Erken Orta Uygurcanın sözdizimi
The syntax of Early Middle Uyghur
- Tez No: 967481
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ SELCEN KOCA
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hitit Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 121
Özet
Bu çalışmada; Moğol dönemine ait (13.-14. yy.) Uygurca yazılı kaynaklardan hareketle, dönemin dilinin sözdizimsel yapısı betimlenmiştir. Dönemin dili; bu dönem üzerine çalışmış kimi araştırmacıların değerlendirmelerine de dayanarak, tarafımızca Erken Orta Uygurca olarak adlandırılmıştır. Çalışmamız, dört bölümden oluşmaktadır. Moğollar Devrinde Uygurlar ve Uygurca başlığını taşıyan birinci bölümde, Uygurların tarihine kısaca değinilmiş ve dönemin Uygurcasının genel özelliklerinden bahsedilmiştir. Dönemin dil özelliklerinden bahsedildikten sonra, alt başlıklar halinde döneme ait yazılı kaynakların bir dökümü çıkarılmıştır. Sözcük ve Sözcük Öbeklenmeleri başlığını taşıyan ikinci bölümde, Erken Orta Uygurcadaki sözcük kategorileri ve sözcüklerin bir araya gelmeleriyle oluşan öbek yapılar incelenmiştir. Söz öbekleri, kuruluş biçimlerine göre tasnif edilmiş ve yapısal açıdan incelenmiştir. Üçüncü bölüm sözcüklerin ve söz öbeklerinin, bir cümleyi meydana getirmek üzere nasıl bir araya geldiklerinin incelenmesine ayrılmış olup Sentaktik ve Semantik Roller başlığını taşımaktadır. Bu bölümde cümle oluşumu, ögelerin sentaktik ve semantik işlevlerini ifade eden rol kavramı üzerinden izah edilmiştir. Çalışmamızın dördüncü ve son bölümü, yapısal ve anlamsal açıdan farklılık arz eden cümle çeşitlerinin incelenmesine ayrılmıştır. Cümle Çeşitleri ve Dönüşümler başlığını taşıyan bu bölümde; temel cümle yapısında gerçekleşen dönüşümlerin, farklı anlamlara gelen veya farklı yapısal görünümler sergileyen cümle türlerini nasıl oluşturduğu tasvir edilmiştir. Türkçenin tarihî dönemleri üzerine bugüne değin yapılan çalışmalar, ekseriyetle fonolojik ve morfolojik incelemeler olagelmiştir. Buna karşın Türkçenin tarihî dönemleri, sözdizimsel açıdan henüz yeterince incelenmiş değildir. Çalışmamızın ana gayesi, alandaki bu boşluğu bir nebze de olsa doldurabilmektir.
Özet (Çeviri)
In this study, the syntactic structure of the 13-14th Uyghur language was analyzed based on Uyghur written sources from the Mongol period. The Uyghur language of the Mongol period has been termed Early Middle Uyghur, relying on the evaluations of some researchers who have studied this era. This study consists of four chapters. The first chapter, titled Uyghurs and Uyghur Language in the Mongol Era, provides a brief overview of Uyghur history and discusses the general features of the Uyghur language during this period. After presenting the linguistic characteristics of this period, a catalog of written sources from the period is outlined under subheadings. The second chapter, titled Words and Phrases, examined the word classes of Early Middle Uyghur and the structures formed by the combination of words. Phrases are classified according to their modes of formation and analyzed structurally. The third chapter, titled Syntactic and Semantic Roles, is dedicated to the investigation of how words and phrases come together to form a sentence. In this chapter, sentence formation is explained through the concept of role that expresses the syntactic and semantic functions of sentence constituents. The fourth and final chapter of our study is devoted to the examination of different types of sentences that exhibit structural and semantic variation. In this chapter, titled Sentence Types and Transformations, the way in which transformations within the basic sentence structure give rise to sentence types with different meanings or structural appearances is described. Studies conducted thus far on the historical periods of Turkic languages have predominantly focused on phonological and morphological researches. The historical Turkic languages have yet to be adequately examined from a syntactic perspective. The primary aim of this study is to partially address this gap in the field.
Benzer Tezler
- Jarring Koleksiyonundan uygurca meslek risaleleri (Giriş-inceleme-metin-dizin)
Occupational booklets written in uyghur from the Jarring Collection (Introduction-analysis-text-index)
SERKAN ÇAKMAK
Doktora
Türkçe
2016
Türk Dili ve EdebiyatıAtatürk ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUHARREM DAŞDEMİR
- Kaşgar'da 1923-1940 arası basılan yayınların dili: Çağatayca ve Yeni Uygurca ile karşılaştırma
Language of publications issued in Kasghar in the years between 1923 and 1940: A comparison with Chagatai and new Uigur languages
ADEM YELOĞLU
Doktora
Türkçe
2018
Türk Dili ve EdebiyatıÇukurova ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYŞEHAN DENİZ ABİK
- Erken devir Türk yazıtlarında Türk sanat tarihine ilişkin bilgiler
According to old Turkish inscription information regarding Turkish history of art
NURAY FİLİZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Sanat TarihiMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ JALE ÖZLEM OKTAY ÇEREZCİ
- Orta Asya Uygur resim sanatında biçim ve anlam
Form and meaning in the Central Asian Uighur painting
BEYZA ARAL BAHTİYAROĞULLARI
Doktora
Türkçe
2021
Sanat TarihiMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. NURİ SEÇGİN
- Türklerin farklı dinleri benimsemelerinin değerlendirilmesi: Uygurlar, Hazarlar, İtil Bulgarları ve Karahanlılar örnekleri
An evaluation on religious conversions of Turkish states: Uighurs, Khazars, Volga Bulgars and Qarakhanids examples
ÖZGE ERDEN GÜNER
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Tarihİstanbul Medeniyet ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. NİLGÜN DALKESEN