Mimarlığı anlama ve yorumlama bağlamında kavramsal bir model
A Conceptual model for understanding and interpreting architecture
- Tez No: 100749
- Danışmanlar: DOÇ. DR. SEMRA AYDINLI
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Mimarlık, Architecture
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 1999
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 145
Özet
Mimarlık, çok yönlü ilişkilerden kurulu, fiziksel, sosyal, kültürel, ekonomik, teknolojik ve psikolojik boyutları olan, disiplinler ötesi bir uğraştır, işlevsel ve yapısal performansı kadar, iletişimsel ve anlamsal varlığıyla da değerlendirilen mimarlık yapıtları tasarımdan eleştiriye uzanan süreç içinde bir anlama ve yorumlama bağlamı oluşturur. Mimarlığı anlamak ve yorumlamak için öncelikle mimarlığın teori-pratik, bilim-sanat, ürün-süreç, özne-nesne gibi paradokslara dayalı çok anlamlı yapısının ortaya konulması gerekir. Mimarlık, Aydınlanma Döneminin pozitivist tasarım kuramına değin bir sanat olarak kabul edilmiştir. Bilimin“bilme”, sanatın“yaratma”ikilemi, diğer bir deyişle akıl ve sezgi, mimarlığın başlıca karşıtlığı haline gelmiştir. Aslında bu değişik dünya görüşleri birarada değerlendirilmelidir. Çünkü mimarlık, insan ve çevresi arasındaki ilişkiyi de kapsayan sanatsal ve bilimsel faktörlerin bir bütünüdür. Mimarlık ve kullanıcı arasındaki“anlamlandırma”ilişkisi, teorik ve pratik bütünlüğüne dayalı, ilgi ve bilgi döngüsü içinde ele alınmalıdır. Mimari tasarım, ideoloji, deneyim, değerlendirme ve eylemle bağıntılı olarak hem teori, hem uygulamayı kapsayan bir edimdir. Ayrıca bu süreç, yaşam içinde idealin reale çevrilmesi olarak da ele alınabilir. Mimarlıkta özne-nesne problemine ilişkin tartışmalar ise aslında tasarımdaki diyalektik bir süreci işaret eder. Nesnel veriler, akıl tarafından alınıp, bilimsel yöntemlerle çözümlenmelidir. Fakat özneye ait içsel faktörlerin yansıması, yaratıcı süreci ön plana çıkartmakta ve mimari ürünü şekillendirmektedir. Bu nedenle, bu çalışmada önerilen kavramsal model, mimarlığın bu bütünsel karakterini ortaya koymaya yöneliktir. Bu çalışmada, mimarlığı anlama ve yorumlamada özne-nesne ilişkisinden yola çıkılmış; dil kökenli yaklaşımlarla, özne kökenli anlamsal yaklaşımlar incelenmiştir. Dilbilim, göstergebilim, yapısalcılık, art-yapısalcılık gibi yaklaşımların mimarlığa kavramsal ve ilkesel katkıları araştırılmış; özne ve nesneyi iki bağımsız taraf olarak alan bu yaklaşımlar ışığında mimarlığı anlama ve yorumlama tartışılmıştır. V1HKullanıcı ya da izleyici ile mimarlık ürünü arasında yaşanan bir etkileşim sürecinde odaklanan, mimarlığın dinamik yapısına dikkat çeken görüngübilim ve yorumbilim ise, günümüz mimarlığında anlam sorununa ışık tutabilecek diyalektik bir bakış açısı kazandırmıştır. Mimarlık, toplumsal iletişime ait bir sistem ve kültürler ve çağlar arasında gerçekleşen etkin bir dil olarak kabul edilmiştir. Saussure tarafından oluşturulan dilbilimsel ve göstergebilimsel ilkeler, mimarlığa da uyarlanabilir. Gösteren-gösterilen, dil-söz, dizimsel ve dizgesel faktörler, gösterimsel ve çağrışımsal alanlar, eşzamanlılık-artzamanhlık düzlemleri, mimarlığın bir dil olarak çözümlenmesinde kullanılan önemli ilişkilerdir. Yapısalcılık, nesneyi, bağımsız bir bütün olarak ele alır; onu sistemine, öğelerinin işlevlerine bağlı olarak eşzamanlı bir okumayla çözümler. Anlamlama göstergebiliminde ise, kültürel sisteme ait her işaret araştırma alanına dahil edilir ve anlam metin okumaları ve metinlerarası ilişkiler bağlamında irdelenir. Alımlama göstergebiliminde ise, mimarlık ya da sanat ürünü okuyucunun / kullanıcının yorumuyla şekillenen bir taslak olarak ele alınır. Mimarlık, özne-nesne arasındaki diyalektik sürece bağlı olarak değerlendirilir. Metnin ve yorumcunun buluştuğu, birbiriyle kaynaştığı düzlemde estetik değer açığa çıkar. Art-yapısalcılık ise, sistemin hiyerarşik yapısını yıkmak suretiyle retorik-gramer çelişkisini ve farklılığı göstermeyi amaçlar. Bu düşünme biçimine göre, karşıt öğeler, birbirini gerektiren ve bütünleyen bir örüntü içinde çalışırlar Bu yapıbozucu strateji, öğelerin yerinden edilerek yeni bir biçimde kurgulanmasını öngörür. Mimarlığın sözle ifade edilemeyen özelliklerinin ortaya konulmasına yönelik olarak, model bağlamında irdelenen görüngübilim, indirgeme yöntemiyle nesnenin rastlantısal olgulardan arındırılıp, özün kavranmasını amaçlar. Yönelme, refleksiyon ve özne-nesne ilişkisinin dinamik tabanını oluşturan algılama, görüngübilimsel sürecin önemli adımlarıdır. Yorumbilimin temel kavramı ise“yaşantıdır”. Her eylem ve ürün, tinsel üretimin bir biçimi olarak kabul edilir. Bunlar, toplumun kültürel değerlerini yansıtan, bilinen, paylaşılan belirlenmiş yaşam sferinin bir sonucudur. Tarihselci yorumbilimi, Heidegger'in“Dasein”bağlamında varoluş olasılıklarına temellenen varoluşçu düşünme biçimi izler. Mimarlığın varlık karakteristiğini anlamak, özne-nesne ilişkisinin bir türü sayılan“dünya ile beraber olmak”kavramıyla açıklanır. Dwelling / mesken edinme, teknolojinin getirdiği yersizlik tehlikesine karşı otantik yaşama / lokal yer, yerellik özelliği taşımalıdır. Diyalektik yorumbilim ise, özne-nesne arasında gerçekleşen ve her iki tarafın etkileşip, değiştiği diyalog sürecini irdeler. Mimarlık ürünü ile kullanıcı arasındaki diyelektik süreç, oyun modeli içinde değerlendirilir; gelenekler ve bugüne ait bakış açısı, estetik deneyimin oluşmasında ve hakikatin ortaya çıkmasında etkili olur. Bu yaklaşımlar, özne-nesne ilişkisini farklı bakış açılarıyla ele alırlar. Dil kökenli yaklaşımlar özne ile nesneyi, özellikleri, işlevleri ve yapısıyla ele alır, sınıflandırıp, çözümleyip, anlarken; özne kökenli yaklaşımlar, özne ile nesneyi organik bir bütün olarak anlayıp, yorumlar. IXÖnerilen kavramsal modelde, dil ve özne kökenli yaklaşımlar bu bağlamda karşılaştırılırken, geniş perspektifli eleştirel bir değerlendirme ortamı oluşturulmak istenmiştir. Günümüzün sınırsız, denetimsiz, özgürlükçü ve kaotik mimari ortamında, ürünü sürece, teorik ve ideolojik altyapıyı, yaşama pratiği içinde estetik etkiye dönüştürmenin gereği vurgulanmıştır. Bu dönüşüm, gösterge, metin ve söylem gibi genel dilsel kavramlar ile görüngü, yaşantı ve hakikat gibi öznenin nesneyle bütünleşmesini, tinsel ve bağlamsal özellikleri vurgulayan kavramlar temel alınarak irdelenmiştir. Bu çalışmada, günümüz mimarlık ortamının“gösterge”olarak ön plana çıkartılması sonucu sözde-mimarlık, ya da şeyleşme olgusuna dikkat çekilerek, mimarlığın özüne ilişkin endişelerin saptanması, problemin belirlenmesinde önemli rol oynamıştır. Mimarlıkta özü anlamak için“görüngübilimsei”bir bakış açısı benimsenmiştir. Ayrıca bir iletişim aracı olarak mimarlığın“metin”olarak okunabilme olasılıkları incelenmiş; zaman ve yer kavramlarının sunduğu“yaşantı”bağlamı içinde varoluşu sorgulanmıştır. Ayrıca, bilgiye dayalı gerçekliğin taşıyıcısı olan“söylem”lerin, mimarlıkta özne-nesne arasındaki ilişkiyi özgür kılan göreceli ve değişken bir oluş haline,“hakikate”dönüşümü tartışılmıştır. Mimarlığın içinde barındırdığı tüm karşıt kavramların, sözgelimi doğa ile teknolojinin, geleneksel ile çağdaşın, yapısal ve tinsel özelliklerin, öznel ve nesnel karakteristiğin birbirine dönüşmesiyle / metamorfozuyla, her defasında yeni anlam ve yorum olanaklarına açık bir mimarlığa ulaşılabileceği düşünülmektedir. Bu kavramsal model, mimarlığı anlama ve yorumlamada öznel ve nesnel değerlerin bütünlüğünü öngören bir ilişki şeması olarak kabul edilebilir. Bu yaklaşımın, mimarlara düşünme, değerlendirme ve yeniyi yaratma konusunda yardımcı olacağı düşünülmektedir.
Özet (Çeviri)
Architecture is a multidimensional whole of social, cultural, economic, technological an phscyhological factors. Architecture is evaluated by its functional and structural performance, as well as its communicational and semantic values. Between the process of design and criticism architecture is understood and interpreted and its paradoxes, like, science and art, theory and praxis, subject and object should be analysed firstly to understand and interpret architecture. Architecture was accepted as an art untill the positivist design theory of Enlightenment. Knowing of science and creating of art, in other words mind and intuition, became the main duality of achitecture. In fact, these different world-views should be combined because architecture is a whole of artistic and scientific factors including the man and his / her environment relationship. The signifacition of the relationship between the architecture and the user can be taken in the circle of interest and knowledge in the unity of theory and praxis as well as the man and the environment relationship within the life. Architectural design is such an activitiy that has both theory and application related with ideology, exprience, evaluation, action. It is also the process of turning the ideal to the reality within the life. The following discussions of subject-object problem in architecture is in fact, a dialectical process in design. The objective datas should be taken by mind and should be analized by scientific methods. But the reflection of subject's inner factors give rise to the creative process and shapes the work of architecture. Therefore it is tried to show holistic nature of the architecture with a conceptual model proposed in this study. In this study, understanding and interpreting architecture rooted on subject-object problem. Some objective approaches like semiology and some subjective approaches like phenomenology and hermeneutics examined. Some concepts and relations are taken from linguistic, semiotic, structuralism, post-structuralism andarchitecture is evaluated in the frame of these approaches which take the subject and object as independent entities. Phenomenology and hermeneutics that focuse on the dynamic structure of architecture and dialectical relationship between subject and object, offer a different point of view for today's problems of meaning. XIArchitecture had been accepted as a system of social communication and an effective language between the cultures and epoches. The linguistic approaches and principles of semiology which was formed by de Saussure can be adapted to architecture. The inner relations like language and speech, systematic and syntagmatic factors, levels of signifiers and signifieds, denotative and connotative meanings, synchronic and diachronic planes, the importance of function and value are important concepts in architectural language Structuralism, took the object as an indepentent whole, with its system, functions of its elements by synchronic reading. The meaning of an object for structuralism is the result of the structural content. Semiology of signification takes every kind of signs of cultural system as the subject of research area and the text is the basic term of this approach. According to this approach meaning can be obtained from reading of the text, by associations of intertextuality by using the codes, canals and messages. The semiology of the reception takes the work of art or architecture as a draft that can be shaped by the interpretation of the reader or the user. The architecture carries the messages between the past and future by the dialectical process of the subject and object. This dynamic structure of the reading has two steps: The explanation of text made according to inner relations and its integration by evaluating the semantic probabilities. If these planes penetrate into each other, aesthetic value can appear. Recent form of logic, named deconstruction is a post-structuralist approach. It aims to show the difference by destroying and dissolving the system's hierarchy and by showing the contradictions between the grammar and rhetoric figures. According to this new form of logic, contrary elements work in an associative pattern and the strategy of deconstruction suggest the reversal, displacement and reconstruction of elements in a different form. Some non-verbal phlosophical approaches like phenomenology and hermeneutics study on meaning and interpretation process between the man and environment. Phenomenology, has been concerned with an exploration and description of the environment aspects of everyday life by the method of reduction and aims to uncover the essence of objects. Intention and reflection are the important steps of it and the perception which the dynamic base of the subject-object relationship is determined according to phenomenological approaches. According to the hermeneutic criticism,“experience”is the basic conception that determines space and time in terms of the historicist way of understanding the world. Every activity and its product can be accepted as the forms of Geist levels and these are the results of the known, shared and determined sphere of life, came from the cultural values of the soceity. According to this approach, life is a dynamic process being related to positions, correlations, perspectives of looking and experiences. Following to Dilthey's historicism, Heidegger's ontological way of thinking was based on the possibilities of existence in the character of“Dasein”. Understanding the Xllontologic nature of architecture can be explained by the concept of“being with the world”which is the form of interrelation between object and subject. According to Heidegger, dwelling as authantic life has some characteristics like locus as local space against the danger of homelessness of technology. Gadamer's philosophy, depends on the dialogues between object and subject in which both of them are changed within this interaction. Game is the phenomenological model for aesthetic exprience which is the re- constructured process between the object and subject. Traditions and today's way of looking of subject determine the meaning and truth at the same moment. The different approaches for understanding and interpreting architecture have different views of subject-object problem as seen. Linguistic and semiotic approach takes the subject and object as independent sides. Subject classifies, analyses and understands the object, which has characteristics, functions and structure. But phenomenological and hermeneutic approach rejects this kind of entities. Subject-object is an organic whole to be understood and interpreted. In the light of all these approaches, a conceptual model for understanding and interpreting the architecture is proposed. The concepts which reflect the subjective and objective character of architecture and explain the“understanding-interpreting”process are brought together in this model. By analyzing and comparing of these approaches, a wide-angled holistic critical view can be caught. Today the architecture shows the necessity of multi dimensional point of view in design. Because in recent years the uncontrolled, and chaotic architectural environments loose their meaning. It is necessary to transform the product to process, theory and ideology to aesthetic effect. In this frame of the study, the concepts like, significance, text, discourse and phenomenon, experience and truth give us a critical point of view of“metamorphosis”. The metamorphosis of the concepts like signification to phenomena, text to experience, discourse to truth exhibits the subject-object relationship. The product of architecture as a significance can be percepted by the pure conscious and the essence of architecture as a phenomenon, can be seized. The architectural texts which act as communicational instruments of culture can be evaluated by being in time and locus as exprience. The discourses originating the daily-life by the meschanisms of language and carrying the reality about objective knowledge should be the objects of cultural, social, historical, philosopical experiences and become the truth in the dynamic relationship of subject and object. This kind of metamorphoses if possible, can offer an interpreting perspective with a wide angle. This conceptual model is supposed to be a relational schema for understanding and interpreting the architecture as a holistic approach. It is thought that this model can help architects how to think, to evaluate and to create the“new”in design process. Xlll
Benzer Tezler
- Grafitinin yer oluşturucu etkisi: Karaköy örneği
Effects of graffiti as place-maker: The case of karakoy
AYŞE GÜL GEMCİ
- Biçimsel ve anlamsal ifade aracı olan cephelerin değerlendirilmesine yönelik bir yaklaşım: İstanbul'da Meşrutiyet ve Halaskargazi Caddeleri'ndeki cephelerin incelenmesi
An approach devoted to evaluation of façades as formal and semantic expression instruments: Analyzing the façades in Istanbul Meşrutiyet and Halaskargazi Streets
ÖZLEM ŞENYİĞİT
- Disiplinlerarası zeminde eleştirel mekânsal pratiklerin denemeci açılımları: Mimari deneme filmi
Essayistic expansions of critical spatial practices on interdisciplinary terrain: Architectural essay film
AYGEN EROL
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. PELİN DURSUN ÇEBİ
- Sustainable park model: A qualitative approach in sustainability assessment of parks
Sürdürülebilir park modeli: Parkların sürdürülebilirliklerinin değerlendirmesi için niteliksel bir yaklaşım
MELODY SAFARKHANI
Doktora
İngilizce
2023
Peyzaj Mimarlığıİstanbul Teknik ÜniversitesiPeyzaj Mimarlığı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MUHAMMED ALİ ÖRNEK
- An inquiry on flow metaphor in the context of digital creativity
Dijital yaratıcılık bağlamında akış metaforu üzerine bir araştırma
ZEYNEP BUDAK
Yüksek Lisans
İngilizce
2018
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiBilişim Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ SEMA ALAÇAM