Türkçede büyütme kategorisi
Augmentation category in Turkish
- Tez No: 955435
- Danışmanlar: PROF. DR. ERKAN HİRİK
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Samsun Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 99
Özet
Dil bilimde anlam, içerik ve işlev açısından genellikle küçültmenin karşıtı olarak değerlendirilen büyütme kategorisi, değerlendirici morfolojinin kapsamı içerisinde ele alınmaktadır. Birçok dilde ortak özellikler taşısa da bu yapıların oluşum ve kullanım amaçları çeşitlilik gösterebilmektedir. Büyütme yapıları; yalnızca nesnelerin veya durumların büyük olduğunu ifade etmekle kalmayıp aynı zamanda küçümseme, aşağılama, samimiyet, saygı, şefkat, acıma, abartı, ironi gibi duygusal ya da söylemsel tutumları da yansıtan çok yönlü işaretleyiciler olarak işlev görmektedir. Bu çalışmada büyütme (augmentation) kategorisi Türkiye Türkçesi odağında öncelikle eşzamanlı bir yaklaşımla, gerekli görüldüğünde artzamanlı verilerle desteklenerek ele alınmaktadır. Araştırmada büyütme yalnızca yüzey yapıda görünür olan oluşumlar üzerinden değil, derin yapıda taşıdığı anlam genişlemeleri ve işlevsel çeşitlilik üzerinden de değerlendirilmeye çalışılmıştır. Büyütme kavramı dünya dillerinde kimi zaman bu işlevi doğrudan üstlenen biçimbirimlerle kimi zaman ise çok işlevli sözcük ya da sözcük gruplarıyla temsil edilmektedir. Türkçede ise büyütme; fonetik, morfolojik, leksik, sentaktik ve metaforik düzeylerde çoğu zaman da mevcut dil unsurlarının çok işlevlik kazanmasıyla ortaya çıkmaktadır. Bu bağlamda büyütme yapılarının dildeki işlevi ele alınmış hem niceliksel hem de niteliksel artış ifade ettiği durumlar sınıflandırılmıştır. Büyütmenin anlamsal, pragmatik ve söylemsel olarak ön plana çıktığı görülmüştür.
Özet (Çeviri)
In linguistics, the augmentation category, generally regarded as the counterpart to diminution in terms of meaning, content, and function, is examined within the scope of evaluative morphology. Although augmentation structures exhibit commonalities across many languages, they may differ in their formation and usage purposes. Augmentative constructions function not only as markers indicating that objects or situations are“large,”but also as multifaceted indicators reflecting emotional or discursive attitudes such as belittlement, contempt, intimacy, respect, compassion, pity, hyperbole, and irony. In this study, the category of augmentation is examined with a focus on Turkish, primarily through a synchronic approach and, when necessary, supported by diachronic data. The research considers augmentation not only in terms of formations visible at the surface structure, but also through the semantic extensions and functional diversity it embodies in the deep structure. Across the world's languages, the notion of augmentation is represented sometimes by morphemes that directly fulfill this function, and at other times by multifunctional words or word groups. In Turkish, however, augmentation emerges at phonetic, morphological, lexical, syntactic, and metaphorical levels, often through the multifunctionality of existing linguistic elements. Within this framework, the functions of augmentative structures in the language are analyzed, and the cases in which they convey both quantitative and qualitative increase are classified. It has been observed that augmentation comes to the fore semantically, pragmatically, and discursively.
Benzer Tezler
- İş kazaları ile stres, kaygı ve öfke kavramları arasındaki ilişkinin incelenmesi: 9 Türk ve 2 İngiliz tekstil fabrikasında yapılan bir araştırma
The relations between work accidents and stress, anxiety and anger: A survey at 9 Turkish and 2 English textile factories
M. HÜLYA ÜNAL KARAGÜVEN
Doktora
Türkçe
1997
Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileriİstanbul Üniversitesiİşletme Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYŞE CAN BAYSAL
- De Re De Dicto ambiguities in Turkish: Disambiguation by LLMs and processing by humans
Türkçe'de De Re De Dicto muğlaklıklarının dil modelleri tarafından çözümlenmesi ve insanlar tarafından anlaşılması
BÜŞRA MARŞAN
Yüksek Lisans
İngilizce
2023
DilbilimBoğaziçi ÜniversitesiDilbilim Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ÜMİT ATLAMAZ
DR. ÖĞR. ÜYESİ ÖMER FARUK DEMİROK
- Sivas şehir merkezinde bulunan ticarethanelerin isimlerinin tespiti ve bu isimlerin Türkçe veya yabancı kökenli olma durumlarına göre incelenmesi
Determining the names of business in the Sivas city center and examining these names according to having Turkish or foreign language origin
GÖKTÜRK CEBECİOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
Türk Dili ve EdebiyatıErciyes ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ÜMİT TOKATLI
- Delikli bir kent olarak İstanbul'a bakmak: Kentin müphem alanlarına dair bir araştırma
Investigating Istanbul as a perforated city: A research on terrain vagues of the city
MERVE KARADABAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. FATMA ERKÖK
- Evaluation of biological activities ofMmelia azedarach species and its importance in phytotherapy
Melia azedarach türünün biyolojik aktivitelerinin değerlendirilmesi ve fitoterapideki önemi
KHAWLA ABDALLA MOHAMED ESWIEI
Yüksek Lisans
İngilizce
2023
Eczacılık ve Farmakolojiİstanbul ÜniversitesiFarmakognozi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ESRA EROĞLU ÖZKAN