philosophical roots of the concept of citizenship and its reflections in Turkish educational thought in the Early Republican Period
- Tez No: 954052
- Danışmanlar: PROF. DR. VEFA TAŞDELEN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Eğitim ve Öğretim, Education and Training
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Yıldız Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Eğitim Programları ve Öğretim Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 310
Özet
Devlet ve birey arasındaki hak, ödev ve sorumluluk ilişkilerini içeren ve hukuki bir bağ olarak tanımlanan vatandaşlık kavramı, siyasi ve toplumsal gelişmelerin etkisiyle tarihsel süreç boyunca büyük değişikler göstererek modern tanımına kavuşmuştur. Tarih sahnesine çıktığı Antik Yunan'da, yalnızca bazı seçkin erkeklere özgü bir statü olarak kendisini gösteren kavram, Roma döneminde, kamusal devlet yapısının oluşmasıyla hukuki bir statü halini alarak ülke sınırları içerisinde yaşayan insanların devlete karşı olan hak ve yükümlülüklerini tanımlayan bir kimlik olarak tanımlanmıştır. Orta Çağ'a gelindiğinde, Batı Avrupa'da, merkezi devletlerin yerini feodal beylere bırakmasıyla bir süreliğine önemini yitiren kavram, Rönesans ve Aydınlanma dönemlerinin etkisiyle kişi hak ve özgürlükleri bağlamında yeniden canlanarak, Fransız Devrimi (1789) neticesinde, modern tanımına kavuşmuştur. Bu döneme kadar yalnızca bazı seçkin kimselerin elde ettiği bir statüden ibaren olan vatandaşlık, devrim ile birlikte modern devletin bir unsuru olarak eşit vatandaşlık fikri bağlamında kendisini göstermeye başlamıştır. Osmanlı döneminde dini cemaat gruplarını tanımlayan“millet sitemi”ve padişaha kulluğu ifade eden“reâyâ”anlayışıyla sürdürülen birey-devlet ilişkisi, Tanzimat Fermanı ve Meşrutiyet'in ilanıyla“Osmanlıcılık”ekseninde bir anayasal vatandaşlık statü haline gelmiştir. Cumhuriyet Dönemine gelindiğinde, benimsenen ulus devlet anlayışı, vatandaşlık kavramının anayasal“Türklük”bağlamında tanımlanması ile sonuçlanmış ve birey, hukuki ve siyasi haklarla donatılarak, Cumhuriyet ideolojisini benimseyen; milli, çağdaş ve sadık vatandaşlar olarak yetiştirilmeye çalışılmıştır. Bu dönemde hukuki statüsünün yanında rejimin devamlılığını sağlayacak insan gücünün yetiştirilmesi bakımından görev ve sorumluluk odaklı bir anlayışla ele alınan vatandaşlık kavramı, kurucu iradenin benimsediği ulus-devlet anlayışına aidiyeti artıracak eğitim politikalarına olan ihtiyacı beraberinde getirmiştir. Bu dönemde ortaya konan eğitim reformları, inşa edilmek istenen vatandaşlık kavramının, toplum tarafından benimsenmesine ve bireyin bir vatandaş olarak kendisine atfedilen niteliklerle donatılmasına yönelik bir amaca hizmet etmiştir. Bu çalışmada, doküman analizi çerçevesinde tarihsel analiz ve içerik analizi yöntemi kullanılarak vatandaşlık kavramının Antik Yunan'dan Erken Cumhuriyet Dönemine kadar geçirdiği dönüşüm analiz edilmiş, Cumhuriyetin ilk yıllarında inşa edilmek istenen vatandaşlık anlayışının eğitimsel düşünce ve uygulamalarda nasıl ele alındığı ortaya konmuştur. Bu maksatla; dönemin kanun ve anayasaları, milli eğitim şûraları, ilkokul programları, vatandaşlık dersleri, ders kitapları, yaygın eğitim kurumları, köy enstitüleri ve eğitim düşünürlerinin fikirleri incelenmiştir.
Özet (Çeviri)
The concept of citizenship, which includes the rights, duties and responsibilities between the state and the individual and is defined as a legal bond, has gained its modern definition by undergoing major changes throughout the historical process under the influence of political and social developments. In ancient Greece, where it entered the stage of history, the concept, which showed itself as a status specific to only certain elite men, became a legal status in the Roman period with the formation of the public state structure and was defined as an identity defining the rights and obligations of people living within the borders of the country towards the state. In the Middle Ages, when centralized states gave way to feudal lords in Western Europe, the concept lost its importance for a while, and was revived in the context of individual rights and freedoms under the influence of the Renaissance and Enlightenment periods, and gained its modern definition as a result of the French Revolution (1789). Until this period, citizenship, which was a status only achieved by some elite individuals, began to show itself in the context of the idea of equal citizenship as an element of the modern state with the revolution. The individual-state relationship, which was maintained with the concept of“nation system”defining religious community groups and“reâyâ”expressing servitude to the sultan during the Ottoman period, became a constitutional citizenship status on the axis of“Ottomanism”with the Tanzimat Edict and the declaration of the Constitutional Monarchy. When it came to the Republican Period, the adopted nation-state understanding resulted in the definition of the concept of citizenship in the context of constitutional“Turkishness”and individuals were equipped with legal and political rights and were tried to be raised as national, contemporary and loyal citizens who adopted the ideology of the Republic. In this period, the concept of citizenship, which was approached with a duty and responsibility-oriented understanding in terms of training the human power that would ensure the continuity of the regime as well as its legal status, brought with it the need for educational policies that would increase the sense of belonging to the nation-state concept adopted by the founding will. The educational reforms put forward in this period served a purpose of ensuring that the concept of citizenship that was intended to be constructed was adopted by the society and that the individual was equipped with the qualities attributed to him as a citizen. In this study, the transformation of the concept of citizenship from Ancient Greece to the Early Republican Period was analyzed using historical analysis and content analysis methods within the framework of document analysis, and how the concept of citizenship that was intended to be constructed in the early years of the Republic was addressed in educational thought and practices was revealed. For this purpose; the laws and constitutions of the period, national education councils, primary school programs, citizenship lessons, textbooks, non-formal education institutions, village institutes and the ideas of educational thinkers were examined.
Benzer Tezler
- Dünya vatandaşlığı kavramının felsefi temelleri ve uluslararası hukuk bakımından uygulanabilirliği
Philosophical foundations of the concept of global citizenship and its applicability in international law
EHSAN SIROUS REZAEI
Doktora
Türkçe
2025
HukukAnkara Hacı Bayram Veli ÜniversitesiKamu Hukuku Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ALİ İBRAHİM AKKUTAY
- Roma hukukunda vatandaşlığın kazanılması ve sonuçları
Acquisition of citizenship and its consequences in Roman law
ELİF SELEN BATIGÜN
- Milliyetçiliğin dönüşümü ve Türk Anayasalarında milliyetçilik ilkesi
Transformation of nationalism and the principle of nationalism in Turkish Constitutions
MURAT EROL
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
HukukÇankaya ÜniversitesiKamu Hukuku Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ CEM DURAN UZUN
- 1990-2002 arası dönemde Türkiye'de hak temelli çalışan örgütlerde yurttaşlık söylemi: Helsinki yurttaşlar derneği örneği
Citizenship discourse of organisations working human rights-based in Turkey between the period 1990-2002: A case study of Helsinki citizens assembly
AYŞE ESRA GÜÇLÜER
- AİHM kararları ışığında suçta ve cezada kanunilik ilkesi
Legality principle of crime and punishment in the light of ECTHR decisions
ZEYNEP ESRA TARAKÇIOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
HukukGalatasaray ÜniversitesiKamu Hukuku Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. E. EYLEM AKSOY RETORNAZ