Trabzon ve Bayburt yöre türkülerinde kadının sosyo-kültürel konumu ve türkülerdeki müzikal özellikler üzerine bir inceleme
A study on the socio-cultural position of women in Trabzon and Bayburt local folk songs and musical features in folk songs
- Tez No: 961296
- Danışmanlar: DOÇ. DR. MEHMET CAN PELİKOĞLU
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Müzik, Music
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Atatürk Üniversitesi
- Enstitü: Güzel Sanatlar Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Müzik Bilimleri Ana Sanat Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 207
Özet
Amaç: Bu araştırmaya TRT repertuvarına kayıtlı olan ve içinde kadın figürü bulunan Trabzon -Bayburt türkülerinden yola çıkılmıştır. Bu eserlerde; tür, usul yapısı, ezgi yapısı ve makam yapıları gibi müzikal unsurlarla yöre türkülerinde kadının sosyo-kültürel durumunun değerlendirilmesi amaçlanmaktadır. Yöntem: Bu araştırma, Trabzon ve Bayburt yöre türkülerinde kadının sosyo-kültürel durumunu ve bu türkülerin müzikal özelliklerini belirlemek ve tasnif etmek amacıyla betimsel bir araştırma olarak tasarlanmıştır. Araştırma, betimsel analiz yöntemiyle yürütülmüş olup tarama modeli esas alınmıştır. Genel tarama modeli de kullanılarak TRT repertuvarında bulunan ve Trabzon-Bayburt yörelerine ait olan kadın motifli türküler üzerine kapsamlı bir inceleme gerçekleştirilmiştir. Çalışmada, veriler doküman incelemesi yoluyla toplanmıştır. Bu bağlamda, TRT repertuvarında bulunan ve Trabzon-Bayburt yörelerine ait olan kadın motifli türkülerden 15 er toplam 30 türkünün notaları, müzikal yapıları ve güfteleri detaylı bir şekilde analiz edilmiş ve ortaya konulan sonuçlar tablolar halinde sunulmuştur. Bulgular: Araştırmada ilk olarak toplam 30 türküde kadın figürünü belirlenmesi için güfte analizleri yapılmış ve sözlerde kadının sosyo-kültürel durumu ortaya konulmaya çalışılmıştır. Ardından kadın figürünü içeren ve araştırma doğrultusunda seçilen bu türkülerin makam ve cümle yapıları incelenmiştir. Son olarak türkülerin ritmik analizleri yapılarak usul analiz şemaları çıkarılmıştır. Sonuç: Sosyo kültürel açıdan sonuçlar incelendiğinde; Trabzon türkülerinde, Kadın adı:“Emine”,“Menşure”,“Yar”gibi özel isimler (özellikle kadın adları) sıkça yer almıştır. Kız: Birçok türküde“kız”kelimesi kullanılmış, kadının genç ve/veya evlenmemiş halini ifade etmek için kulanılmıştır. Gelin: Kadın figürü, özellikle“gelin”olarak sunulmuş, bu da kadının toplumsal rolünü ve evlilikle ilişkilendirilen durumunu ifade etmiştir. Yar: Aşk ilişkilerini tanımlarken sıkça kullanılan bir kelime olmuştur. Yavrum: Sevgi ve şefkat bağlamında kullanılan bir kelime olarak kulanılmıştır. Eş: Kadının evlilik bağlamındaki konumunu ifade etmiştir. Anne: Kadın figürünün bazen annelik rolünde yer aldığı da türkü sözlerinde yer almıştır. Bu kelimeler, kadın figürünün anlatılardaki toplumsal rollerini ve ilişkilerini temsil etmek için sıkça tercih edilmiştir. Bayburt türkülerinde ise; Kız: Birçok türküde“kız”kelimesi, kadın figürünü tanımlamak için sıkça kullanılmış, kadının gençlik ve toplumsal rollerini ifade etmek için tercih edilmiştir. Gelin: Kadının evlilikle ilişkilendirilen konumu ve toplumsal normlar çerçevesinde“gelin”kelimesi de sıkça yer almış. Nazlı Yar: Aşk ilişkilerini ve kadının çekiciliğini ifade etmek için“nazlı yar”gibi ifadeler kullanılmış. Güzel: Kadının fiziksel güzelliğini tanımlayan bu kelime pek çok türküde yer almış. Hanım: Kadının toplumsal olarak saygı gösterilen ve belirli bir yaşa gelmiş figürü olarak“hanım”kelimesi de sıklıkla kullanılmış. Yar: Aşk, sevgili anlamında“yar”kelimesi kadın figürüyle özdeşleşmiş. Bacı: Aile içindeki kadın figürünü tanımlayan bir kelime olarak kullanılmış. Ana: Kadının annelik rolüne atıfta bulunan“ana”kelimesi de bazı türkülerde yer almıştır. Bu kelimeler, kadın figürünün toplumsal rollerini, evlilikle ilişkilendirilen anlamlarını, fiziksel çekiciliğini veya bireysel özelliklerini yansıtan kelimelerdir. 5 türkünün Uşak, 3 türkünün Hicaz, 3 türkünün Segâh, 2 türkünün Hüseyni, 2 türkünün ise makamında olduğu görülmüştür. Yapılan makam analizlerinde araştırmaya konu olan kadın temalı türküler içerisinde en çok uşşak makamının kullanıldığı sonucuna ulaşılmıştır. Araştırmaya konu olan Trabzon yöresi kadın konulu 15 türkü üzerinde yapılan usul analizlerinde ise en çok 4/4'lük ve 7/8'lük usullerin kullanıldığı sonucuna ulaşılmıştır. Bayburt yöresi kadın konulu 15 türkü üzerinde yapılan makamsal dizi analizlerinde 7 türkünün Uşşak, 2 türkünün Hüzzam, 2 türkünün Segâh, 2 türkünün Çargâh, 1 türkünün Hüseyni, 1 türkünün ise Karcığar makamında olduğu görülmüştür. Yapılan makam analizlerinde araştırmaya konu olan kadın temalı türküler içerisinde en çok uşşak makamının kullanıldığı, en az ise hüseyni ve karcığar makamlarının kullanıldığı sonucuna ulaşılmıştır. Araştırmaya konu olan Bayburt yöresi kadın konulu 15 türkü üzerinde yapılan usul analizlerinde ise en çok 10/8'lik usulün kullanıldığı sonucuna ulaşılmıştır.
Özet (Çeviri)
Purpose: In this research, Trabzon -Bayburt folk songs, which are registered in the TRT repertoire and have a female figure in them, were taken as a starting point. In these pieces; It is aimed to evaluate the socio-cultural status of women in local folk songs together with musical elements such as genre, procedural structure, melody structure and makam structures. Method: This research was designed as a descriptive research in order to determine and classify the socio-cultural status of women in Trabzon and Bayburt folk songs and the musical characteristics of these folk songs. The research was conducted with descriptive analysis method and was based on the survey model. Using the general survey model, a comprehensive examination was carried out on the folk songs with female motifs in the TRT repertoire and belonging to Trabzon-Bayburt regions. In the study, data were collected through document analysis. In this context, the notes, musical structures and lyrics of 15 folk songs with female motifs in the TRT repertoire belonging to Trabzon-Bayburt regions were analyzed in detail and the structures revealed were presented in tables. Findings: In the research, firstly, lyrics were analyzed to determine the female figure in a total of 30 folk songs and the socio-cultural status of women in the lyrics was tried to be revealed. Then, the makam and sentence structures of these folk songs, which contain the female figure and were selected in line with the research, were analyzed. Finally, rhythmic analysis of the folk songs was made and usul analysis schemes were drawn. Conclusion: When the results are analyzed from a socio-cultural point of view; In Trabzon folk songs, special names (especially women's names) such as“Emine”,“Menşure”,“Yar”were frequently included. Girl: In many folk songs, the word“girl”is used to express the young and/or unmarried state of women. Bride: The female figure is presented specifically as“bride”, denoting the social role of women and the status associated with marriage. Yar: A word frequently used to describe love relationshipsYavrum: A word used in the context of love and affection. Wife: Refers to the position of women in the context of marriage. Mother: It was also included in the lyrics of the folk song that the female figure sometimes plays the role of motherhood. These words are frequently preferred to represent the social roles and relationships of the female figure in the narratives. In Bayburt folk songs; Girl: In many folk songs, the word“girl”is frequently used to describe the female figure and is preferred to express the youth and social roles of women. Bride: Within the framework of the position of women associated with marriage and social norms, the word“bride”is also frequently used. Nazlı Yar: Expressions such as“nazlı yar”were used to express love relationships and the attractiveness of women. Beautiful: This word, which describes a woman's physical beauty, has appeared in many folk songs. Hanım: As the socially respected figure of a woman who has reached a certain age, the word“lady”is also frequently used. Yar: The word“yar”in the sense of love, lover is identified with the female figure. Bacı: Used as a word describing the female figure in the family. Ana: The word“mother”, which refers to the maternal role of women, was also used in some folk songs. These words reflect the female figure's social roles, meanings associated with marriage, physical attractiveness or individual characteristics.
Benzer Tezler
- Türkiye'de endemik guvatr etyolojisinde brassica grubu bitkilerin yeri
The Importance of brassica spesies plants in the etiology of endemic goiter in Turkey
MURAT FAİK ERDOĞAN
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
1998
Endokrinoloji ve Metabolizma HastalıklarıAnkara Üniversitesiİç Hastalıkları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NURİ KAMEL
- Çoruh havzasında fiziki coğrafya özelliklerinin beşeri ve iktisadi coğrafyaya etkileri
Başlık çevirisi yok
SİNAN TABAN
Yüksek Lisans
Türkçe
1993
CoğrafyaMarmara ÜniversitesiCoğrafya Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. RAMAZAN ÖZEY
- Doğu Karadeniz müzik kültürü içerisinde nefesli sazların yeri
The existance of wind instruments in Eastern Blacksea regions music culture
EMRAH KAYA
Yüksek Lisans
Türkçe
2007
MüzikErciyes ÜniversitesiMüzik Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ.DR. OYA LEVENDOĞLU ÖNER
- Doğu pontidlerde bulunan alkalen kayaçlardaki foid minerallerinin kökeni
The origin of foid minerals in alkalen rocks of the eastern pontides
UFUK CELAL YAĞCIOĞLU
Doktora
Türkçe
2023
Jeoloji MühendisliğiKaradeniz Teknik ÜniversitesiJeoloji Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. CÜNEYT ŞEN
- Doğu Karadeniz bölgesinde yer alan küçük ve orta ölçekli orman ürünleri sanayi işletmelerinin yapısal analizi
Structural analysis in small and medium sized establishments in forest product industry at Blacksea region
KADRİ CEMİL AKYÜZ
Doktora
Türkçe
2000
Ormancılık ve Orman MühendisliğiKaradeniz Teknik ÜniversitesiOrman Endüstri Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HİCABİ CINDIK