Geri Dön

Türkiye'de hayvan hakları politikalarının tarihsel gelişimi ve toplumsal yansımaları

Turkey's history of animal rights policies and their societal implications

PDF İndir

  1. Tez No: 967994
  2. Yazar: MEHMET ERSİN DİZLEK
  3. Danışmanlar: DOÇ. DR. HAKAN YAŞAR
  4. Tez Türü: Yüksek Lisans
  5. Konular: Tarih, Türk İnkılap Tarihi, History, History of Turkish Revolution
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2025
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi
  10. Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Cumhuriyet Tarihi Bilim Dalı
  13. Sayfa Sayısı: 179

Özet

Türkiye'de hayvan haklarına ilişkin politikaların tarihsel gelişimini inceleyen bu tez, özellikle Erken Cumhuriyet Dönemi'ni odağa alarak Osmanlı'dan devralınan mirasın Cumhuriyet politikalarına ve toplumsal algıya etkilerini çok yönlü biçimde analiz etmektedir. Geç Osmanlı'dan 1950'lere kadar uzanan dönemde hayvanlara yönelik devlet politikaları, toplumsal tepkiler ve sivil inisiyatifler karşılaştırmalı olarak ele alınmış; İslami değerler, bireysel vicdan ve hayırseverlik üzerinden şekillenen Osmanlı merhamet anlayışının Tanzimat sonrasında modernleşme ve kamu düzeni politikalarıyla dönüşerek kent estetiği ve temizlik bağlamında yeniden tanımlandığı ortaya konmuştur. Bu yaklaşım II. Meşrutiyet döneminde daha sistematik bir nitelik kazanmış, özellikle sahipsiz hayvanlar kentsel yaşamın“istenmeyen unsurları”olarak konumlandırılmıştır. Cumhuriyet'in kurulmasıyla birlikte ise düzenlemeler kentleşme, halk sağlığı ve modernleşme hedefleri çerçevesinde ele alınmış; bu da hayvanların zorunlu tasfiyesi yönünde uygulamaların kurumsallaşmasına zemin hazırlamıştır. Çalışmanın yöntemsel çerçevesi nitel araştırma paradigmasına dayandırılmıştır. Bu kapsamda arşiv belgeleri, hukuki metinler, belediye raporları, gazete ve dergi içerikleri incelenmiş; veriler tematik kodlama yöntemiyle analiz edilmiştir. Karşılaştırmalı tarihsel analizle Osmanlı ve Cumhuriyet dönemleri arasındaki süreklilik ve kopuş noktaları belirlenmiş; kamu politikasının biçimlenmesinde etkili normatif, kültürel ve ekonomik faktörler ortaya konmuştur. Ayrıca toplumsal refleksleri görünür kılmak amacıyla sivil v toplum girişimleri, edebî metinler ve dönemin görsel malzemeleri de değerlendirilmiş; böylece hayvan hakları politikalarının yalnızca yasal düzenlemelerle sınırlı olmayıp toplumsal belleğe ve kültürel dinamiklere de derinden sirayet ettiği gösterilmiştir. Yeni rejimde politikaların temel motivasyonu, bireysel haklardan ziyade şehir yönetiminin düzen, hijyen ve kalkınma hedefleridir. 765 sayılı Türk Ceza Kanunu'ndaki düzenlemeler hayvanları bağımsız hak öznesi olarak tanımamış; onları mülkiyet ilişkileri çerçevesinde ele alarak esasen hayvan sahibinin menfaatlerini korumaya odaklanmıştır. Bu yaklaşımın en çarpıcı örneği 521. maddede görülmekte; müdahaleler yalnızca mülkiyet hakkının ihlali durumunda yaptırıma bağlanmaktadır. Böylece hayvan refahı kamu yararı temelinde değil, bireysel mülkiyet hakkının uzantısı olarak değerlendirilmiştir. Çalışmada ayrıca, bu hukuki ve idari çerçevenin ötesinde ortaya çıkan ahlaki ve kültürel tepkiler de ayrıntılı biçimde ele alınmıştır. Dönemin basınında yayımlanan hiciv karikatürleri, edebî metinler, çeşitli toplumsal kesimlerden gelen tepkiler ve hatta çocukların katıldığı sokak nöbetleri, hayvanların salt idare edilen varlıklar değil, kolektif hafızada sembolik bir unsur olarak yer aldığını göstermektedir. Bu durum, modernleşme sürecinin doğurduğu etik ikilemleri görünür kılmakta ve insan-hayvan ilişkilerindeki kültürel dönüşümün dinamiklerini ortaya sermektedir. Sonuç olarak, bu tez konuya toplumsal duyarlılıklar ve kültürel pratiklerle kesişen çok katmanlı bir alan olarak yaklaşmaktadır. Arşiv belgeleri, basın kaynakları ve yerel idari belgelerin incelendiği bu analiz, literatürdeki önemli bir boşluğu doldurmayı amaçlamakta; hayvanların politik ve kültürel özneler olarak ele alınmasının insanmerkezli tarih yazımına bir alternatif sunduğunu ortaya koymaktadır. Bu çerçevede çalışma, etik temelli ve katılımcı politikaların geliştirilmesine tarihsel bir referans noktası sağlayarak, hayvan hakları alanına disiplinler arası bir perspektif kazandırmaktadır.

Özet (Çeviri)

This dissertation investigates the historical development of animal rights policies in Turkey, with a particular focus on the Early Republican era. It analyzes in a multidimensional manner how the legacy inherited from the Ottoman Empire influenced Republican policies and social perceptions. Covering the period from the late Ottoman era through the 1950s, the study comparatively examines state policies toward animals, societal responses, and civil initiatives. It demonstrates that the Ottoman notion of compassion—shaped by Islamic values, individual conscience, and philanthropy— underwent a transformation after the Tanzimat reforms, being redefined within the frameworks of urban aesthetics and public hygiene. During the Second Constitutional Period, this approach became more systematic, and especially stray animals were increasingly framed as the“undesirable elements”of urban life. Following the establishment of the Republic, animal-related regulations were shaped by the goals of urbanization, public health, and modernization, which laid the groundwork for the institutionalization of practices aimed at their compulsory elimination. Methodologically, the research is based on a qualitative paradigm. Archival documents, legal texts, municipal reports, and periodical sources were analyzed through thematic coding. By employing a comparative historical approach, the study identifies points of continuity and rupture between the Ottoman and Republican periods, while revealing the normative, cultural, and economic factors that influenced policy formation. In addition, to make visible the social dynamics, civil society initiatives, literary works, and visual vii materials of the period were examined. This demonstrates that animal policies were not confined to legal regulations but also permeated collective memory and cultural practices. The study further shows that in the new regime, the central motivation behind policies toward animals was not the recognition of individual rights, but rather the pursuit of urban order, hygiene, and developmental objectives. The Turkish Penal Code No. 765 did not acknowledge animals as independent rights-bearing subjects; instead, they were addressed within the framework of property relations, with the main concern being the protection of the owner's interests. The most striking example appears in Article 521, where interventions against animals were sanctioned only in cases of property rights violation. Thus, animal welfare was conceived not as a matter of public interest, but as an extension of individual property rights. Beyond the legal and administrative framework, the dissertation also explores the cultural and moral mechanisms of response that emerged. Satirical cartoons, literary texts, reactions from different social groups, and even street vigils involving children indicate that animals functioned not merely as managed beings, but as symbolic elements within collective memory. This highlights the ethical dilemmas produced by modernization and reveals the dynamics of cultural transformation in human–animal relations. In conclusion, the dissertation approaches the history of animal rights in Turkey as a multilayered field intersecting with legal, social, and cultural dimensions. By integrating archival documents, press materials, and local administrative sources, it seeks to fill a significant gap in the literature. The study argues that conceptualizing animals as political and cultural subjects offers an alternative to anthropocentric historiography, while also providing a historical reference point for the development of ethically grounded and participatory policies.

Benzer Tezler

  1. Tez No

    955042

    Türkiye'de hayvan refahı tartışmaları: Mevzuat ve uygulamalar

    Animal welfare discussions in Turkey: Legislation and practices

    MEHTAP AYAN

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2025

    TarihAnkara Üniversitesi

    Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. TEMUÇİN FAİK ERTAN

  2. Tez No

    966815

    Osmanlı'dan Cumhuriyet'e Türkiye'de hayvan hakları: Himaye-i Hayvanat Cemiyeti

    Animal rights in Turkey from the Ottoman Empire to the Republic: Animal Protection Sociaty

    ESMA NUR GÖKEN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2025

    TarihBolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi

    Tarih Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. NURAY ÖZDEMİR TİRYAKİ

  3. Tez No

    893879

    Türkiye'de sahipsiz hayvanlara yönelik büyükşehir belediyelerinin politikalarının değerlendirilmesi

    Evaluation of policies of metropolitan municipalities regarding stray animals in Türkiye

    ESRA NUR YAZICI

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2024

    Kamu YönetimiOndokuz Mayıs Üniversitesi

    Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. ASLI YÖNTEN BALABAN

  4. Tez No

    225422

    Türkiye'de Avrupa Birliği'ne üyelik sürecinde kamu veteriner hizmetlerinde yeniden yapılanmanın etkinliği üzerine bir araştırma

    Research on the effectiveness of the reconstruction in public veterinary services during turkey?s EU accession process

    NESRİN ALPASLAN

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2008

    Veteriner HekimliğiAnkara Üniversitesi

    Hayvan Sağlığı Ekonomisi ve İşletmeciliği Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. ENGİN SAKARYA

  5. Tez No

    860368

    Z kuşağının Türkiye'nin dış politikalarına yönelik yaklaşımı üzerine bir araştırma

    A research on generation Z's approach towards Turkey's foreign policies

    ZEYNEP DİLEKLİ KARATAY

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2024

    CoğrafyaAfyon Kocatepe Üniversitesi

    Sosyoloji Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. AHMET AYHAN KOYUNCU

Geri Dön