Muhteva ve biçim olarak Vesîletü'n-Necât'tan taş baskı ve matbu mevlid metinlerine: Süleymaniye Kütüphanesi Nafiz Paşa koleksiyonu 1213 numaralı mevlid metni
From Vesîletü'n-Najât to lithographed and printed mevlid texts in content and style: Suleymaniye Library Nafiz Paşa collection mevlid text number 1213
- Tez No: 955456
- Danışmanlar: PROF. DR. SONGÜL AYDIN YAĞCIOĞLU
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Arel Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 315
Özet
Mevlid, Arap edebiyatında otaya çıkan ve Hz. Muhammed'in doğumunu anlatan edebî bir türdür. Bu tür, Türkler tarafından da benimsenmiş ve özellikle Süleyman Çelebi'nin XV. yüzyılda telif ettiği Vesîletü'n-Necât büyük bir ilgi görmüştür. Öyle ki Vesîletü'n-Necât, mevlid denilince akla gelen eser haline gelmiştir. Hz. Peygamber'in doğum günü başta olmak üzere kandil geceleri, doğum, ölüm gibi hadiselerin yer aldığı çeşitli vesilelerle düzenlenen meclislerde okunması ve zaman içinde mevlid okuma/okutma geleneğinin oluşmasıyla Süleyman Çelebi'nin eseri de bu mevlid meclislerinde okunan asıl metin olma hüviyetine bürünmüştür. Bir mecliste mevlid okunmasının veya okutulmasının gelenek haline dönüşmesi ile bu meclislerde okunan metnin muhtevasının bazı ekleme ve çıkarmalarla zaman içerisinde şekillenerek belli bir çerçeve kazandığını söylemek mümkündür. Süleyman Çelebi'nin Vesîletü'n-Necât'ının esas alınmasıyla belli gün ve gecelerdeki meclislerde okunan metnin nasıl bir değişim gösterdiğinin, özellikle son şeklini almış biçiminin ortaya konması bakımından taş baskı ve matbu mevlid metinleri incelenmiştir. Bu metinlerin Vesîletü'n-Necât'a göre sadeleştirilmiş olmakla beraber ondaki mevlid, miraç ve vefat bahislerini ihtiva ettiği, bunun yanı sıra da çeşitli hikâye ve manzumeler eklendiği görülmüştür. Belirtilen dikkatlerle yapılan bu çalışmada dokuzu XIX. yüzyılda biri de XX. yüzyılın ilk çeyreğinde basılan on taş baskı mevlid metni, üçü XIX. yüzyılda beşi de XX. yüzyılın ilk çeyreğinde basılan sekiz matbu mevlid metni muhtevaları ile incelenmiş ve bir örnek olarak Süleymaniye Kütüphanesi Nafiz Paşa Koleksiyonu'nda 1213 numara ile“Mevlid ve Mi'râc Mecmû'ası”adıyla kayıtlı taş baskı mevlid metninin transkripsiyonlu metni hazırlanmış ve metin muhteva, dil, imla, vezin ve kafiye açısından incelenmiştir.
Özet (Çeviri)
Mevlid is a literary genre that emerged in Arabic literature and tells the birth of the Prophet Muhammad. This genre was also adopted by the Turks and especially the Vesîletü'n-Najât written by Süleyman Çelebi in the XVth century attracted great attention. So much so that Vesîletü'n-Najât has become the work that comes to mind when it comes to mevlid. As it was read in assemblies organised on various occasions such as the Prophet's birthday, especially on the nights of the lamps, birth and death, and with the formation of the tradition of reading/reciting mevlid over time, Süleyman Çelebi's work became the main text read in these mevlid assemblies. It is possible to say that with the tradition of reading or reciting mevlid in an assembly, the content of the text read in these assemblies has gained a certain framework by being shaped over time with some additions and subtractions. Based on Süleyman Çelebi's Vesîletü'n-Najât, lithographed and printed mevlid texts have been analysed in order to reveal how the text, which is recited in assemblies on certain days and nights, has changed, especially in its final form. Although these texts were simplified according to Vesīlat al-Najāt, it was observed that they contained the mevlid, miraj and death mentions in it, as well as various stories and verses were added. In this study, ten lithographed mevlid texts, nine of which were printed in the XIXth century and one in the first quarter of the XXth century, and eight printed mevlid texts, three of which were printed in the XIXth century and five in the first quarter of the XX. As an example, the transcribed text of the lithographed mevlid text registered under the name 'Mevlid ve Mi'râc Mecmû'ası' with the number 1213 in Süleymaniye Library Nafiz Paşa Collection has been prepared and the text has been analysed in terms of content, language, spelling, meter and rhyme.
Benzer Tezler
- Hafi'nin mevlidi (el-Kevkebü'd- Dürriyye Fi Mevlidi Hayr'l- Beriyye)
The mawlid of Hafi (el-Kevkebü'd- Dürriyye Fi Mevlidi Hayr'l- Beriyye)
SEDA YEŞİLDAL SAMSAKÇI
Yüksek Lisans
Türkçe
2010
Türk Dili ve Edebiyatıİstanbul ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. KEMAL YAVUZ
- Vaiz Ümmi Mevlidi: İnceleme-metin
An analysis and contexual of the Mevlid by the Vaiz Ummi
M. ALİ DOUZKİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
Türk Dili ve EdebiyatıGaziantep ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HALİL İBRAHİM YAKAR
- Âşık Nevrûzî Mevlidi ( İnceleme-Metin )
An analysis and contexual of the Mevlid by the Aşik Nevrûzî
SEMA GÜRLEK
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
Türk Dili ve EdebiyatıGaziantep ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HALİL İBRAHİM YAKAR
- Kara Vâiz'in mevlid'i (Metin-İnceleme)
The mawlid of qara waiz (Text-Examination)
RABİA DOĞRU
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
DinOndokuz Mayıs Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. HALİL İBRAHİM HAKSEVER
- Yahyâ bin Bahşi: Mevlid-i Nebî (İnceleme-metin)
Yahyâ bin Bahşi: Mevlid-i Nebî (Review-text)
DUYGU OK
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Türk Dili ve EdebiyatıTrakya ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. ALİ İHSAN ÖBEK