Merkezî Asya Türk destanlarında renkler
The use of colors in Central Asian Turkic epics
- Tez No: 968007
- Danışmanlar: PROF. DR. ABDULSELAM ARVAS
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Halk Bilimi (Folklor), Türk Dili ve Edebiyatı, Folklore, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Çankırı Karatekin Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 119
Özet
Bu tezde, Merkezî Asya coğrafyasında yaşayan Türk topluluklarının sözlü kültür ürünü olan destanlarda yer verilen renklerin sembolik, mitolojik, psikolojik ve sosyo-kültürel katmanlarının incelemesi amaçlanmıştır. Türk destan geleneğinde renkleri sadece estetik unsur olarak kabul görmek onların kültürel hafızadaki işlevselliğini yok saymak olacaktır. Bu bağlamda çalışmada; Kırgız, Kazak, Türkmen ve Özbek halklarına ait toplam yirmi bir destan esas alınarak renklerin destan metni içindeki işlevleri analiz edilmiştir. Tez çalışmasında nitel araştırma yöntemlerinden metin çözümlemesi esas alınarak; destan metninde yer alan renklerin içerik, motif ve bağlam işlevleri değerlendirilmiştir. İnceleme sonucunda renklerin mitolojik ve psikolojik çözümlemelerinden, karakter tasvirleri ve toplumsal statüye kadar kendine geniş bir yelpazede alan edindiği saptanmıştır. Fizikî betimlemelerle sınırlandırılamayan renkler, aynı zamanda inanç sistemlerini, değer yargılarını, ruhsal durumları, tarihi ve kültürel sembolleri içinde barındırır. Bu sistemlerin çözümlenmesi; destan kahramanlarının iç dünyasını, doğayla kurdukları ilişki biçimini, ana renklere ve ikincil renklere yüklenen anlamları ortaya koymuştur. Tez çalışmasının başka bir amacı ise renklerin sadece kahramanı esas almanın ilerisinde toplumun muhtelit bilinç düzeyinde nasıl yer edindiğini de ortaya koymaktır. Bu açıdan bakıldığında tez, Merkezî Asya Türk destanlarının kültürel ve sembolik çözümlemesine katkıda bulunmayı hedeflemekle birlikte; renk sembolizmi rehberliğinde halk bilimi ve tarih araştırmaları adına disiplinler arası bir bakış açısı sunmaktadır.
Özet (Çeviri)
This thesis aims to examine the symbolic, mythological, psychological, and socio-cultural dimensions of the colors featured in the epics—products of oral culture—of Turkic communities living in Central Asia. In the Turkish epic tradition, treating colors merely as aesthetic elements would overlook their functional significance within cultural memory. In this context, the study analyzes the roles of colors within the texts of twenty-one epics belonging to the Kyrgyz, Kazakh, Turkmen, and Uzbek people. Using the qualitative research method of textual analysis, the thesis evaluates the content, motifs, and contextual functions of the colors present in the epic texts. The findings reveal that colors occupy a wide range of meanings, from mythological and psychological interpretations to character portrayals and indicators of social status. Far beyond physical descriptions, colors also embody historical and cultural symbols, belief systems, value judgments, and emotional states. The analysis of these systems uncovers the inner worlds of the epic heroes, their relationships with nature, and the meanings attributed to both primary and secondary colors. Another objective of the thesis is to demonstrate how colors are embedded not only in individual characters but also in the collective consciousness of society. From this perspective, the thesis aims to contribute to the cultural and symbolic analysis of Central Asian Turkish epics, while also offering an interdisciplinary approach to folklore and historical studies through the lens of color symbolism.
Benzer Tezler
- İslam öncesi dönemde Türklerde kozmoloji anlayışı (Mitoloji ve destanlara göre)
Turkish cosmology perceptivity in pre-islamic period (according to mythologies and epics)
HASAN AKSOY
- Orta Asya petrogliflerindeki at tasvirleri
Horse descriptions on Central Asian petroglyphs
MEHMET AKİF ARSLAN
- Kasımoğlan Destanı
Kasımoğlan Legend
FATİH AKKAYA
Yüksek Lisans
Türkçe
1999
Türk Dili ve EdebiyatıGazi ÜniversitesiTürk Halk Edebiyatı Bilim Dalı
PROF. DR. İSA ÖZKAN
- Kırgızların Karaç Döö Destanı (İnceleme-metin)
Karaç Döö Epic of Kırgız (An examination and text)
MÜNEVVER FEYZA KARAKILINÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Türk Dili ve EdebiyatıÇankırı Karatekin ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ABDULSELAM ARVAS
- Türkiye-Kırgızistan ilişkilerinde dönüşüm: Kimlik, siyaset ve ekonomi
Transformation in Türkiye-Kyrgyzstan relations: Identity, politics and economy
HAKKI PULAŞLI
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Uluslararası İlişkilerKapadokya ÜniversitesiSiyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. BURAK SAKAL