Bir koşullu yükümlülük olarak Kur Korumalı Mevduat uygulaması ve Türkiye ekonomisi üzerine etkileri
The FX-Protected Deposit scheme as a contingent liability and its impacts on the Turkish economy
- Tez No: 967968
- Danışmanlar: PROF. DR. MUSTAFA ÇELEN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Maliye, Finance
- Anahtar Kelimeler: Kur Korumalı Mevduat, Şartlı Yükümlülükler, Dövize Çevrilebilir Mevduat, Kamu Maliyesi, Mali İktisat, Dolaylı Maliyet, Foreign Exchange Protected Deposit, Contingent Liabilities, Convertible Deposits, Public Finance, Fiscal Economics, Indirect Cost
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Marmara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Maliye Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Mali İktisat Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 112
Özet
Bu çalışmanın amacı, Kur Korumalı Mevduat (KKM) uygulamasının Türkiye ekonomisine etkilerini, kamu maliyesi açısından incelemektir. Literatürde KKM'nin doğrudan ve dolaylı maliyetinin hesaplanması üzerine yapılmış bir çalışma bulunmamaktadır. Araştırma, 21 Aralık 2021 tarihinde yürürlüğe giren KKM sisteminin doğrudan ve dolaylı maliyetlerini hesaplamayı hedeflemiş ve literatürde eksik olan bu alana katkı sunmuştur. Çalışmada kullanılan yöntemler, nicel ve nitel analizlerin bir arada yürütülmesine dayanmaktadır. Resmî istatistikler, mevzuat incelemeleri, grafiksel yorumlamalar ve karşılaştırmalı literatür analizi aracılığıyla KKM'nin mali boyutu çok yönlü biçimde değerlendirilmiştir. Elde edilen bulgulara göre, KKM kısa vadede döviz kurundaki ani dalgalanmaları kontrol altına alarak finansal paniği azaltmış; fakat uzun vadede para arzını genişletmiş, enflasyonist baskıları artırmış ve kamu maliyesi üzerinde ağır bir yük oluşturmuştur. Bu süreçte KKM kaynaklı zararlar nedeniyle TCMB'den Hazine'ye kâr transferi yapılamamış dolayısıyla bütçe açığı ve kamu kesimi borçlanma gereği önemli ölçüde artmıştır Ayrıca uygulama, yüksek gelirli tasarruf sahiplerine kamu kaynakları üzerinden dolaylı sübvansiyon sağlayarak, gelir dağılımında bozulmaya ve Gini katsayısının yükselmesine yol açmıştır. KKM ödemeleriyle birlikte bütçe açığının milli gelire oranı 2021'de %2,78'den 2024'te %4,85'e yükselmiş, para arzındaki genişleme ve kur baskıları enflasyonu 2022'de %85'e kadar çıkarmıştır. Döviz kurlarında KKM ile başta istikrar sağlasa da USD/TL kuru 2021'de 13,1'den 2024'te ortalama 32,80 seviyesine yükselmiştir. Gelir dağılımı göstergelerinden Gini katsayısı 0,401'den 0,420'ye çıkarak gelir eşitsizliğini artırmıştır. Bu çerçevede, KKM benzeri geçici ve yüksek maliyetli araçlar yerine, yapısal reformlara dayalı para ve maliye politikalarının benimsenmesi gerekmektedir. Ayrıca, vergi adaletinin sağlanması ve kamu kaynaklarının etkin kullanımının temini için gelir grupları arasında daha eşitlikçi düzenlemelere ihtiyaç duyulmaktadır. Son olarak, Merkez Bankası'nın kurumsal bağımsızlığının güçlendirilmesi ve sahip olduğu para politikası araçlarının performansının artırılması, piyasalarda güven tesis edilmesi bakımından stratejik bir rol üstlenmektedir.
Özet (Çeviri)
This study aims to examine the impact of the Foreign Exchange Protected Deposit (KKM) scheme on the Turkish economy from the perspective of public finance. To date, the literature lacks a comprehensive analysis of the direct and indirect fiscal costs associated with the KKM mechanism. Addressing this gap, the research focuses on calculating both the explicit and implicit costs of the KKM system, which was introduced on December 21, 2021. The methodology employed combines quantitative and qualitative approaches, including official statistics, regulatory reviews, graphical interpretations, and comparative literature analysis, to provide a multidimensional assessment of the fiscal implications of the KKM policy. Findings indicate that while the KKM scheme initially mitigated exchange rate volatility and reduced financial panic in the short term, it subsequently expanded the monetary base, intensified inflationary pressures, and imposed a substantial burden on public finances. Due to losses stemming from KKM-related liabilities, the Central Bank of the Republic of Turkey (CBRT) was unable to transfer profits to the Treasury, resulting in a significant increase in the budget deficit and public sector borrowing requirement. Moreover, the scheme effectively subsidized high-income savers through public resources, exacerbating income inequality and contributing to a rise in the Gini coefficient. The budget deficit-to-GDP ratio increased from 2.78% in 2021 to 4.85% in 2024, while inflation surged to 85% in 2022 due to monetary expansion and exchange rate pressures. Although the KKM initially stabilized the exchange rate, the USD/TRY rate rose from 13.1 in 2021 to an average of 32.80 in 2024. The Gini coefficient increased from 0.401 to 0.420, reflecting a deterioration in income distribution. In this context, rather than relying on temporary and high-cost instruments such as the KKM, it is essential to adopt structural reforms in monetary and fiscal policy. Furthermore, ensuring tax justice and promoting the efficient use of public resources require more equitable arrangements across income groups. Finally, strengthening the institutional independence of the Central Bank and enhancing the effectiveness of its monetary policy instruments play a strategic role in restoring market confidence.
Benzer Tezler
- The valuation of government guarantees provided for municipalities
Belediyelere sağlanan hazine garantilerinin fiyatlandırılması
MEHMET ESAT MERT
Yüksek Lisans
İngilizce
2015
Endüstri ve Endüstri MühendisliğiOrta Doğu Teknik ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SERHAN DURAN
DOÇ. DR. CEM İYİGÜN
- Tms 37 standardı kapsamında BİST 100 işletmelerinin ayırdığı karşılıkların incelenmesi
Examination of the provisions recognized by BIST 100 enterprises within the scope of TAS 37 standard
İFRİGÜL YÖRÜK
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
İşletmeİstanbul Bilgi ÜniversitesiMuhasebe Denetim Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. DERYA ÜÇOĞLU
- BİST'de işlem gören KOBİ'lerin temerrüt risklerini etkileyen faktörlerin belirlenmesi
Identifying factors effecting default probabilities of SMEs trading on BIST
İSMAİL GÜRSOY
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
İşletmeBülent Ecevit Üniversitesiİşletme Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. EMRAH İSMAİL ÇEVİK
- İç ve dış borçlanmada risk analizine dayalı borç yönetimi ve Türkiye açısından değerlendirilmesi (1980 ve sonrası)
Debt management based on the analysis of risks in domestic and external debt and testing for Turkey (1980 onwards)
EREN ÇAŞKURLU
- Satışlarda garanti karşılıkları: Türkiye uygulaması, sorunlar ve öneriler
Warranty provisions for sales: Turkey application, problems and recommendations
YASEMİN GÜL
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Maliyeİstanbul Ticaret ÜniversitesiMuhasebe Denetim Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AHMET HAYRİ DURMUŞ