Türkçe-Arapça ikidillilerde ses başlangıç zamanı
Voice onset time in Turkish-Arabic bilinguals
- Tez No: 955044
- Danışmanlar: DOÇ. DR. İPEK PINAR UZUN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Dilbilim, Linguistics
- Anahtar Kelimeler: Ses başlangıç Zamanı SBZ, Patlamalıların titreşimlilik karşıtlığı, Akustik sesbilgisi, Hesaplamalı sesbilgisi, İkidillilik, Toplumsesbilgisi, Voice Onset Time (VOT), Voicing contrast in plosives, Acoustic phonetics, Computational phonetics, Bilingualism, Sociophonetics
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Dilbilim Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 171
Özet
Ses Başlangıç Zamanı (SBZ), aerodinamik havanın gırtlakta akustik enerjiye dönüşmesi sırasında gırtlak iç basıncı ile sıkışan hava moleküllerinin birden serbest bırakılması ve ses teli titreşiminin başlaması ile oral eklemleme salımı arasındaki süreyi ifade eden akustik-zamansal bir ölçüttür. Bu tez, pek çok dilde kuramsal ve uygulamalı yönleriyle ele alınan SBZ etkisinin Türkçe tekdilli ve Arapça D1, Türkçe D2 geç ikidilli örneklem grubunun ölçünlü Türkçede titreşimsiz patlamalı /p/, /t/, /k/ ünsüzleri ile titreşimli patlamalı /b/, /d/, /g/ ünsüzlerinin SBZ değerlerinin gruplar arasında karşılaştırarak akustik sesbilgisel gözlem tekniği kullanılarak, sesbilimsel ve toplumdilbilimsel düzlemde ortaya konulması amaçlanmıştır. Böylece, Türkçede tek seslemli en küçük çiftlerin (ÜzÜÜz) SBZ süreleri ve yoğunluk belirleyicileri üzerinden ele alınarak kuramsal savlar sınanmıştır. Deneyler sonucunda Türkçe tekdilli örneklem grubuna ait titreşimli ünsüzlerin ortalama SBZ değerleri sırasıyla /b/= –12 ms, /d/ = –8 ms, /g/= –5 ms iken; titreşimli patlamalıların yoğunluk değerleri ise sırasıyla /b/= 50.1dB, /d/ = 52.3dB ve /g/= 54.7dB olarak bulunmuştur. Bu değerler, titreşimin patlamalı ünsüzün eklemlenmesiyle eşzamanlı olarak veya büyük ölçüde, gırtlak iç basıncının ses teli titreşimini patlamadan ve eklemlemeden önce gerçekleştirdiğini göstermektedir. Öte yandan tekdilli grup titreşimli ünsüzleri hem düşük bir akustik yoğunlukla hem de negatif SBZ süreleriyle üretmiştir. Buna karşın, Türkçe tekdilli örneklem grubunun titreşimsiz ünsüzlerin ortalama SBZ değerleri sırasıyla; /p/= 58 ms, /t/= 65 ms ve /k/= 75 ms iken; yoğunluk değerleri ise /p/= 60.9 dB, /t/= 61.4 dB ve /k=/ 63.0 dB olarak ölçülmüştür. D1 Arapça - D2 Türkçe geç ikidilli grubun üretimlerinde ise farklı örüntüler gözlenmiştir. Bu grubun ötümsüz ünsüz üretiminde /p/= 15.98 ms, /t/= 39.11 ms ve /k/= 55.79 ms iken; yoğunluk değerleri ise sırasıyla 64.9 dB, 67.8 dB ve 69.0 dB olarak saptanmıştır. Titreşimli ünsüzlerde SBZ değerleri sırasıyla /b/= 3.85 ms, /d/= – 17.49 ms ve /g/=–6.65 ms iken; yoğunluk değerleri ise /b/= 63.0 dB, /d/= 62.4 dB ve /g/= 63.8 dB olarak bulunmuştur. Genel anlamda, bu çalışma Türkçedeki titreşimlilik karşıtlığının SBZ tabanlı bir akustik ayrımla tanımlanabildiğini ortaya koyarken, D1 Arapça - D2 Türkçe geç ikidilli bireylerin üretimlerinin hem dilsel hem de toplumdilbilimsel etkenlerden etkilendiğini göstermektedir. Alanyazınla uyumlu olup yeni bağlamsal katkılar sunan bu sonuçlar, Türkçedeki SBZ üretiminin ikidillilik bağlamında biçimlenişine ilişkin dilbilimsel bağlamda gerçekleştirilen ilk ve tek araştırma olması açısından alanyazına özgün bir katkı sunmaktadır.
Özet (Çeviri)
Voice Onset Time (VOT) is an acoustic-temporal parameter that denotes the interval between the sudden release of compressed air molecules—resulting from subglottal pressure during the conversion of aerodynamic airflow into acoustic energy in the larynx—and the onset of vocal fold vibration and subsequent oral articulation (Lisker and Abramson, 1964; Abramson, 1977). This dissertation aims to investigate the VOT effect—extensively addressed in both theoretical and applied dimensions across many languages—by comparing the VOT values of voiceless plosives /p/, /t/, /k/ and voiced plosives /b/, /d/, /g/ in Standard Turkish, between two groups: Turkish monolinguals and late bilinguals with Arabic as L1 (D1) and Turkish as L2 (D2). Utilizing acoustic phonetic observation methods, the study seeks to describe this phenomenon through both phonetic and sociophonetic lenses. To test the theoretical claims, monosyllabic minimal pairs in Turkish were analyzed with respect to their VOT durations and intensity measures. Acoustic phonetic analyses were performed and statistically evaluated using the Praat Speech Analysis Software (Boersma and Weenink, 2025). Results showed that the mean VOT values for voiced plosives produced by the Turkish monolingual group were /b/ = –12 ms, /d/ = –8 ms, and /g/ = –5 ms; the corresponding intensity values were /b/ = 50.1 dB, /d/ = 52.3 dB, and /g/ = 54.7 dB. These values suggest that vocal fold vibration begins either simultaneously with or just before the articulatory release of the stop, driven primarily by subglottal pressure. Moreover, the voiced stops were characterized by both negative VOT durations and lower intensity levels. In contrast, the average VOT values for voiceless stops in the monolingual group were measured as /p/ = 58 ms, /t/ = 65 ms, and /k/ = 75 ms, with intensity levels of /p/ = 60.9 dB, /t/ = 61.4 dB, and /k/ = 63.0 dB. Distinct patterns were observed in the productions of the D1 Arabic – D2 Turkish bilingual group. In their voiceless stop productions, the VOT values were /p/ = 15.98 ms, /t/ = 39.11 ms, and /k/ = 55.79 ms, with corresponding intensity levels of 64.9 dB, 67.8 dB, and 69.0 dB. For voiced stops, the group produced VOT values of /b/ = 3.85 ms, /d/ = –17.49 ms, and /g/ = –6.65 ms, with intensity levels of /b/ = 63.0 dB, /d/ = 62.4 dB, and /g/ = 63.8 dB. In conclusion, the study demonstrates that the voicing contrast in Turkish plosives can be acoustically defined through VOT-based distinctions, and that the productions of D1 Arabic – D2 Turkish late bilinguals are influenced by both linguistic and sociophonetic variables. Consistent with previous findings yet offering new contextual insights, this research provides a unique contribution to the field as the first and only linguistic study examining VOT production in Turkish within the context of bilingualism.
Benzer Tezler
- Left to right or right to left? Effect of writing direction on time perception in bilingual adults
Soldan sağa veya sağdan sola? İkidillilerde yazı yönünün zaman algısına etkisi
ELİF ALTIN
Yüksek Lisans
İngilizce
2022
Eğitim ve ÖğretimKadir Has ÜniversitesiSosyal ve Beşeri Bilimler Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ASLI ERCİYES
- Late bilinguals' ability to discriminate speech in noise
Geç iki dillilerde gürültüde konuşmayi ayirt etme becerisi
DIALA FAWZI MOHAMMAD HUSSEIN
Yüksek Lisans
İngilizce
2019
Kulak Burun ve BoğazHacettepe ÜniversitesiOdyoloji Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MERAL DİDEM TÜRKYILMAZ
DR. FİLİZ ASLAN
- Muhammed Hayruddin el Esedî'nin Mevsû'atü'l-Halep el-Mukârene adlı eseri esasında Türkçe Arapça dil ilişkileri üzerine bir araştırma
Başlık çevirisi yok
SHAZA AL BERRO
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
Türk Dili ve EdebiyatıKahramanmaraş Sütçü İmam ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. SADİ GEDİK
- Türklere Arapça kelime ve gramer öğretim yöntem ve teknikleri sorunlar ve çözüm önerileri
Methods and techniques in teaching Arabic words and grammar to Turks problems and solution proposals
AHMET ALTUN
Doktora
Türkçe
2016
Doğu Dilleri ve EdebiyatıYalova ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ABDURRAHMAN ÖZDEMİR
- Literacy development in Turkish-Arabic speaking bilingual children
Türkçe-Arapça konuşan ikıdilli çocukların okuma gelişimi
FERDA İLERTEN
Doktora
İngilizce
2021
Eğitim ve ÖğretimBoğaziçi Üniversitesiİngiliz Dili Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NACİYE GÜLCAN ERÇETİN KOCA