Sürdürülebilir sağlıklı diyet ölçeğinin Türkçeye uyarlanması
Adaptation of the sustainable healthy diet scale into Turkish
- Tez No: 962474
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ MERVE ÖZDEMİR
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Beslenme ve Diyetetik, Nutrition and Dietetics
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Başkent Üniversitesi
- Enstitü: Sağlık Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Beslenme ve Diyetetik Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Beslenme ve Diyetetik Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 83
Özet
Beslenme, sağlığın korunması ve ekolojik dengenin sürdürülmesinde temel bir belirleyicidir. Bu çalışmanın amacı Sürdürülebilir Sağlıklı Diyet Ölçeğini (SSDÖ) Türkçeye uyarlamak ve geçerlik ve güvenirliğini değerlendirmektir. Bu metodolojik araştırma, Mart 2025–Nisan 2025 tarihleri arasında gerçekleştirilmiştir. Araştırmaya 18-65 yaş arası 621 birey (%68.6 kadın, %31.4 erkek; yaş ortalaması 33.13 ± 11.84 yıl) dahil edilmiştir. Araştırma verileri, Google Form ile hazırlanan anketle çevrimiçi toplanmış, katılımcılara kartopu örnekleme yöntemiyle ulaşılmıştır. Ölçeğin güvenirliği kapsamında, iç tutarlılığı Cronbach's alfa (α), McDonald's omega (ω) ve Guttman's lambda (λ) katsayıları ile; zaman içindeki tutarlılığı test-tekrar test yöntemi ile değerlendirilmiştir. Ölçeğin yapı geçerliği açıklayıcı faktör analizi (AFA) ve doğrulayıcı faktör analizi (DFA) ile incelenmiştir. AFA ve DFA için iki dengeli grup oluşturmak amacıyla eğilim skoru analizi ve hiyerarşik kümeleme yöntemleri uygulanmış; bu doğrultuda AFA 236 katılımcı ile, DFA ise 385 katılımcı ile gerçekleştirilmiştir. AFA öncesinde, ön koşul olan Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) ve Bartlett's küresellik testleri yapılmıştır. KMO testi sonucunda (0.92) örneklem büyüklüğünün faktör analizi için yeterli olduğu; Bartlett küresellik testi sonucunda ise (χ² = 2291.98. p < 0.001) ise maddeler arasında faktör analizine uygun düzeyde anlamlı ilişkiler olduğu belirlenmiştir. AFA sonucunda 18 maddeden oluşan SSDÖ'nün 6 faktör altında yapılandığı, her faktördeki maddelerin faktör yükünün 0.47–0.80 arasında değiştiği ve toplam açıklanan varyansın %63 olduğu bulunmuştur. Faktörler Beslenme, Çevre, Sosyal, Ekonomik, Güvenlik ve Tat olarak adlandırılmıştır. DFA sonucunda elde edilen uyum indeksleri, modelin veriyle iyi düzeyde uyum sağladığını göstermektedir. Güvenirlik analizleri, ölçeğin iç tutarlığının yüksek sahip olduğunu ortaya koymuştur (Cronbach's Alpha = 0.939; Omega = 0.940). Bununla birlikte, test-tekrar test yöntemiyle değerlendirilen zamana karşı tutarlılık da istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur (r = 0.63; p < 0.001). Bu çalışmanın sonuçları, SSDÖ'nün, başta Beslenme ve Diyetetik alanında çalışan sağlık profesyonelleri olmak üzere, bireylerin sürdürülebilir sağlıklı diyetle uyumlu gıda satın alma davranışlarını değerlendirmede kullanılabilecek geçerli ve güvenilir bir ölçüm aracı olduğunu ortaya koymaktadır.
Özet (Çeviri)
Nutrition is a key determinant in maintaining health and sustaining ecological balance. The aim of this study was to adapt the Sustainable Healthy Diet Scale (SHDS) into Turkish and to evaluate its validity and reliability. This methodological study was conducted between March and April 2025. A total of 621 individuals aged between 18 and 65 years participated in the study (68.6% female, 31.4% male; mean age: 33.13 ± 11.84 years). Data were collected online using a questionnaire prepared via Google Forms, and participants were recruited using the snowball sampling method. As part of the reliability assessment of the scale, internal consistency was evaluated using Cronbach's alpha (α), McDonald's omega (ω), and Guttman's lambda (λ) coefficients, while temporal stability was assessed using the test–retest method. Construct validity was examined through exploratory factor analysis (EFA) and confirmatory factor analysis (CFA). To form two balanced groups for EFA and CFA, propensity score analysis and hierarchical clustering methods were applied. Accordingly, EFA was conducted with 236 participants and CFA with 385 participants. Prior to the EFA, the prerequisite tests—Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) and Bartlett's test of sphericity—were conducted. The KMO test result (0.92) indicated that the sample size was adequate for factor analysis, while the result of Bartlett's test of sphericity (χ² = 2291.98. p < 0.001) showed that there were statistically significant correlations among the items, supporting the suitability of the data for factor analysis. As a result of the EFA, the SHDS, consisting of 18 items, was found to be structured under six factors. The factor loadings of the items ranged from 0.47 to 0.80. and the total explained variance was 63%. The factors were labeled as Nutrition, Environment, Social, Economic, Safety, and Taste. The fit indices obtained from the CFA indicate that the model demonstrates a good fit with the data. Reliability analyses revealed that the scale demonstrated a high level of internal consistency (Cronbach's Alpha = 0.939; Omega = 0.940). Moreover, the test-retest reliability, used to assess the temporal stability of the scale, was also found to be statistically significant (r = 0.63; p < 0.001). The results of this study indicate that the Turkish adaptation of the SHDS is a valid and reliable measurement tool that can be used to assess food purchasing behaviors aligned with a sustainable healthy diet, particularly among health professionals working in the field of Nutrition and Dietetics.
Benzer Tezler
- Diyet sürdürülebilirliğinde yöresel mutfak kullanımının analizi: Sakarya örneği
Analysis of the use of local cuisine in diet sustainability: The case of Sakarya
ÖZGÜR HAYKIR
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Gastronomi ve Mutfak SanatlarıSakarya Uygulamalı Bilimler ÜniversitesiGastronomi ve Mutfak Sanatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SERKAN ŞENGÜL
- Sürdürülebilir besin tüketim davranışı ölçeği'nin türkçe geçerlik-güvenirliği ve bazı sürdürülebilir diyet modelleriyle ilişkisinin incelenmesi
Turkish validity-reliability of the sustainable consumption behavior-nutrition scale and examination of its relationship with some sustainable diet models
BUKET ÖZEN
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Beslenme ve DiyetetikHacettepe ÜniversitesiDiyetetik Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NESLİŞAH RAKICIOĞLU
- Gastronomi ve mutfak sanatları öğrencilerinin sürdürülebilir ve sağlıklı beslenme davranışlarının incelenmesi
Examination of sustainable and healthy eating behaviors of gastronomy and culinary arts students
BÜŞRA TUNALI CANBAY
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Gastronomi ve Mutfak Sanatlarıİstanbul Gedik ÜniversitesiGastronomi ve Mutfak Sanatları Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ BARIŞ YALINKILIÇ
DR. ÖĞR. ÜYESİ ELA NAZLI KÖZ
- Sağlık Bilimleri Üniversitesi öğrenci, öğretim elemanı ve çalışanlarının sürdürülebilir ve sağlıklı beslenme bilgi düzeyinin değerlendirilmesi: Kesitsel çalışma
Evaluation of sustainable and healthy nutrition knowledge level of students, lecturers and staffs of health sciences university: A sectional study
MELİSA EĞİLMEZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Halk SağlığıSağlık Bilimleri ÜniversitesiHalk Sağlığı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ABDULLAH EMRE GÜNER
DOÇ. DR. NİGAR ŞEKERCİOĞLU
- Aile sağlığı merkezi çalışanlarının sürdürülebilir beslenme hakkında bilgi, tutum, davranışlarının ve diyet kalitelerinin değerlendirilmesi: Kırklareli il merkezi örneği
Evaluation of knowledge, attitudes, behaviors about sustainable nutrition and diet quality of family health center employees: The case of Kırklareli city center
SİMGE KAYAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Beslenme ve DiyetetikTrakya ÜniversitesiBeslenme ve Diyetetik Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ SEDEF DURAN