Hat sanatında renk ve malzemenin yazı güzelliğine etkisi
The effect of color and material on the beauty of writing in calligraphy art
- Tez No: 958749
- Danışmanlar: PROF. DR. YUSUF BİLEN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: El Sanatları, Güzel Sanatlar, Crafts, Fine Arts
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Süleyman Demirel Üniversitesi
- Enstitü: Güzel Sanatlar Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Geleneksel Türk Sanatları Ana Sanat Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 100
Özet
Bu tez kapsamında yapılan araştırmalar, hat sanatında renk kullanımının yalnızca estetik bir unsur olmadığını aynı zamanda fonksiyonel ve kültürel anlamlar taşıdığını ortaya koymuştur. Hattatlar, tarih boyunca yazının okunaklılığını artırmak, estetik değerini güçlendirmek ve sanatsal ifadelere manevi bir boyut kazandırmak amacıyla renk ve farklı malzemelerden yararlanmışlardır. Çalışmada, basılı ve dijital kaynaklardan araştırmamıza destek verebilecek 50 eser görselinden faydalanılmıştır. Bu eserlerde kullanılan renkli mürekkep türlerinin (siyah is mürekkebi, altın mürekkep, kırmızı mürekkep vb.) yazıya etkisi değerlendirilmiş ve yazının estetiğini nasıl değiştirdiği yorumlanmış ve açıklanmıştır. Hattatların yazının görselliğini artırmak için renkli mürekkepler kullandıkları bu sayede metnin daha çarpıcı ve okunaklı hale geldiği tespit edilmiştir. Mushaflarda; satır arası mealler, tecvid kaideleri, âyet durakları ve sûre başlıklarında renkli mürekkep kullanımı, okuyucuya kolaylık sağlama, metne dışarıdan kelime eklenmesini önlenme gibi amaçlara hizmet ettiği gibi estetik bir değer de katmıştır. Kıt'a ve murakkaa çeşitlerinde renk kullanımı örnekler üzerinden incelenmiş ve özellikle meşk murakkaalarında renklerin öğrenme sürecini kolaylaştırdığı belirlenmiştir. Tuğralarda altın ve renk kullanımı yalnızca estetik bir unsur değil, aynı zamanda bürokratik düzenin ve hiyerarşik yapının bir göstergesi olmuştur. Ferman ve beratlarda altın ve renkli mürekkep çoğunlukla estetik olarak kullanılmış, kimi zaman da ayet, hadis ya da vurgulanmak istenen bölümler için tercih edilmiştir. Müsennâ ve girift yazılarda renk kullanımı, metnin okunabilirliğini artırmanın yanı sıra tasarımda görsel denge sağlamada önemli bir rol oynamıştır. Zıt renklerin bir arada kullanımı, görsel hiyerarşi oluşturmuş ve dikkati tasarımın ana unsurlarına yönlendirmiştir. Sonuç olarak, hat sanatında renk kullanımının hem estetik bütünlüğü sağlamak hem de yazının işlevselliğini artırmak açısından önemli olduğu anlaşılmıştır.
Özet (Çeviri)
The research conducted within the scope of this thesis has demonstrated that the use of color in Islamic calligraphy is not merely an aesthetic element, but also carries functional and cultural significance. Throughout history, calligraphers have made use of color and various materials to enhance the legibility of the script, strengthen its aesthetic appeal, and add a spiritual dimension to artistic expression. In the study, 50 visual works from both printed and digital sources were utilized to support the research. The effects of the types of colored ink used in these works (such as black soot ink, gold ink, red ink, etc.) on the script were evaluated, and how these inks altered the aesthetic qualities of the writing was analyzed and explained. It was found that calligraphers used colored inks to enhance the visual impact of the script, thereby making the text more striking and readable. In Qur'anic manuscripts, the use of colored inks in interlinear translations, tajwīd rules, verse stops, and surah headings served not only to aid the reader and prevent external additions to the text but also contributed to its aesthetic value. The use of color in various forms of calligraphic compositions such as kıṭʿa and murakkaʿa was examined through examples, and it was determined that colors especially facilitated the learning process in meşk murakkaʿas. In tughra compositions, the use of gold and color was not only an aesthetic choice but also a symbol of bureaucratic order and hierarchical structure. In fermans (imperial decrees) and berats (official documents), gold and colored inks were often used decoratively and sometimes to emphasize verses, hadiths, or key sections. In musanna (symmetrical) and girift (interlaced) scripts, the use of color played a crucial role not only in improving legibility but also in achieving visual balance in the design. The use of contrasting colors created a visual hierarchy and directed attention to the main elements of the composition. In conclusion, it has been understood that the use of color in Islamic calligraphy is important both for maintaining aesthetic integrity and for enhancing the functionality of the script.
Benzer Tezler
- Türkpetrol Vakfı Koleksiyonu'ndaki yazma eserler ve yazı aletleri
Manuscripts and calligraphy tools in the collection of Türkpetrol Foundation
EBRU KARAHAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2009
El SanatlarıMarmara ÜniversitesiGeleneksel Türk El Sanatları Bölümü
YRD. DOÇ. DR. GÜLNUR DURAN
- Türk hat sanatında sevgi ve merhamet
Mercy and tendemess in Turkish calligraphy
HANİ HAMMOUD
Yüksek Lisans
Türkçe
2007
El SanatlarıMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiGeleneksel Türk El Sanatları Ana Sanat Dalı
YRD. DOÇ. DR. HÜSEYİN GÜNDÜZ
- 1950 sonrası Türk resim sanatında kavram ve biçim ilişkisi
The Relation between concept and shape in Turkish painting art post 1950's
DENİZ ÇOBANKENT
Yüksek Lisans
Türkçe
2000
Güzel SanatlarMarmara ÜniversitesiResim Ana Sanat Dalı
YRD. DOÇ. DR. KEMAL GÜRBÜZ
- Manisa yöresi kireçtaşlarının mühendislik jeolojisi ve doğal yapı malzemesi kaynağı olarak kullanılabilirliğini etkileyen jeolojik parametreler
The engineering geology of limestones from Manisa and the parameters affect their use as a source of natural construction material
SEHER ALOĞLU SARI
Doktora
Türkçe
2024
Jeoloji MühendisliğiDokuz Eylül ÜniversitesiJeoloji Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ALİ BAHADIR YAVUZ