Türkiye'de sahte bilimin popülerleştirilmesi ve medya: Astroloji dergileri üzerine eleştirel ekonomi politik bir çözümleme
The popularization of pseudoscience in Turkey and the media: A critical political economy analysis of astrology magazines
- Tez No: 954098
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ MEHMET EMİR YILDIZ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Gazetecilik, Journalism
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Trabzon Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Gazetecilik Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 114
Özet
Astroloji, tarih boyunca en eski sahte bilim türü olarak öne çıkmıştır. Mezopotamya kökenli astrolojik uygulamalar, zamanla Mısır, Yunan ve İslam dünyasına yayılmış; Batlamyus'un Tetrabiblos'u ile bilimsel bir çerçeveye oturtulmaya çalışılmıştır. Orta Çağ ve Rönesans dönemlerinde eleştirilen ve bilim karşısında gerileyen astroloji, özellikle on sekizinci ve on dokuzuncu yüzyılda kapitalist üretim ilişkileri ve kitlesel medya yoluyla yeniden popülerleşmiştir. Viktorya Dönemi'nde sanayileşme ve sömürgecilik, astrolojik yayınların geniş kitlelere ulaşmasını sağlarken, 1930'lardan itibaren gazetelerde düzenli astroloji köşeleri yer almaya başlamıştır. Bu çalışmada, Türkiye'de astroloji ve medya ilişkisi eleştirel ekonomi politik yaklaşım ile değerlendirilmiştir. Doğan Burda Yayın Grubu'na ait Burcuna Bak Geleceğini Oku Astroloji ve Turkuvaz Medya Grubu'na ait Hakkında Her Şey Astroloji dergileri, 2023-2025 yılları arasında yayımlanan sayılar üzerinden incelenmiştir. Çalışmada, sahte bilimin söylemsel stratejileri ve kapitalist medya yapısının ekonomi politik dinamikleri birlikte ele alınmıştır. Tematik metin çözümlemesi yöntemiyle, sahte bilimin ikna edici stratejileri günlük yaşamda olasılıklara uygunluk, sahte nedensellik kurma, yanlışlanabilir olmama, bilimsel verileri çarpıtma ve belirsizliği yok etme yanılsaması analiz edilmiştir. Ayrıca, üretim ilişkilerinin donukluğunun gizlenmesi, tarihsizleştirme, yapı ve kurumları sorumluluktan arındırma, kişisel kurtuluş vaadi ve yaşam tarzlarının pazarlanması gibi ekonomi politik stratejiler de çözümlenmiştir. Sonuç olarak, astroloji dergileri, sahte bilimi popülerleştirirken, kapitalist medya düzeninde kâr odaklı bir kültürel meta ve ideolojik aygıt işlevi görmektedir. Astroloji, bireylerin gelecek kaygılarını manipüle ederken, kapitalist sistemin krizlerini ve eşitsizliklerini görünmez kılacak şekilde pazarlanmakta ve kültürel bir tüketim ürünü olarak yeniden üretilmektedir.
Özet (Çeviri)
Throughout history, astrology has stood out as the oldest form of pseudoscience. Astrological practices, which originated in Mesopotamia, gradually spread to Egypt, Greece, and the Islamic world; efforts were made to frame astrology within a scientific context, particularly through Ptolemy's Tetrabiblos. Although astrology faced increasing criticism and declined in the face of scientific advancements during the Middle Ages and the Renaissance, it regained popularity in the 18th and 19th centuries through capitalist production relations and mass media. During the Victorian era, industrialization and colonialism helped astrology publications reach large audiences, while from the 1930s onwards, astrology columns began to appear regularly in newspapers. In this study, the relationship between astrology and the media in Turkey is evaluated from a critical political economy perspective. The research focuses on two magazines: Burcuna Bak Geleceğini Oku Astroloji, published by Doğan Burda Publishing Group, and Hakkında Her Şey Astroloji, published by Turkuvaz Media Group. Issues published between 2023 and 2025 were analyzed. The study examines both the discursive mechanisms of pseudoscience and the political-economic dynamics of the capitalist media system. Using thematic content analysis, five key mechanisms used by pseudoscience to increase persuasiveness were identified: alignment with everyday probabilities, creation of false causality, unfalsifiability, distortion of scientific data, and the illusion of eliminating uncertainty. In addition, five critical political economy mechanisms were analyzed: concealing the rigidity of production relations, dehistoricization, absolving structures and institutions of responsibility, the promise of personal salvation, and the marketing of lifestyles. As a result, astrology magazines not only popularize pseudoscience but also function as profit-oriented cultural commodities and ideological apparatuses within the capitalist media system. Astrology manipulates individuals' anxieties about the future while simultaneously rendering the crises and inequalities produced by the capitalist system invisible. Ultimately, astrology is reproduced as a cultural commodity within the broader framework of consumer culture.
Benzer Tezler
- Türkiye'de 'Sahte ihtiyacın' kaynağı olarak dizi filmler
Tv series in turkey as the source of 'False needs'
MUHAMMET FARUK BAYRAM
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Siyasal BilimlerHacettepe ÜniversitesiSiyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. BERRİN KOYUNCU LORASDAĞI
- Türkiye'de hukuk devleti bağlamında vergi denetim sisteminin kurumsal ve işlevsel sorunları: Bir model önerisi
Tax audit system's institutional and functional problems in the context of rule of law in Turkey: A proposed model
ÇAĞDAŞ MEYTİOĞULLARI
Doktora
Türkçe
2025
Hukukİstanbul ÜniversitesiSiyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ADEM ESEN
- Politics of motherhood and the experience of the mothers of peace in Turkey
Türkiye'de annelik politikası ve barış anneleri deneyimi
ÖZLEM ASLAN
Yüksek Lisans
İngilizce
2007
AntropolojiBoğaziçi ÜniversitesiSiyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı
Y.DOÇ.DR. ZEYNEP ÇAĞLAYAN GAMBETTİ
- Kemalist and zionist nation building: What makes a turk? What makes an Israeli?
Kemalist ve Siyonist Ulus İnşası: Bir Türkü Oluşturan Nedir? Bir İsrailliyi Oluşturan Nedir?
BATU COŞKUN
Yüksek Lisans
İngilizce
2020
Siyasal BilimlerLondon School of Economics and Political ScienceSiyaset Bilimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SUMANTRA BOSE
- Hakikat sonrası dönemde Türkiye'deki Suriyeli göçmenler kapsamında siyasi partilerin göç anlatıları
Narratives of political parties regarding Syrian refugees in Turkey in the post-truth era
MERT YENİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Siyasal BilimlerMarmara ÜniversitesiSiyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ FETHİ UFUK ÖZIŞIK