Orhan Duru'nun bilim kurgu öykülerinin çocuk edebiyatı ölçütleri çerçevesinde incelenmesi ve Türkçe eğitimine katkıları
Analysing Orhan Duru's science fiction stories within the framework of children's literature criteria
- Tez No: 954597
- Danışmanlar: DOÇ. DR. SALİH GÜLERER
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Eğitim ve Öğretim, Education and Training
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Uşak Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türkçe Eğitimi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 396
Özet
Bu çalışmada, bilim-kurgu sözcüğünü Türk diline kazandıran gazeteci yazar Orhan Duru'nun bilim-kurgu türündeki öykülerinin çocuk edebiyatına uygunluk ve Türkçe eğitimine katkıları çerçevelerinden değerlendirilmesi amaçlanmaktadır. Çocuk edebiyatı, bilim-kurgu türü, Türkçe eğitimi ve Orhan Duru'nun hayatı, edebi kişiliği ve eserleri hakkında alanyazın taraması yapılmıştır. Duru'nun bilim-kurgu türündeki 19 adet öyküsü, çocuk edebiyatına uygunluk bağlamında okunmuş, biçim ve içerik özellikleri analiz edilmiştir. Biçim özellikleri bağlamında sayfa düzeni, yazı boyutu, yazı tasarımı; içerik özellikleri için ise konu, ana fikir, karakterler, çatışmalar, çevre, zaman, bilim-kurgu ögeleri, dil anlatım ve söz varlığı başlıkları açısından incelenmiş, öykülerde yer alan değerler Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli Ortaokul Türkçe dersi öğretim programında belirlenen eğitsel ileti ve değerlerle karşılaştırılarak öykülerin Türkçe eğitimine katkısı belirlenmiştir. Çalışma betimsel nitelikli olup tarama modellerinden doküman inceleme yöntemiyle desenlenmiştir. Elde edilen veriler sonucunda Orhan Duru'nun bilim-kurguyu salt makineler, dişliler ve yeşil renkli yarı saydam uzaylılar ile sunmak yerine toplumsal kaygı ve mizah unsuruyla harmanladığı ve bu bağlamda öykülerin 12-15 yaş grubu okuyucusu için dikkat çekici olmanın yanı sıra dikkatin metin üzerinde sürdürülebilirliğinin sağlanmasına da elverişli metinler olduğu belirlenmiştir. Öykülerin deyim, ikileme, yansıma ve pekiştirme sözcük alt başlıkları açısından da zengin olduğu ancak atasözü bakımından oldukça sınırlı örnek içerdiği tespit edilen bulgular arasındadır. Sonuç olarak Orhan Duru'nun bilim-kurgu türündeki öykülerinin biçim, içerik, Türkçe eğitimi açılarından 12-15 yaş grubu işlevsel olduğu belirlenmiştir. Ancak Bırakılmış Biri adlı yapıtta yer alan“Bat”adlı öykü eşcinsellik çağrışımı yapan ifadeler içermesi nedeniyle bahsi geçen yaş grubu için uygun değildir. Benzer şekilde“Bahçeyi Suladım”ve“Turist Gözlem Evi”adlı öykülerde yer alan doğrudan cinselliğe vurgu yapan ifadeler nedeniyle ilgili öyküler de bahsi geçen yaş grubu için işlevsel nitelik taşımamaktadır.“İkonoklast”adlı öyküde ise içki tüketiminin ön planda olması, ilgili hedef kitle için olumsuz örnek oluşturabilecek davranış olarak nitelendirilebilir. Orhan Duru'nun bu öyküler dışındaki bilim-kurgu öykülerinin ise ilk gençlik dönemi olarak da bilinen 12-15 yaş grubu için işlevsel olduğunu söylemek mümkündür.
Özet (Çeviri)
In this study, it is aimed to evaluate the science-fiction stories of journalist writer Orhan Duru, who introduced the word science-fiction to the Turkish language, in terms of their suitability for children's literature and their contribution to Turkish education. A literature review was conducted on children's literature, science-fiction genre, Turkish education and Orhan Duru's life, literary personality and works. Duru's 19 stories in the science-fiction genre were read in the context of suitability for children's literature, and their form and content features were analysed. In the context of form features, page layout, font size, font design; for content features, the subject, main idea, characters, conflicts, environment, time, science-fiction elements, language, expression and vocabulary were examined in terms of titles, and the values in the stories were compared with the educational messages and values determined in the Turkey Century Education Model Secondary School Turkish curriculum and the contribution of the stories to Turkish education was determined. The study is descriptive in nature and was designed by document analysis method, one of the survey models. As a result of the data obtained, it was determined that Orhan Duru blended science fiction with social concerns and humour instead of presenting it with machines, gears and green coloured translucent aliens, and in this context, the stories are texts that are suitable for ensuring the sustainability of attention on the text as well as being remarkable for 12-15 age group readers. It was also found that the stories are rich in terms of idioms, doubling, reflection and reinforcement word subheadings, but contain very limited examples in terms of proverbs. As a result, it was determined that Orhan Duru's science-fiction stories are functional for the 12-15 age group in terms of form, content and Turkish education. However, the story titled 'Bat' in the work titled 'Someone Left Behind' is not suitable for the aforementioned age group because it contains expressions that evoke homosexuality. Similarly, the stories 'I Watered the Garden' and 'Tourist Observation House' are not functional for the mentioned age group due to the expressions that directly emphasise sexuality. In the story titled 'Iconoclast', the fact that alcohol consumption is at the forefront can be considered as a behaviour that may set a negative example for the relevant target group. It is possible to say that Orhan Duru's science-fiction stories other than these stories are functional for the 12-15 age group, also known as the first youth period.
Benzer Tezler
- Orhan Duru hayatı-eserleri-sanatı
The life-works-art of Orhan Duru
GÖKHAN REYHANOĞULLARI
Yüksek Lisans
Türkçe
2011
BiyografiSelçuk ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ÂLİM GÜR
- Orhan Duru'nun eserlerinde fantastik unsurlar
Fantastic elements in Orhan Duru's narratives
ELİF ERDENK
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Türk Dili ve EdebiyatıBandırma Onyedi Eylül ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. BAHTİYAR ASLAN
- Türk öykücülüğünde bilim kurgu
Science fiction in Turkish storytelling
BERK BAYRACIOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Türk Dili ve Edebiyatıİstanbul Kültür ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ KAYHAN ŞAHAN
- Bilim kurgu ve Türk romanlarında bilim kurgu üzerine bir araştırma
A research on science-fiction and science-fiction in Turkish novels
MELEK İLAYDA SARI
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Türk Dili ve EdebiyatıOrdu ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MESUT TEKŞAN
- Kafkazedeler arasında bir mercimekzâde: Uzun altmışlar ve Orhan Duru kurmacası
A mercimekzâde among The Kafkazedes: The long sixties and Orhan Duru's fiction
SABRİ İNCE
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
Türk Dili ve EdebiyatıBoğaziçi ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. FATİH ALTUĞ