Altay Türkçesi ile Kırgız Türkçesinin karşılaştırmalı ses, şekil ve cümle bilgisi
Comparative phonetics, morphology and syntax of Altai Turkish and Kyrgyz Turkish
- Tez No: 959462
- Danışmanlar: DOÇ. DR. FERHAT KARABULUT
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Manisa Celal Bayar Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 245
Özet
Türk dillerinin tasnifiyle ilgili yapılan çalışmaların birçoğunda Altay Türkçesi Kuzey-Doğu Türk Lehçeleri arasında, Kırgız Türkçesi ise Kuzey-Batı Türk Lehçeleri arasında değerlendirilmiştir. Fakat birçok türkolog ve dil bilimciler bu iki lehçenin farklı gruplarda değil, aynı grup altında değerlendirilmesi gerektiğinden ve bu iki lehçenin arasındaki çeşitli dil olgularındaki benzerliklerden bahsetmişlerdir. Bu sebeple bu çalışmada Altay Türkçesi ile Kırgız Türkçesinin ses bilgisi, şekil bilgisi ve cümle bilgisi konu edilmiştir. Bunun sebebi bu iki lehçenin diğer Türk lehçelerine göre hem sesbilgisi hem de şekilbilgisi açısından birbirine daha çok benziyor olmasıdır. UNESCO'nun değerlendirmesine göre Altay Türkçesi“ciddi tehlike altında”olan, yani yok olma tehlikesiyle karşı karşıya bulunan dillerden biridir. Altay Türkçesi, kuzey (Tuba, Kumandin, Çelkan) ve güney (Altay, Teleüt ve Telengit) olmak üzere iki ana lehçe grubuna ayrılır. Günümüz Altay Türkçesi, Altay-Kiji lehçesi temelinde şekillenmiştir. Bu çalışmanın konusu Altay Türkçesinin güney lehçesi olacaktır. Çalışmamız Giriş ve Sonuç bölümleri hariç olarak toplamda üç bölümden oluşmaktadır. Giriş kısmında konu, amaç, Kırgız Türkleri, Kırgız Türkçesi ve bu lehçe üzerinde yapılan çalışmalar ve Altay Türkleri, Altay Türkçesi ve bu lehçe üzerinde yapılan çalışmalar hakkında bilgi verilmiştir. Çalışmanın“Kırgız Türkçesi ve Altay Türkçesinin Ses Bilgisi”adlı birinci bölümünde, genel olarak Kırgız Türkçesi ve Altay Türkçesinin ses sistemi üzerinde durulmuştur. Burada, hem Kırgız Türkçesinin hem de Altay Türkçesinin ünlü ve ünsüzleri hakkında bilgiler verilmiştir. Çalışmanın“Kırgız Türkçesi ve Altay Türkçesinin Şekil Bilgisi”adlı ikinci bölümünde, isim çekimleri ve fiil çekimleri, yapım ekleri ve fiilimsileri anlatılmaya, benzerlik ve farklılıklar örneklerle ortaya konulmaya çalışılmıştır. Çalışmanın“Kırgız Türkçesi ve Altay Türkçesinin Cümle Bilgisi”adlı üçüncü bölümünde iki lehçenin cümle yapısı karşılaştırılmalı olarak ele alınmıştır. Sonuç bölümünde ise genel bir değerlendirmeye gidilmiştir.
Özet (Çeviri)
In many studies on the classification of Turkic languages, Altay language has been evaluated among the North-Eastern Turkic dialects, while Kyrgyz language has been placed among the North-Western Turkic dialects. However, many turkologists and linguists have stated that these two dialects should not be considered in different groups but under the same group, and they have pointed out the similarities between these two dialects in various linguistic phenomena. For this reason, this study examines the phonology, morphology, and syntax of Altay and Kyrgyz languages. The reason is that, compared to other Turkic dialects, these two dialects resemble each other more in terms of both phonology and morphology. According to UNESCO's assessment, the Altay language is one of the languages“in serious danger,”that is, facing the threat of extinction. Altay language is divided into two main dialect groups: northern (Tuba, Kumandin, Chelkan) and southern (Altay, Teleut, and Telengit). Contemporary Altay language has developed on the basis of the Altay-Kiji dialect. The subject of this study will be the southern dialect of Altay language. Excluding the Introduction and Conclusion sections, our study consists of three chapters. In the Introduction, information is provided about the subject, purpose, the Kyrgyz people, Kyrgyz language and the studies conducted on this dialect, as well as the Altay people, Altay language and the studies carried out on this dialect. The first chapter, titled“Phonology of Kyrgyz and Altay languages”focuses on the sound systems of Kyrgyz and Altay languages in general. Here, information is given on both the vowels and consonants of Kyrgyz and Altay languages. The second chapter, titled“Morphology of Kyrgyz and Altay languages”deals with noun inflections and verb conjugations, derivational suffixes, and verbals, aiming to demonstrate similarities and differences with examples. The third chapter, titled“Syntax of Kyrgyz and Altay languages”comparatively discusses the sentence structures of the two dialects. The Conclusion section provides a general evaluation.
Benzer Tezler
- Кыргыз лексикасындагы атооч сөздөрдүн тарыхый калыптанышы
Kırgız söz varlığındaki isimlerin tarihi yönden şekillenmesi
ELNURA USUPOVA
Doktora
Kırgızca
2019
DilbilimKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTürkoloji Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. TAALAYBEK ABDİYEV
- Kırgız Türkçesi ile Altay Türkçesinin tarihsel-karşılaştırmalı şekil bilgisi (İsim)
A historical-comparative morphology of Kyrgyz Turkish and Altai Turkish (Noun)
NAZGUL KADYROVA
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
Türk Dili ve EdebiyatıAnkara ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. GÜLZURA CUMAKUN
- Türk Dil Kurumu Türkçe Sözlük'ündeki Türkçe kökenli kelimeler üzerine bir inceleme: Ö maddesi örneği
An examination about Turkish origined words in the Turkish dictionary of Turkish Language Institution: Ö item example
NERMİN YILDIRIM
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Türk Dili ve Edebiyatıİstanbul ÜniversitesiTürkiyat Araştırmaları Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. MUHAMMED EMİN YILDIZLI
- Kırgız Türkçesi ile Altay Türkçesinde karşılaştırmalı fiil
Comporison of verbs in Kyrgyz Turkish and Altay Turkish
NAZGÜL KADIROVA
Yüksek Lisans
Türkçe
2012
Türk Dili ve EdebiyatıGazi ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HÜLYA KASAPOĞLU ÇENGEL
- КЫРГЫЗ ЖАНА ТҮШТҮК СИБИРЬ ТҮРК ТИЛДЕРИНДЕГИ КУРАНДЫ АТООЧ СӨЗДӨРДҮН ЖАСАЛЫШЫ
Kırgız ve Güney Sibirya Türk dillerinde isim yapım ekleri
FATİH ÇELİK
Doktora
Kırgızca
2014
DilbilimBishkek Humanities University named after K KarasaevTürkoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. TAŞPOLOT SADIKOV