Bilişsel davranışçı terapi temelli psikoeğitim programının korunma ihtiyacı olan ergenlerin bilişsel duygu düzenleme stratejilerine etkisi
Effect of the cognitive behavioral therapy based psychoeducation program on cognitive emotion regulation strategies of adolescents in need of protection
- Tez No: 966376
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ HALİM SARICAOĞLU
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Eğitim ve Öğretim, Psikoloji, Education and Training, Psychology
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi
- Enstitü: Eğitim Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 150
Özet
Bu çalışma, korunma ihtiyacı olan ergenlerin bilişsel duygu düzenleme stratejilerini geliştirmeyi amaçlayan Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT) temelli yapılandırılmış bir psikoeğitim programının geliştirilmesi ve etkililiğinin değerlendirilmesini hedeflemektedir. Araştırma öncesinde, psikoeğitim programının uygulanabilirliğini test etmek amacıyla pilot bir uygulama gerçekleştirilmiş ve geri bildirimler doğrultusunda içerikte düzenlemeler yapılmıştır. Araştırma, açıklayıcı sıralı karma yöntem deseni temelinde yürütülmüş; nicel aşamada ön test, son test ve izleme ölçümleriyle deney ve kontrol grupları karşılaştırılmış, nitel aşamada ise yarı yapılandırılmış görüşmeler yoluyla katılımcı deneyimleri derinlemesine incelenmiştir. Çalışma grubunu, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı'na bağlı çocuk evlerinde kalan, 16–18 yaş aralığındaki korunma ihtiyacı olan ergenler oluşturmaktadır. Müdahale, her biri 60 dakikadan oluşan sekiz oturumluk grup programı olarak yapılandırılmış ve BDT ilkeleri doğrultusunda uygulanmıştır. Grup içi karşılaştırmalarda, deney grubundaki ergenlerin kendini suçlama, ruminasyon ve diğerlerini suçlama gibi uyumsuz stratejilerinde anlamlı azalmalar; olumlu yeniden değerlendirme ve olumlu yeniden odaklanma gibi uyumlu stratejilerinde ise anlamlı artışlar gözlemlenmiştir. Bu değişimlerin özellikle olumlu yeniden değerlendirme, olumlu yeniden odaklanma ve diğerlerini suçlama stratejilerinde izleme testinde de korunması, programın sürdürülebilir etkilerine işaret etmektedir. Gruplar arası karşılaştırmalı analizler, kendini suçlama, diğerlerini suçlama, olumlu yeniden değerlendirme ve olumlu yeniden odaklanma stratejileri bakımından deney grubunun kontrol grubuna kıyasla istatistiksel olarak anlamlı düzeyde daha olumlu sonuçlar sergilediğini ortaya koymuştur. Bu bulgular, programın etkisinin yalnızca bireysel düzeyde değil, karşılaştırmalı düzeyde de anlamlı olduğunu göstermektedir. Nitel bulgular, katılımcıların program sürecinde olumsuz yaşantılara karşı daha esnek ve işlevsel bir bakış geliştirdiklerini; içsel eleştiri ve suçlayıcı düşünce kalıplarında azalma yaşadıklarını, duygusal tepkilerini ise daha kontrollü biçimde ifade edebildiklerini göstermektedir. Ayrıca ruminatif düşünceleri fark etme, bu düşüncelerle baş etme ve sorumluluğu paylaşma becerilerinde gelişim bildirilmiştir. Katılımcı ifadeleri, özellikle kendini suçlama, ruminasyon, diğerlerini suçlama uyumsuz stratejilerindeki azalma ve olumlu yeniden değerlendirme ile olumlu yeniden odaklanma stratejilerindeki artış yönündeki nicel bulgularla doğrudan örtüşmekte ve müdahalenin çok boyutlu etkililiğini desteklemektedir. Tüm bu bulgular, bilişsel duygu düzenleme stratejilerinin öğretilebilir olduğunu ve koruyucu-önleyici müdahaleler kapsamında yapılandırılmış psikoeğitim programlarının, korunma ihtiyacı olan ergenlere yönelik sürdürülebilir ve çok boyutlu gelişim sağlayabileceğini göstermektedir. Çalışma, bu yönüyle araştırmacılara, uygulayıcılara ve politika yapıcılara yönelik yol gösterici nitelikte katkılar sunmaktadır.
Özet (Çeviri)
This study aims to develop and evaluate the effectiveness of a structured psychoeducation program based on Cognitive Behavioral Therapy (CBT), designed to enhance the cognitive emotion regulation strategies of adolescents in need of protection. Prior to the main research, a pilot study was conducted to assess the feasibility of the program, and revisions were made to the content based on feedback received. The research was carried out using an explanatory sequential mixed methods design. In the quantitative phase, pre-test, post-test, and follow-up assessments were conducted to compare the experimental and control groups. In the qualitative phase, semi-structured interviews were used to gain in-depth insights into participants' experiences. The study group consisted of adolescents aged 16–18 residing in child protection institutions affiliated with the Ministry of Family and Social Services. The intervention was implemented as an eight-session group program, each session lasting 60 minutes, and structured in line with CBT principles. Within-group comparisons revealed significant decreases in the use of maladaptive strategies such as self-blame, rumination, and blaming others, while significant increases were observed in adaptive strategies such as positive reappraisal and positive refocusing among adolescents in the experimental group. Notably, the maintenance of these changes in the follow-up test particularly in positive reappraisal, positive refocusing, and blaming others—demonstrates the sustainable impact of the program. Between-group comparative analyses indicated that the experimental group achieved statistically significantly more favorable outcomes than the control group in terms of self-blame, blaming others, positive reappraisal, and positive refocusing strategies. These findings suggest that the program is effective not only on an individual level but also in comparative terms. Qualitative results revealed that participants developed a more flexible and functional perspective toward negative experiences during the program, experienced a reduction in self-critical and accusatory thought patterns, and were better able to express their emotional responses in a controlled manner. Furthermore, participants reported improvements in recognizing ruminative thoughts, coping with such thoughts, and sharing responsibility.The participants' statements directly aligned with the quantitative findings, particularly the reductions in maladaptive strategies (self-blame, rumination, blaming others) and the increases in adaptive strategies (positive reappraisal, positive refocusing), thereby supporting the multidimensional effectiveness of the intervention. Overall, the findings demonstrate that cognitive emotion regulation strategies are teachable, and that structured psychoeducation programs as part of preventive interventions can foster sustainable and multifaceted development in adolescents in need of protection. In this regard, the study provides guiding implications for researchers, practitioners, and policymakers.
Benzer Tezler
- Bilişsel davranışçı terapi temelli psikoeğitim programının yaygın kaygı bozukluğu, belirsizliğe tahammülsüzlük ve bilişsel esneklik üzerindeki etkisi
Cognitive behavioral therapy-based psychoeducation program (CBT-PP) on individuals' generalized anxiety disorder, intoleranve of uncertainty and cognitive flexibility
İLKNUR EZGİ KOSER
Doktora
Türkçe
2025
Eğitim ve ÖğretimOndokuz Mayıs ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. YÜCEL ÖKSÜZ
- Bilişsel davranışçı terapi temelli psikoeğitim programının özel öğrenme güçlüğü olan ergenlerin duygusal zeka ve sosyal kaygı düzeylerine etkisi
The effect of cognitive behavioral therapy-based psychoeducation program on emotional intelligence and social anxiety levels of adolescents with special learning disabilities
CANAN KILIÇKAYA
Doktora
Türkçe
2024
HemşirelikAtatürk ÜniversitesiPsikiyatri Hemşireliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SİBEL ASİ KARAKAŞ
- Bilişsel davranışçı terapi temelli psikoegitim programının sekizinci sınıf öğrencilerinin dijital oyun bağımlılıkları, akademik motivasyonları ve öğrenme sorumluluklarına etkisi
The effect of a cognitive behavioral therapy-based psychoeducation program on eighth grade students' digital game addiction, academic motivation, and learning responsibility
FULYA GÖRKEM ORHAN
Doktora
Türkçe
2025
Eğitim ve ÖğretimFırat ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. AYŞENUR KULOĞLU
- Bilişsel davranışçı terapi temellipsikoeğitim programının 8 yaş çocuklarında depresyon ve anksiyeteye etkisi
The effect of cognitive behavior therapy based psycho education program on depression and anxiety in 8 years old children
ÇAĞLA NUR BİLGİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
PsikolojiİSTANBUL NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİPsikoloji Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ EMEL ANER AKTAN
- Bilişsel davranışçı yaklaşım temelli psikoeğitim programının lise öğrencilerinin sınav kaygısı, bilişsel esneklik ve dikkat düzeylerine etkisi
The effect of a cognitive behavior-based psycoeducation program on exam anxiety, cognitive flexibility and attention levels of high school students
ÖMER FARUK ÖZTÜRK
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Eğitim ve ÖğretimHasan Kalyoncu ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ CEMRE ERTEN TATLI