Geri Dön

İdeolojik bağlamın sinema üzerindeki belirleyici gücüne ilişkin bir soruşturma: 2000 sonrası Türk 'sanat' sineması

An investigation into the determining power of ideological context over cinema: Turkish 'art' cinema after 2000

  1. Tez No: 959872
  2. Yazar: ALEYNA CEREN KAPLAN
  3. Danışmanlar: DOÇ. DR. ÇAĞDAŞ EMRAH ÇAĞLIYAN
  4. Tez Türü: Yüksek Lisans
  5. Konular: Radyo-Televizyon, İletişim Bilimleri, Radio and Television, Communication Sciences
  6. Anahtar Kelimeler: Film eleştirisi, ideoloji, sermaye, Marksizm, Türk sanat sineması, Film criticism, ideology, capital, Marxism, Turkish art cinema
  7. Yıl: 2025
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Başkent Üniversitesi
  10. Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Radyo Televizyon ve Sinema Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Radyo-Televizyon ve Sinema Bilim Dalı
  13. Sayfa Sayısı: 91

Özet

İdeoloji, sosyal bilimlerin en karmaşık kavramlarından biri olmakla birlikte, toplumsal yapının düşünce sistemleriyle iktidar mekanizmaları arasındaki ilişkisini incelemek için önemli bir yere sahiptir. Egemen sınıf, hegemonyasını sürdürebilmek için ideolojiyi kullanarak üretim koşullarının yeniden üretilmesine ihtiyaç duyar ve bu yolda hükmedebildiği bütün aparatları kullanmaya hazırdır. Bu yeniden üretim daima doğrudan baskıyla değil, örtük bir biçimde de sağlanabilir. Bu şekilde söz konusu ideolojilerin toplum tarafından içselleştirilmesi daha kolay olacaktır. Egemen sınıflar, toplumda kabul ettirmek istediği gerçekliği, sinema aygıtını kullanarak yaratabilir. Sinema bir sanat dalı olmakla birlikte, teknik olanakları sayesinde gerçekliği hapsedebilen, inşa edebilen ve pazarlayabilen endüstriyel bir üründür. Var olabilmek için üretim araçlarına ve üretim ilişkilerine gereksinim duyar ve bunların kontrolü de yine egemen sınıfın elindedir. Salt ticari kaygılarla yapılan filmlerin egemen ideolojiyi gönüllülükle yeniden üretmesi beklendik bir durum olmakla birlikte, bu eğilim, sanatsal ağırlık iddiasında olan filmlerde de bir biçimde vuku bulabilmektedir. Bu durum da iktidar ve sermayeyle doğrudan ilintilidir. Bu bağlamda çalışmanın temel amacı, sanat sinemasında ideolojik bağlamın filmin içeriğine etkisini ortaya koymaktır. İktidarların karakteristiğine paralel olarak, Türk sanat sineması 2000'ler sonrasında yürütülen belirgin hükümet tavrı sebebiyle çeyrek asırlık bir periyot olarak ele alınabilir. Bu sebeple çalışmanın örneklemi, bu aralıktaki sanat filmlerinden seçilmiştir. Örneklemdeki filmler anlatı çözümlemesi yöntemiyle analiz edilmiş ve bu analiz, ideolojik film eleştirisi yaklaşımıyla desteklenmiştir. Filmlerde çatışma unsurunun ve taraflarının nasıl yaratıldığı analiz edilerek, bu filmlerin içeriğinin egemen ideolojiye saldırma ya da bu ideolojiyi yeniden üretme eğilimleri saptanmaya çalışılmıştır. Çalışmadan edinilen bulgulara göre, 2000'ler sonrası Türk sanat sinemasında, toplumsal yapıya ilişkin bir eleştiri girişimi olan filmlerde, eleştirilen şeylerin tam olarak işaret edilmediği ve toplumsal yapıdaki problemlerin doğrudan ya da dolaylı bir çözümüne yer verilmediği görülmüştür. Toplumsal sorunların estetize edilerek bir kurgu malzemesi haline getirildiği gözlemlenmiştir. Film sonlarının çoğunlukla ucu açık bırakıldığı ve bir döngüye ya da bir kaçınılmazlığa vurgu yaptığı saptanmıştır. Bu biçimiyle de sanat sinemasında bir eleştiriden çok, karamsar bir dışavurumun baskın olduğu ve egemen ideolojinin yeniden üreticisi olan kodların kullanıldığı görülmüştür. Ortaya çıkan durum ise tek başına yönetmenin kararlarının değil, ideolojik bağlamın belirleyici gücünün bir göstergesidir. Nihayetinde ise toplumun belli bir aydın kesimini oluşturan yönetmenlerin, teknik ustalıklarının verdiği imkânla birlikte, eleştirel filmlerinde gerçek bir karşı hegemonya fikrini sunabilmeleri ve bunun için kolektif bir çabayla hareket edebilmeleri beklenmektedir.

Özet (Çeviri)

Ideology, while being one of the most complex concepts in the social sciences, holds a significant position in examining the relationship between systems of thought and mechanisms of power within the social structure. In order to sustain its hegemony, the dominant class employs ideology as a means to reproduce the conditions of production and stands ready to utilize all apparatuses under its control in this process. Such reproduction does not always occur through direct coercion but may also be achieved in more implicit forms. In this way, the internalization of the relevant ideologies by society becomes more readily attainable. The ruling classes may construct the reality they seek to impose upon society through the cinematic apparatus. Cinema, while being an art form, simultaneously constitutes an industrial product that, by virtue of its technical capacity, is able to capture, construct, and commodify reality. Its very existence requires access to both the means and relations of production, the control of which resides once again with the dominant class. It is therefore an expected outcome that films produced with purely commercial concerns reproduce the dominant ideology voluntarily. However, such tendencies can also manifest themselves in films that claim artistic weight. This phenomenon is intrinsically linked to power and capital. In this context, the primary aim of the present study is to reveal the impact of ideological frameworks on the content of art cinema. In parallel with the character of political power, Turkish art cinema may be evaluated within a quarter-century period following the 2000s, owing to the distinct governmental stance that emerged in this era. Accordingly, the sample of this study has been selected from art films produced during this interval. The selected films were analyzed through narrative analysis, further supported by the approach of ideological film criticism. By examining how conflict and its parties are constructed, the study sought to determine whether these films tend to challenge or reproduce the dominant ideology. The findings suggest that, in Turkish art cinema after the 2000s, films attempting to offer a critique of social structure often fail to explicitly identify the objects of their critique, nor do they present direct or indirect solutions to the problems within that structure. Instead, social issues are observed to be aestheticized and transformed into mere narrative material. Endings are frequently left open-ended, emphasizing a cyclical or inevitable condition. In this sense, rather than embodying critique, art cinema is dominated by a pessimistic expression, in which codes reproducing the dominant ideology are deployed. This outcome illustrates not merely the decisions of individual directors but the determining force of the ideological context itself. Ultimately, it is expected that filmmakers, who constitute a particular segment of the intellectual strata of society, utilize their technical mastery to move beyond mere expressions of critique and instead, through collective effort, present a genuine conception of counter-hegemony.

Benzer Tezler

  1. Tez No

    962866

    Uzay yarışında stratejik liderlik: Sinema sanatının propaganda olarak kullanımı üzerine bir araştırma

    Strategic leadership perception in the space race: A research on the use of cinema as propaganda

    ORHUN YALÇINDAĞ

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2025

    İşletmeSüleyman Demirel Üniversitesi

    İnsan Kaynakları Yönetimi ve Liderlik Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. HALİL İBRAHİM ÖZMEN

  2. Tez No

    830895

    Türkiye'de 2000'ler sinemasında taşraya dönüşün sosyopolitik ve kültürel söylem evrenleri

    Sociopolitical and cultural discourse of returning to the provinces in cinema in Turkey after the 2000s

    ZAHİDE NİHAN DOĞAN

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2023

    Sahne ve Görüntü SanatlarıGalatasaray Üniversitesi

    Radyo Televizyon ve Sinema Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. NİLGÜN TUTAL

  3. Tez No

    875740

    The effect of visual narrative language of color codes in Youssef Chahine's cinema

    Youssef Chahine sinemasında renk kodlarının görsel anlatı diline etkisi

    MARİAM MAHROUS

    Yüksek Lisans

    İngilizce

    İngilizce

    2024

    Radyo-TelevizyonEge Üniversitesi

    Radyo Televizyon ve Sinema Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. ALEV FATOŞ PARSA

    Assist. Prof. Dr. ELÇİN AS

  4. Tez No

    922849

    İslam devrimi öncesi İran Sineması'nın sosyalizmle ilişkisi

    The relationship betwwen pre-islamic revolution Iranian cinema and socialism

    MANSOOR MAJED

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2025

    Radyo-TelevizyonMarmara Üniversitesi

    Radyo Televizyon ve Sinema Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. YUSUF ZİYA GÖKÇEK

  5. Tez No

    614621

    Sinema ve siyasi hareketler: 12 Eylül filmlerinde politik temsiller

    Cinema and political movements: Political representations of the films of September 12 (1980 Turkish Coup D'état)

    GAYE HÜNEREL YILDIRIM

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2019

    Radyo-TelevizyonGazi Üniversitesi

    Radyo Televizyon ve Sinema Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. AYDAN ÖZSOY

Geri Dön