Eski Türk literatüründe ilahlara atfedilen sıfatlar
Epithets attributed to deities in old Turkic literature
- Tez No: 962073
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ ÖZLEM YİGİTOĞLU
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Dilbilim, Türk Dili ve Edebiyatı, Linguistics, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Yıldız Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Eski Türk Dili Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 181
Özet
Uygurlar döneminde Budizm, Maniheizm, Hristiyanlık gibi çeşitli dinlere mensup olan Türkler, benimsedikleri dinin gereklerini anlayabilmek için kutsal kitapları kendi dillerine tercüme etmişlerdir. Uygurların ilk çevirileri büyük bir ihtimalle Maniheist metinlerin Uygurcaya tercümesiyle başlamış olmalıdır ve bunu Budistik metinlerin tercümesi izlemiştir. Maniheist Uygur metinleri Sogdca'dan; Budist Uygur metinleri ise Toharca, Sanskritçe, Çince, Tibetçe, Sogdca'dan Uygurcaya çevrilmiştir. Bu çeviri faaliyetleri sırasında dinî terimlere ustalıkla Türkçe karşılıklar bulunmuştur. Budist ve Maniheist Uygurlar ile başlayan bu gelenek Karahanlı döneminde de devam etmiştir. Karahanlıların İslamiyet'i kabulü ile beraber çevirilerin yönü Arapça ve Farsça'ya dönmüş, Kur'an-ı Kerim ilk olarak Farsçadan Türkçeye tercüme edilmiş, İslamî terimlere büyük ölçüde Türkçe karşılıklar bulunmuştur. Bu çalışmada Budist ve Maniheist Uygurlara ait metinler ile Karahanlı dönemi ilk Türkçe Kur'an tercümelerinden olan TİEM 73 ele alınmış ve bu dinlerde kutsallık atfedilen ilahların metinlerde nasıl nitelendiği tespit edilmiştir. Çalışmada genellikle sıfatlar ele alınmış olmakla beraber ilahlara ilişkin eylem cümleleri de çalışmaya dahil edilmiştir. Elde edilen veriler incelendiğinde Maniheizm'e ve Budizm'e ilişkin ilahların ve İslamî inanıştaki Allah kavramının nitelenmesinde bazı benzerlikler olduğu görülmüştür. Çalışmada tespit edilen sıfatlar ait oldukları dinî metinlere göre sınıflandırılıp sıralanmış, varsa benzer yönleri ayrı bir başlık altında incelenmiştir.
Özet (Çeviri)
During the Uighur period, Turks who adhered to various religions such as Buddhism, Manichaeism, and Christianity translated the sacred texts into their own language in order to understand the requirements of their adopted faiths. The first translations by the Uighurs most likely began with the rendering of Manichaean texts into Uighur, followed by the translation of Buddhist texts. Manichaean Uighur texts were translated from Sogdian, while Buddhist Uighur texts were translated from Tocharian, Sanskrit, Chinese, Tibetan, and Sogdian into Uighur. During these translation activities, religious terms were skillfully given Turkish equivalents. This tradition, which began with the Buddhist and Manichaean Uighurs, continued during the Karakhanid period as well. With the Karakhanids' adoption of Islam, the direction of translation shifted toward Arabic and Persian; the Qur'an was first translated into Turkish from Persian, and many Islamic terms were rendered with Turkish equivalents. This study examines texts belonging to the Buddhist and Manichaean Uighurs, as well as TİEM 73, one of the earliest Turkish translations of the Qur'an from the Karakhanid period. It aims to identify how the deities regarded as sacred in these religions are described in the texts. While the study primarily focuses on adjectives, sentences that describe the actions of the deities are also included. The data obtained reveals that there are some similarities in the way deities of Manichaeism and Buddhism and the concept of Allah in Islamic belief are characterized. The adjectives identified in the study are categorized and listed according to the religious texts they belong to, and any similarities are analyzed under a separate section.
Benzer Tezler
- Yeni Gün gazetesi (1918-1919) 1-180 sayılarındaki edebi metinlerin çeviri yazısı ve değerlendirilmesi
Translation of literative articles in Yeni Gün newspaper and an examination of these texts - 1918-1919 (Numbers 1-180)
BÜŞRA GÜL
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Türk Dili ve EdebiyatıNevşehir Hacı Bektaş Veli ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. H. ABDULLAH ŞENGÜL
- Hacı ilyas, Hizânetü'l-envâr (Metin ve inceleme)
Hacı İlyas, Hizânetü'l-envâr
SİNAN KÖSEOĞLU
Doktora
Türkçe
2014
Türk Dili ve Edebiyatıİstanbul ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ABDULLAH AZMİ BİLGİN
- İbrahim b. Ahmed el-Amâsî'nin Terceme-i Şakâ'ik-i Nu'mâniyye'si (İnceleme-Metin-Dizin)
İbrahim b. Ahmed el-Amâsî's Tarjama Shaqâ'iq al-Nu'mânîyah (Review, Text, İndex)
GÖKHAN ALP
Doktora
Türkçe
2020
DinKırıkkale ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUHİTTİN ELİAÇIK
- Klasik Türk şiirinde Kafdağı ve Hümâ
Kaf Mountain and Hümâ in classical Turkish poetry
BETÜL SENA ERDOĞRU
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Türk Dili ve EdebiyatıEskişehir Osmangazi ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AHMET KARTAL
- Ömer Rûşenî'nin bir Tercî'-bendi'nin şerhi: Müşkil-Küşâ, inceleme - açıklamalı metin - tasavvufî kavramlar sözlüğü
Mushkil-Kusha: Sharh of a poem by Omar Rushani(Analysis - annotated text - dictionary of sufistic conceptions)
ÖMER UYAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
Türk Dili ve EdebiyatıPamukkale ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SÜLEYMAN SOLMAZ