Tekrarlayıcı davranışların boyutsal değerlendirmesi Türkçe geçerlik ve güvenirlik çalışması
Turkish reliability and validity study of the dimensional assessment of repetitive behaviors (DARB)
- Tez No: 966424
- Danışmanlar: PROF. DR. ALİ EVREN TUFAN
- Tez Türü: Tıpta Uzmanlık
- Konular: Psikiyatri, Psychiatry
- Anahtar Kelimeler: DARB, geçerlik, güvenirlik, kısıtlı ve tekrarlayıcı davranışlar, OSB, ölçek, DARB, validity, reliability, restricted and repetitive behaviours, ASD, scale
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi
- Enstitü: Tıp Fakültesi
- Ana Bilim Dalı: Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 190
Özet
Giriş: ''Tekrarlayıcı davranışlar'' veya '' kısıtlı ve tekrarlayıcı davranışlar'' (KTD), tekrarlama, katılık, bağlama uygun olmama ve uyuma dönük olmama gibi özelliklerle karakterize edilen bir grup olağan dışı davranışı tanımlamak için kullanılan bir terimdir. Kısıtlı ve tekrarlayıcı davranışların epidemiyolojisi ile ilgili çalışmalar, daha çok Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) tanılı bireylere odaklanmış olup, genel popülasyondaki yaygınlığına dair veriler oldukça kısıtlıdır. KTD'lerin değerlendirilmesi, tanı konulması ve müdahale planlanması açısından büyük önem taşımasına rağmen, bu belirtilerin sistematik olarak değerlendirildiği çalışmaların sayısı sınırlıdır. Bu bağlamda, Kısıtlı ve Tekrarlayıcı Davranışların Boyutsal Değerlendirmesi Ölçeği (“Dimensional Assessment of Repetitive and Restrictive Behaviors”, DARB) gibi diğer nörogelişimsel bozukluklar için de kullanılabilecek bir ölçeğin Türkçe geçerlik ve güvenirliğinin değerlendirilmesi planlanmıştır. Bu çalışmanın amacı, KTD'lerin değerlendirilmesi, tanı konulması ve müdahale planlanması süreçlerinde kullanılabilecek güvenilir ve geçerli bir ölçme aracının Türkçe diline uyarlanmasıdır. Yöntem: Bu çalışma, T.C. Bolu Abant İzzet Baysal ÜTF İzzet Baysal EAH Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları polikliniğinde gerçekleştirilmiştir. Çalışmaya Dikkat Eksikliği/ Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), Özgül Öğrenim Güçlüğü (ÖÖG), Tik Bozuklukları/ Obsesif Kompulsif Bozukluk (Tik-OKB), Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB), Zeka Geriliği/ Gelişim Gecikmesi (ZG/ GG) olmak üzere beş grup dahil edilmiştir. Çalışmaya 3-18 yaş arası 148 çocuk ve ergen katılmıştır. DARB'ın geçerliliğini test etmek amacıyla; Tekrarlayıcı Davranışlar Ölçeği- Revize Türkçe Sürümü (TEDÖ-R-TV), Dunn Duyu Profili, Sosyal Yanıtlılık Ölçeği, Sosyal İletişim Ölçeği, Çocukluk Otizmi Derecelendirme Ölçeğini, Adolesan Yetişkin Duyu Profili ölçekleri kullanılmıştır. Bulgular: DARB güvenilirliği için hesaplanan Cronbach alfa katsayısı örneklemimizde 0.97 olarak saptanmıştır. İlk olarak, örneklemin faktör analizine uygun olup olmadığı 98 madde ile Kaiser- Meyer- Olkin (KMO) örneklem yeterliği ve Bartlett küresellik testi ile değerlendirilmiştir. KMO değeri 0.783 olarak saptanmış ve bu değer > 0.70 olduğu için örneklemin faktör analizi için yeterli olduğu düşünülmüştür. Bileşen sayısını değerlendirebilmek için yamaç grafiği ile değerlendirme yapılmıştır. Madde- bileşen korelasyon matrisi, DARB'ın tüm maddelerinin varsayılan on üç bileşenden en az biri ile ≥ ± 0.30 korelasyon gösterdiğini desteklemiştir. Dolayısıyla ölçekten madde çıkarılmasına gerek olmadığı düşünülmüştür. Doğrulayıcı Faktör Analizi (DFA) ile varyansın %55.0'ini açıklayan sekiz faktör belirlenmiştir. DARB'ın 8 faktörlü yapısı için hesaplanan HTMT oranları bu yapının ayırt edici geçerliğini desteklemektedir. Kullanılan ölçeklerle karşılaştırılmasında, DARB'ın özgün alt ölçek puanlarının dış geçerliğini destekleyebileceği düşünülmüştür. Sonuç: DARB ölçeği, Türkçe dilinde geçerli ve güvenilir bulunmuş olup standardize bir ölçüm aracı özelliklerini taşımaktadır. DARB ölçeğinin, yaygın gelişimsel bozukluklar alanında yürütülen çalışmalara ve klinik uygulamalara önemli katkılar sağlayacağı düşünülmektedir.
Özet (Çeviri)
Introduction:“Repetitive behaviours”or“restricted and repetitive behaviours”(RRB) is a term used to describe a group of unusual behaviours characterised by repetition, rigidity, non-contextuality and non-compliance. Studies on the epidemiology of restricted and repetitive behaviours have mostly focused on individuals diagnosed with Autism Spectrum Disorder (ASD), and data on their prevalence in the general population are very limited. Although the assessment of CTDs is of great importance in terms of diagnosis and intervention planning, the number of studies in which these symptoms are systematically evaluated is limited. In this context, it was planned to evaluate the Turkish validity and reliability of a scale such as the Dimensional Assessment of Repetitive and Restrictive Behaviours ('DARB'), which can also be used for other neurodevelopmental disorders. The aim of this study is to adapt a reliable and valid measurement tool that can be used in the processes of assessment, diagnosis and intervention planning of CTDs into the Turkish language. Method: This study was conducted in the outpatient clinic of Bolu Abant İzzet Baysal ÜTF İzzet Baysal EAH Child and Adolescent Mental Health and Diseases. Five groups including Attention Deficit/Hyperactivity Disorder (ADHD), Specific Learning Disability (SLD), Tic Disorders/Obsessive Compulsive Disorder (Tic-OCD), Autism Spectrum Disorder (ASD), Mental Retardation/Delay in Development (MR/DD) were included in the study. A total of 148 children and adolescents aged 3-18 years participated in the study. The Repetitive Behaviours Scale-Revised Turkish Version (TEDÖ-R-TV), Dunn Sensory Profile, Social Responsiveness Scale, Social Communication Scale, Childhood Autism Rating Scale, Adolescent Adult Sensory Profile scales were used to test the validity of DARB. Results: Cronbach's alpha coefficient calculated for DARB reliability was found to be 0.97 in our sample. Firstly, the suitability of the sample for factor analysis was evaluated with 98 items by Kaiser- Meyer- Olkin (KMO) sampling adequacy and Bartlett's test of sphericity. The KMO value was 0.783 and since this value was > 0.70, it was considered that the sample was sufficient for factor analysis. A scree plot was used to evaluate the number of components. The item-component correlation matrix supported that all items of DARB correlated ≥ ± 0.30 with at least one of the thirteen hypothesised components. Therefore, it was considered that there was no need to remove items from the scale. Confirmatory Factor Analysis (CFA) identified eight factors explaining 55.0% of the variance. The HTMT ratios calculated for the 8-factor structure of DARB support the discriminant validity of this structure. When compared with the scales used, it was thought that the original subscale scores of DARB could support the external validity of the original subscale scores. Conclusion: The DARB scale was found to be valid and reliable in Turkish and has the characteristics of a standardised measurement tool. It is thought that the DARB scale will make important contributions to studies and clinical applications in the field of pervasive developmental disorders.
Benzer Tezler
- Boyutsal obsesif kompulsif bozukluk belirtileri ve benlik korkusu: Yetişkin bir örneklemde ilişkili değişkenlerin incelenmesi
Dimensional obsessive compulsive disorder symptoms and fear of self: A research about related variables in an adult sample
GÖKÇE DEVRİM ADER
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
PsikolojiDokuz Eylül ÜniversitesiPsikoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ORÇUN YORULMAZ
- Otizm spektrum bozukluğunda tekrarlayıcı davranışların zonulin, okludin ve vitamin D düzeyleri ile ilişkisi
The relationship of repetitive behaviors in autism spectrum disorder with zonulin, occludin and vitamin D levels
MERVE SOYHAN BAL
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2025
PsikiyatriSivas Cumhuriyet ÜniversitesiÇocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ELİF ABANOZ
- Otizm spektrum bozukluğunda tekrarlayıcı davranışların ve duyusal hassasiyetlerin cinsiyetlere özgü görünümünün incelenmesi
Examining the gender-specific aspects of repetitive behaviors and sensory sensitivities in autism spectrum disorder
ÖZGÜR OZAN KOYUNCU
- Otizm spektrum bozukluğu tanılı çocuklarda duyusal işlemleme ile motor stereotip davranışların incelenmesi
Investigation of sensory processing and motor stereotype behaviors in children with autism spectrum disorder
İREM MUTLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
SporGiresun ÜniversitesiBeden Eğitimi ve Spor Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ EKREM AKBUĞA
- Otizm spektrum bozukluğu olan bireylere bağımsız spor yapma becerisi kazandırılmasında teknoloji destekli eğitim
Technology-assisted education to help individuals with autism spectrum disorders gain independent sports skills
FATİH BAYRAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
SporKaramanoğlu Mehmetbey ÜniversitesiRekreasyon Yönetimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. YUSUF ER
DOÇ. DR. MEHMET DEMİREL