Yapay zekânın çalışan kadın algısının göstergebilimsel analizi
Semiotic analysis of artificial intelligence's perception of working women
- Tez No: 957270
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ NARGİS ÖZGEN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Halkla İlişkiler, İletişim Bilimleri, Public Relations, Communication Sciences
- Anahtar Kelimeler: Yapay Zekâ, Kadın, Çalışma Hayatı, Göstergebilim, Women, Working Life, Semiotics
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Halkla İlişkiler ve Tanıtım Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Halkla İlişkiler ve Tanıtım Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 119
Özet
Özet Araştırma, ağlarda dolaşan ve veri havuzunda yer alan bilgiler doğrultusunda yapay zekâ sistemlerinin farklı kültürel bağlamlarda kadınların çalışma yaşamına dair temsilleri nasıl ürettiğini ve görselleştirdiğini inceleme amacı gütmektedir. Kadın emeğinin toplumsal ve kültürel normlara göre farklı şekillerde değerlendirildiği Türkiye ile birlikte Doğu ve Batı toplumlarından toplam on üç ülke örneklem olarak seçilmiş bu görseller nitel bir araştırma yöntemi olan doküman analizi özelinde değerlendirilmiştir. Araştırmanın temel sorunsalı, yapay zekânın tarafsız teknolojik yapısına rağmen, kültürel önyargıları ve toplumsal cinsiyet normlarını ne ölçüde yansıttığı ve yeniden ürettiği üzerine kurulmuştur. Veri toplama sürecinde DALL·E 3 destekli ChatGPT-4 sistemleri aracılığıyla, her ülkeye ilişkin kadınların iş yaşamındaki temsillerini içeren görseller üretilmiş; bu görsellerin anlamlandırılmasında Roland Barthes'ın göstergebilimsel analiz yöntemi kullanılmıştır. Görsellerdeki simgeler, mekân düzenlemeleri, kıyafet biçimleri, renk kullanımı ve mesleki kimlikler gibi ögeler toplumsal cinsiyet perspektifinden ele alınmıştır. Analiz süreci, yalnızca görsellerin içeriksel yönlerine odaklanmakla kalmamış; aynı zamanda görsellerin üretiminde rol oynayan geleneksel normların ve dijital veri setlerinin var olan kültürel kodlara etkisi sorgulanmıştır. Analiz sonuçları, yapay zekâ tarafından üretilen temsillerin ilk bakışta kültürel çeşitlilik barındırıyor gibi görünse de, aslında benzer kalıplar üzerinden kurgulandığını ve yerel bağlamların sınırlı düzeyde yansıtıldığını ortaya koymuştur.
Özet (Çeviri)
Abstract The research aims to examine how artificial intelligence (AI) systems produce and visualize representations of women's working lives in different cultural contexts, based on information circulating through networks and embedded in data pools. A total of thirteen countries—including Turkey, as well as various Eastern and Western societies in which women's labor is valued differently according to social and cultural norms—were selected as the sample. The visuals generated were evaluated through document analysis, a qualitative research method. The central research question is grounded in the extent to which AI systems, despite their neutral technological structure, reflect and reproduce cultural biases and gender norms. During the data collection process, images representing women's participation in working life for each country were generated using DALL·E 3-supported ChatGPT-4 systems. These visuals were interpreted through Roland Barthes' method of semiotic analysis. Elements such as symbols, spatial arrangements, clothing styles, color usage, and occupational identities were analyzed from a gender perspective. The analysis process not only focused on the content of the visuals, but also interrogated the influence of traditional norms and digital data sets on the cultural codes embedded in the production of such representations. The findings reveal that, although the AI-generated representations may appear to reflect cultural diversity at first glance, they are in fact constructed through recurring patterns, with limited inclusion of local context.
Benzer Tezler
- Doktorların yardımcı araç olarak yapay zekayı kullanmasına ilişkin genel tutumlarının nörobilim alanında incelenmesi
Examination of doctors' general attitudes towards the use of artificial intelligence as a supplementary tool in the field of neuroscience
PAMİR SİNA ARITAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
Bilim ve TeknolojiÜsküdar ÜniversitesiNörobilim Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ KRİSTİN SURPUHİ BENLİ
- Çalışanların yapay zekaya yönelik tutumları
Employees' attitudes toward artificial intelligence
MEHTAP BÜYÜKGÜZEL
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
Bilim ve Teknolojiİstanbul Arel ÜniversitesiPsikoloji Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. AYDIN ÇİVİLİDAĞ
DR. JANET FRANCES RAFNER
- Kültürel zekanın iş performansı üzerindeki etkisi: Konya'daki ihracat yapan firmalar üzerine araştırma
The effect of cultural intelligence on business performance: Research on exporting companies in Konya
EMRE AKOSMANOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
İşletmeNecmettin Erbakan ÜniversitesiUluslararası Ticaret Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MUSTAFA KAVACIK
- Duygusal zekânın toplumsal cinsiyet algısı ve duygusal sağırlığa etkileri üzerine bir araştırma
A research on the effects of emotional intelligence on gender perception and alexithymia
FATMA YILDIRIM
- Yeni dünyada yapay zeka metaforu ve yapay zekanın çalışan performansına etkisi
The metaphor of artificial intelligence in the new world and its impact on employee performance
HASAN KURTBOĞAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Yönetim Bilişim SistemleriKaramanoğlu Mehmetbey ÜniversitesiYönetim Bilişim Sistemleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MURAT AK