Özbek gramerciliğinde cümle türleri -Pirimqul Qodirov'un Merås Uzun Hikayesi örneğinde-
Sentence types in Uzbek grammar -on the example of Pirimqul Qodirov's Meros Long Story-
- Tez No: 957303
- Danışmanlar: PROF. DR. SELAHİTTİN TOLKUN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Anadolu Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Yeni Türk Dili Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 250
Özet
Bu çalışma, söz diziminin çalışma alanı olan gäpning türläri (cümle türleri) konusunun Özbek gramerciliğinde hangi ölçütler ekseninde oluşturulduğunu ortaya koymak amacıyla hazırlanmıştır. Bu bağlamda, yapılan cümle türleri sınıflandırmalarına kaynak olarak Özbek dilcilerin gramer kitaplarından ve makalelerinden yararlanılmıştır. İncelenen sınıflandırmalarda yer alan örnek cümlelerin değerlendirilmesinde ise Çağdaş Özbekçeyi en yalın şekliyle yansıtan yazarlardan Pirimqul Qådirov'un“Merås”adlı uzun hikâyesi kaynak metin olarak kullanılmıştır. İnceleme toplam 5 bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde çalışmanın amacı, önemi, metodu ve temel yöntemi izâh edilmiş, Özbek dilcilerinden ne düzeyde istifade edildiği detaylı bir şekilde açıklanmıştır. Beraberinde Özbekçe cümle türleri sınıflandırma başlıkları bir tablo hâlinde toplanmış ve hangi araştırmacının hangi konu başlıklarını ele aldığı sistemli biçimde gösterilmiştir. İkinci bölümde günümüz Özbek Türkçesi hakkında genel bir bilgi verilmiş, ardından Pirimqul Qådirov'un hayatı, edebi kişiliği ve“Merås (Miras)”adlı uzun hikayesinin konusundan ve dilinden bahsedilmiştir. Üçüncü bölümde Özbekçe cümle türlerinin sınıflandırılması ele alınmış ve“Merås”adlı hikâyeden örnek cümlelere yer verilmiş, örnekler Türkiye Türkçesine aktarılmıştır. Dördüncü bölümde kiril alfabesi ile yazılmış hikâyenin Özbek Türkçesi kiril alfabesinin transkripsiyon şeması çerçevesinde transkripsiyon alfabesine aktarımı yapılmıştır. Son bölüm olan beşinci bölümde ise, yapılmış olan çalışmanın genel değerlendirmesi yapılmış, ulaşılan sonuçlar özetlenmiş ve çalışmanın literatüre katkısından bahsedilmiştir.
Özet (Çeviri)
This study has been prepared with the aim of revealing the criteria on which the classification of sentence types (gapning turlari)-a subfield of syntax-has been constructed within Uzbek grammar studies. In this context, grammar books and scholarly articles authored by Uzbek linguists have been used as primary sources for the sentence type classifications examined. For the evaluation of sample sentences found in these classifications, the novella Meros (Heritage) by Pirimqul Qådirov, one of the authors who reflects contemporary Uzbek in its most straightforward form, has been utilized as the main source text. The study consists of five chapters. In the first chapter, the aim, significance, methodology, and main research approach of the study are explained, along with a detailed account of the extent to which Uzbek linguists were consulted. Additionally, a comprehensive table presents the classification headings of Uzbek sentence types and systematically indicates which researcher has addressed which sub-topic. The second chapter provides a general overview of contemporary Uzbek, followed by information about the life, literary identity, and the language and content of Pirimqul Qodirov's novella Meros. The third chapter focuses on the classification of Uzbek sentence types, supported by example sentences selected from Meros, which have been translated into Turkish. In the fourth chapter, the text of the novella written in Cyrillic Uzbek has been transcribed into the Latin script based on the established transcription scheme for Uzbek Cyrillic. The fifth and final chapter presents a general evaluation of the study, summarizes the findings, and discusses the study's contribution to the existing literature.
Benzer Tezler
- Fıtrat ve dilciliği Hayatı ve eserleri-inceleme-metin-aktarma
Başlık çevirisi yok
YUSUF AVCI
Doktora
Türkçe
1995
Türk Dili ve EdebiyatıGazi ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. LEYLA KARAHAN
- Özbek cedit edebiyatı eserlerinde 'cedit – kadim' görüş çatışmalarının yansımaları: Mahmud Hoca Behbudi, Abdürrauf Fıtrat ve Abdülhamid Çolpan eserleri örneğinde
On new Uzbek literature work (jadid - ancient) view, conflict of perfections: Prof Mahmud Behbudi, Abdürrauf Fıtrat ve Abdülhamid Çolpan works examples
ABDUL FATAH RASOOLY
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
Türk Dili ve EdebiyatıMuğla Sıtkı Koçman ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. ALİ ABBAS ÇINAR
- An investigation of 7th and 8th grade English coursebooks used in Uzbek and Turkish lower secondary schools in terms of cultural content
Özbek ve Türk ortaokullarında kullanılan 7. ve 8. sınıf İngilizce ders kitaplarının kültürel içerik bakımından incelenmesi
MUKHLISA MURTAZAEVA
Yüksek Lisans
İngilizce
2024
Eğitim ve ÖğretimOndokuz Mayıs ÜniversitesiYabancı Diller Eğitimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. EMRAH EKMEKÇİ
- Hatay Ovakent Özbek ağzı
Uzbek dialect of Hatay Ovakent
AHMET DAVULCU
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Türk Dili ve EdebiyatıGaziantep ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HÜLYA ARSLAN EROL
- Özbek halk masalları (Bir Bar Eken / transkripsiyon-inceleme)
Başlık çevirisi yok
SELMA ERGİN
Yüksek Lisans
Türkçe
1997
Türk Dili ve EdebiyatıTrakya ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
Y.DOÇ.DR. EMİN KALAY