Çocuk edebiyatında ideoloji, ütopik bilinç ve söylem ilişkisine yönelik eleştirel bir inceleme: Cahit Zarifoğlu üzerine bir okuma denemesi
A critical study on the relationship between ideology, utopian consciousness and discourse in children's literature: A reading essay on Cahit Zarifoğlu
- Tez No: 959799
- Danışmanlar: PROF. DR. SELİM SOMUNCU
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: edebiyat, çocuk edebiyatı, Cahit Zarifoğlu, ideoloji, ütopik bilinç, eleştirel söylem analizi, literature, children's literature, Cahit Zarifoğlu, ideology, utopian consciousness, critical discourse analysis
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 188
Özet
Edebiyat ile ideoloji arasındaki ilişki son yıllarda akademik çalışmalarda dikkat çeken önemli bir araştırma alanı hâline gelmiştir. Ancak Türk çocuk edebiyatı bağlamında ideoloji ve söylem ilişkisini inceleyen kuramsal çalışmaların sayısı oldukça sınırlıdır. Mevcut araştırmalar ideolojiyi çoğunlukla politik-propagandist bir çerçevede ele almakta; bu durum ideoloji kavramının geçirdiği kuramsal dönüşümler göz önünde bulundurulduğunda alanın kuramsal derinlikten uzaklaştığını göstermektedir. Oysa ideoloji yalnızca siyasal ya da propaganda amaçlı bir olgu olmaktan çıkmış; toplumsal bilinç, kültürel kodlar ve söylemlerle iç içe geçmiş çok katmanlı bir kavram hâline gelmiştir. İdeolojinin siyasal sınırların ötesine taşınması, çocuk edebiyatında ideoloji ve söylem ilişkisini yeniden düşünmeyi ve yeni yaklaşımlar geliştirmeyi zorunlu kılmaktadır. Bu çalışmanın amacı ideoloji kavramını disiplinler arası bir yaklaşımla ele almak; kavramın edebiyatla, özelde ise çocuk edebiyatıyla ilişkisini irdelemek; yazarın öznel bilincinde karşılık bulan kolektif bilinci ortaya koymak ve metinlerdeki ideolojik ve ütopik söylemleri edebî bağlamda çözümlemektir. Bu çerçeveden hareketle Karl Mannheim'ın ideoloji ve ütopya ayrımından yola çıkılarak özellikle“ütopik bilinç”kavramı üzerinde durulmuş, ütopik bilincin edebî metinlerdeki temsilleri araştırılmıştır. Üç bölümden oluşan bu tez çalışmasının birinci bölümünde“ideoloji”,“ütopya”ve“ütopik bilinç”kavramları kuramsal arka planlarıyla birlikte değerlendirilmiştir. İkinci bölümde hayatının son döneminde çocuk edebiyatına yönelen Cahit Zarifoğlu'nun ideolojik yönelimi ve ütopik bilinci ele alınmış; sanat ve edebiyat anlayışı hem kendi yazıları hem de çağdaşı edebiyat çevrelerinin görüşleri ışığında incelenmiştir. Üçüncü bölümde ise Zarifoğlu'nun Motorlukuş, Katıraslan, Ağaçkakanlar, Serçekuş, Yürek Dede ile Padişah, Küçük Şehzade ve Kuşların Dili adlı çocuk kitapları ile Ağaç Okul ve Gülücük adlı şiir kitaplarındaki ideolojik söylemler, eleştirel söylem analizi yöntemiyle incelenmiştir. Metin merkezli bir yaklaşım benimsenmekle birlikte yazar, okur ve toplum üçgeninde çok yönlü bir değerlendirme yapılmaya çalışılmıştır. Bu çalışmanın çocuk edebiyatında ideoloji, ütopik bilinç ve söylem ilişkisini kuramsal bir çerçevede ele alarak alana katkı sunması hedeflenmektedir.
Özet (Çeviri)
The relationship between literature and ideology has become a prominent field of inquiry in recent academic studies. However, theoretical research that examines the relationship between ideology and discourse within the context of Turkish children's literature remains considerably limited. Existing studies tend to address ideology largely within a political or propagandist framework; yet, considering the conceptual transformations the notion of ideology has undergone, this tendency indicates a departure from theoretical depth in the field. Ideology has evolved beyond being a solely political or propagandist construct and has became a complex and multilayered concept intertwined with social consciousness, cultural codes, and discoursive structures. The extension of ideology beyond political boundaries requires a reconsideration of the relationship between ideology and discourse in children's literature and calls for the development of new theoretical approaches. The aim of this study is to address the concept of ideology through an interdisciplinary approach; to examine its relationship with literature—specifically children's literature; to reveal the collective consciousness that is reflected in the author's subjective consciousness; and to analyze the ideological and utopian discourses in literary texts within a literary context. Within this framework, from the scope of Karl Mannheim's distinction between ideology and utopia, a theoretical starting point specifically focusing on the concept of“utopian consciousness”is taken into consideration and the representations of utopian consciousness in literary texts are examined. This thesis consists of three main chapters. The first chapter discusses the concepts of“ideology,”“utopia,”and“utopian consciousness”along with their theoretical backgrounds. The second chapter explores Cahit Zarifoğlu's ideological orientation and utopian consciousness, as reflected in his late-career turn toward children's literature; his literary and artistic perspective is examined through both his own writings and the views of his contemporaries in literary community. The third chapter applies critical discourse analysis to Zarifoğlu's children's books such as Motorlukuş, Katıraslan, Ağaçkakanlar, Serçekuş, Yürek Dede ile Padişah, Küçük Şehzade and Kuşların Dili as well as his poetry collections such as Ağaç Okul and Gülücük in order to examine their ideological discourses. While adopting a text-centered analytical method, the study also aims for a multidimensional evaluation within the triangle of author, reader, and society. This study aims to contribute to the field by offering a theoretical framework for understanding the relationship between ideology, utopian consciousness, and discourse in children's literature.
Benzer Tezler
- Post-World War II American novel: The end of innocence
İkinci Dünya Savaşı sonrası Amerikan romanı: Masumiyetın sonu
OLENA BEREZHNA BOYLU
Yüksek Lisans
İngilizce
2011
Amerikan Kültürü ve EdebiyatıEge ÜniversitesiAmerikan Kültürü ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ATİLLA SİLKÜ
- Tommaso Campanella ve Thomas More'un ütopyalarının karşılaştırılması
Comparing Thomas More and Tommaso Campanella's utopias
MAHMUT AVCI
Yüksek Lisans
Türkçe
2006
FelsefeAtatürk ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. OSMAN ELMALI
- An analysis of ideological discourse in an ambivalent text from the perspective of semiotics of translation: The case of Just So Stories by Rudyard Kipling
Muğlak bir metindeki ideolojik söylemlerin çeviri göstergebilimi açısından incelenmesi: Rudyard Kıplıng'in Just So Storıes örneği
YASEMİN ÇETİN UYSAL
Yüksek Lisans
İngilizce
2022
Mütercim-Tercümanlıkİstanbul Okan ÜniversitesiÇeviribilim Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MESUT KULELİ
- Türk çocuk edebiyatında engellilerin temsili
The representation of the disabled in Turkish children's literature
AYFER ÜNAL
Yüksek Lisans
Türkçe
2010
Türk Dili ve EdebiyatıBoğaziçi ÜniversitesiTürk Edebiyatı Bölümü
DOÇ. DR. NUR GÜRANİ ARSLAN
- Çeviri çocuk edebiyatı, yeniden çeviri ve ideoloji: Türkçede James Matthew Barrie'nin Peter Pan and Wendy çevirileri
Translated children's literature, retranslation and ideology: The translations of Peter Pan and Wendy by James Matthew Barrie in Turkish
MUAZZEZ BEHRAM
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Mütercim-Tercümanlıkİstanbul Okan ÜniversitesiÇeviribilim Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. CEMAL DEMİRCİOĞLU