Kentsel dönüşüm kapsamında Zeytinburnu ilçesindeki fiziksel ve sosyal değişim

Physical and social change in Zeytinburnu district within the scope of urban transformation

Tez No: 958590
Yazar: FURKAN EMRE ARITI
Danışmanlar: DOÇ. DR. ENGİN EYÜP EYUBOĞLU
Tez Türü: Yüksek Lisans
Konular: Mimarlık, Şehircilik ve Bölge Planlama, Architecture, Urban and Regional Planning
Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
Yıl: 2025
Dil: Türkçe
Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
Ana Bilim Dalı: Kentsel Tasarım Ana Bilim Dalı
Bilim Dalı: Kentsel Tasarım Bilim Dalı
Sayfa Sayısı: 169

Özet

Kent, farklı sosyal ve kültürel toplulukların bir arada yaşadığı, merkezi ve yerel yönetime sahip, sanayi, ticaret ve hizmet gibi farklı sektörlerin bir arada bulunduğu mekânsal ve sosyal çeşitliliğin var olduğu yerleşim birimidir. Kentleşme ise sanayileşme ve ekonomik gelişmeye bağlı olarak kentlerin büyümesi ve gelişmesi ile birlikte toplum yapısının kentte yaşamaya özgü geliştirdiği davranış biçimlerini ifade etmektedir. Kentleşme fiziksel, sosyal, ekonomik ve çevresel boyutta etkiler yaratmaktadır. Hızlı nüfus artışıyla birlikte gecekondulaşma ve kentsel yığılmalar artmaktadır. Farklı sosyal yapıya sahip insanların bir arada bulunması toplumsal uyumsuzluk ve sosyal çatışmalara neden olmaktadır. Kentleşmenin yarattığı etkilere göre kent içerisinde plansız yapılaşma, yeşil alanların azalması, kimlik kaybı, güvenlik sorunları, arsa ve kira fiyatlarının artmasıyla birlikte kentsel çöküntü alanları ve dönüşüme ihtiyaç duyan alanlar oluşmaktadır. Kentsel dönüşüm, kentlerde zamanla ortaya çıkan fiziksel, sosyal ve çevresel sorunların çözümü için uygulanan müdahaleler bütünüdür. Kentsel dönüşüm, kent içerisinde eskimiş ve çöküntü alanı haline gelmiş alanların afetlere dayanıklı şekilde yeniden düzenlenmesi, ıslahı ve canlandırılmasıdır. Kentsel dönüşüm yenileme, sağlıklaştırma, koruma, yeniden canlandırma ve temizleme gibi metotların uygulanmasıyla kentsel yaşam koşullarının iyileştirilmesi, kent içerisindeki fiziksel ve sosyal farklılıkların azaltılmasıyla sosyal ayrışmanın azaltılması, yapı yoğunluğunun azaltılması, afet risklerinin azaltılması, kamu kaynaklarının etkili kullanımıyla doğru projelere aktarılması, kent içinde iş potansiyellerinin oluşturulması, kültür ve eğitim seviyesinin artırılması, kentsel yenileme stratejilerinin yerel özellikler taşıması kapsamında sürdürülebilirliğin sağlanması gibi hedeflere hizmet etmektedir. Kentsel dönüşüm, modern kentleri şekillendiren önemli süreçlerden biri olup hem fiziksel hem de sosyal çevreyi etkilemektedir. Bu çalışmada, kentsel dönüşümün amaçları ve uygulama yöntemleri verilmiştir. Kentsel dönüşümün geçirmiş olduğu evrimin dünyada ve Türkiye'deki durumu tarihsel bağlamda irdelenmiştir. Kentsel dönüşümün Türkiye'de yasalar çerçevesinde gelişimi ve kentsel dönüşüm sürecinde yer alan aktörlerle birlikte merkezi hükümet ile yerel yönetimlerin rolleri incelenmiştir. Kentsel dönüşümlerin yarattığı fiziksel etkiler, yapı stoku ve arazi kullanımındaki değişiklikler, kentsel doku değişimleri, yoğunluk ve nüfus dağılımları, yeşil alan ve kamusal alanların değişimi gibi kriterlerde incelenmiştir. Kentsel dönüşümün yarattığı sosyal etkiler ise toplumsal yapının değişmesi, yerinden edilme, sosyoekonomik adaletsizlik, soylulaştırma, güvensizlik artışı, katılımcılık ve demokratik planlama kapsamında değerlendirilmiştir. Alan çalışması olarak İstanbul'un Zeytinburnu ilçesinde gerçekleşen kentsel dönüşüm süreci fiziksel ve sosyal boyutlarıyla ele alınarak dönüşümün mahalle dokusu ve yaşam kalitesi üzerindeki etkileri incelenmiştir. Araştırma, karma yöntem yaklaşımını benimseyerek nicel ve nitel verileri bir araya getirmiştir. Karşılaştırmalı mekânsal analizler ve haritalama gibi nicel yöntemlerin yanı sıra, saha gözlemleri ve anket çalışmaları ile kentsel dönüşüm süreçlerinin yerel halk üzerindeki etkileri analiz edilmiştir. Öncelikle, Zeytinburnu'nun tarihsel gelişimi ile beraber fiziksel ve sosyal yapısı incelenmiştir. Zeytinburnu'nun son 25 yılda geçirmiş olduğu dönüşümler ve büyük ölçekli dönüşüm projeleri mekânsal ve fiziksel değişim kapsamında değerlendirilmiş, ardından dönüşümlerin bölge halkı üzerinde yarattığı etkilerin açığa çıkarılması amacıyla saha çalışması yürütülmüştür. Çalışma kapsamında, fiziksel yapı stokundaki değişimler, kamusal alan kullanımı, mahalle kültürü ve sosyal ilişkilerdeki dönüşüm gibi temel dinamikler ele alınmıştır. Elde edilen bulgular, kentsel dönüşümün yalnızca fiziksel bir yenilenme süreci olmadığını, aynı zamanda sosyoekonomik yapı, toplumsal ilişkiler ve yaşam kalitesi üzerinde belirleyici etkileri olduğunu göstermektedir. Bu doğrultuda, çalışma Zeytinburnu özelinde kentsel dönüşüm politikalarının değerlendirilmesine katkı sunmayı ve daha dengeli, sürdürülebilir ve kapsayıcı dönüşüm stratejileri geliştirilmesine yönelik öneriler sunmayı amaçlamaktadır.

Özet (Çeviri)

The city is a settlement unit where different social and cultural communities live together, have central and local administrations, and different sectors such as industry, trade and services coexist, and have spatial and social diversity. Urbanization, on the other hand, refers to the behavioral patterns developed by the social structure specific to living in the city along with the growth and development of cities due to industrialization and economic development. Urbanization creates physical, social, economic and environmental effects. With the rapid population growth, slums and urban agglomerations increase. The coexistence of people with different social structures causes social disharmony and social conflicts. According to the effects created by urbanization, unplanned construction, decrease in green areas, loss of identity, security problems, and increase in land and rental prices create urban slum areas and areas in need of transformation. Urban transformation is the whole of the interventions implemented to solve the physical, social and environmental problems that emerge in cities over time. Urban transformation is the reorganization, rehabilitation and revitalization of old and slum areas within the city in a disaster-resistant way. Urban transformation serves the objectives of improving urban living conditions by implementing methods such as renewal, rehabilitation, protection, revitalization and cleaning, reducing social segregation by reducing physical and social differences within the city, reducing building density, reducing disaster risks, transferring public resources to the right projects by using them effectively, creating job potentials within the city, increasing the level of culture and education, ensuring sustainability within the scope of urban renewal strategies having local characteristics. Urban transformation is one of the important processes shaping modern cities and affects both the physical and social environment. In this study, the aims and implementation methods of urban transformation are given. The evolution of urban transformation in the world and in Turkey is examined in a historical context. The development of urban transformation in Turkey within the framework of laws and the roles of the central government and local governments along with the actors involved in the urban transformation process are examined. The physical effects of urban transformations are examined in criteria such as changes in building stock and land use, urban fabric changes, density and population distributions, and changes in green areas and public spaces. The social effects of urban transformation are evaluated within the scope of changes in social structure, displacement, socioeconomic injustice, gentrification, increased insecurity, participation and democratic planning. As a field study, the urban transformation process that took place in Zeytinburnu district of Istanbul was examined in terms of its physical and social dimensions and the effects of the transformation on the neighborhood fabric and quality of life were examined. The research adopted a mixed method approach and brought together quantitative and qualitative data. In addition to quantitative methods such as comparative spatial analyses and mapping, the effects of urban transformation processes on local people were analyzed through field observations and survey studies. Firstly, the historical development of Zeytinburnu and its physical and social structure were examined. The transformations and large-scale transformation projects that Zeytinburnu has undergone in the last 25 years were evaluated within the scope of spatial and physical change, and then a field study was conducted to reveal the effects of the transformations on the local people. The thesis study aims to contribute to the evaluation of urban transformation practices in Zeytinburnu and to present suggestions for developing more balanced, sustainable and inclusive transformation strategies. The findings obtained within the scope of the study show that urban transformation is not only a physical renewal process, but also has decisive effects on socio-economic structure, social relations and quality of life. The study aims to help actors and practitioners related to urban transformation better understand urban transformation processes and the effects of transformation, to develop urban transformation projects in this context and to contribute to the planning of urban transformation projects in a more inclusive, fair, social and multi-faceted manner. The thesis study focuses on the physical and social effects of urban transformations that Zeytinburnu District has undergone in the last 25 years. The study begins with the introduction section where the aim, scope and management of the thesis are explained. It continues with the research section where the concept of urban transformation, its development and effects are examined. In the research section; the concepts of city, urbanization and urban transformation are defined, urban transformation objectives and models are explained. The development of urban transformation in the world and in Turkey in a historical context is evaluated. Legal regulations regarding urban transformation in Turkey and the roles of central and local governments in urban transformation processes are included. Then, the physical effects of urban transformation are examined in the context of changes in building stock, urban texture and density effects, transportation systems, green areas and public space changes, disaster risk and infrastructural arrangements and environmental factors. The social effects of urban transformation are examined in the context of the change in social structure, socioeconomic injustice and displacement, gentrification and land rent, participation, increase in insecurity and employment. In the Zeytinburnu field study section, first of all, the historical urban development of Zeytinburnu and the status of its physical and social structure are included. Then, the physical and social transformations that Zeytinburnu has undergone in the last 25 years were evaluated. As a field study, the urban transformation process in Zeytinburnu district of Istanbul was examined in terms of its physical and social dimensions and the effects of the transformation on the neighborhood fabric and quality of life were examined. The research adopted a mixed method approach and brought together quantitative and qualitative data. In addition to quantitative methods such as comparative spatial analyses and mapping, the effects of urban transformation processes on the local people were analyzed with field observations and survey studies. First, the historical development of Zeytinburnu and its physical and social structure were examined. The transformations and large-scale transformation projects that Zeytinburnu has undergone in the last 25 years were evaluated within the scope of spatial and physical change, and then a field study was conducted to reveal the effects of the transformations on the local people. Within the scope of the study, fundamental dynamics such as changes in the physical building stock, public space use, neighborhood culture and transformation in social relations were addressed. The findings show that urban transformation is not only a physical renewal process, but also has decisive effects on socioeconomic structure, social relations and quality of life. In this context, the study aims to contribute to the evaluation of urban transformation policies in Zeytinburnu and to present suggestions for the development of more balanced, sustainable and inclusive transformation strategies. Urban transformation practices that have taken place in Zeytinburnu in the last 20 years have caused changes in the district's building stock and land use. Industrial areas that were moved out of the city as a result of deindustrialization and lost their functions here are being transformed by gaining functions such as housing, offices, residences, commercial areas and hotels. It has been observed that the implemented urban transformation projects generally increase the population density. With the transformations, higher-rise and denser settlements are planned compared to the current situation. Urban transformation projects are considered successful in terms of disaster risk and infrastructure. The physical transformation of buildings that have completed their economic and physical life and cannot meet the current regulation conditions and the fact that they are built with today's technical and engineering possibilities are factors that increase the resilience of the region against disasters, especially earthquakes. The Culture Valley project and the construction of a public garden are important practices that increase the open green area and public space in the district. The fact that newly constructed buildings with urban transformation are built in the form of gated communities and that most of them are luxury projects that will appeal to the high-income group changes the social structure of the local people and society. It has been observed that the projects implemented in recent years have increased gentrification and triggered socioeconomic injustices and displacements. It has been determined that the planning and implementation phases of the transformations were carried out with top-down methods and that the principles of participatory planning were not fully complied with. Although the urban transformations in the region have positively affected the job and employment opportunities, they remain inadequate in terms of equal access to job and employment opportunities for the local people.

Benzer Tezler

Tez No
692584
Tipolojik ölçütler bağlamında kentsel dönüşüm projeleri analizi: Zeytinburnu örneği
Analysis of urban transformation projects in the context of typological criteria: Zeytinburnu example
ASENA FEYZANUR KÜÇÜK
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Mimarlık İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi
Mimarlık Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ŞAHİKA ÖZDEMİR
Tez No
341306
Zeytinburnu'nda kentsel ayrışma
Urban decomposition in Zeytinburnu
TAÇDİN AYDIN
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
Şehircilik ve Bölge Planlama Bahçeşehir Üniversitesi
Kentsel Sistemler ve Ulaştırma Yönetimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SIIRMA TURGUT
Tez No
616757
Kentsel dönüşüm ve sosyal etki değerlendirmesi (SED) ilişkisi kapsamında İstanbul ili Zeytinburnu ilçesi Sümer mahallesi örneğinin irdelenmesi
A study about examination of Sümer neighborhood of Zeytinburnu district of İstanbul, within the context of the relationship between urban regeneration and social impact assessment (SIA)
TUBA DEMİREL
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Şehircilik ve Bölge Planlama Konya Teknik Üniversitesi
Şehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ NESLİHAN SERDAROĞLU SAĞ
Tez No
863673
Kentsel dönüşüm teşvik politika ve süreçlerinin işbirlikli planlama bağlamında değerlendirilmesi: Zeytinburnu örneği
Evaluating urban regeneration incentive policies within the context of collaborative planning: A case study of Zeytinburnu
SEMRA NİRON
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Şehircilik ve Bölge Planlama İstanbul Teknik Üniversitesi
Şehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. İMGE AKÇAKAYA WAITE JR
Tez No
559430
The effects of place quality on location choices of creative industries: Architecture sector in İstanbul
Mekan kalitesinin yaratıcı endüstrilerin yer seçimi üzerine etkileri: İstanbul'da mimarlık sektörü
MEHMET RONAEL
Yüksek Lisans
İngilizce
2019
Şehircilik ve Bölge Planlama İstanbul Teknik Üniversitesi
Kentsel Tasarım Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ GÜLDEN DEMET ORUÇ

Geri Dön