2001 krizinin anatomisi, -krizin kökenlerinin ve oluşumunun bir analizi, iç ve dış tasarruf açığının sürdürülebilirliğine ilişkin kantitatif çalışmalar ve yorumlar-
The anotomy of the 2001 crisis an analysis of the roots and developments of the crisis and quantitative studies on the sustainability of the public and external savings gaps
- Tez No: 191108
- Danışmanlar: PROF.DR. KEMAL ÇAKMAN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Ekonomi, Economics
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2006
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Gazi Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İktisat Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 290
Özet
276ÖZETTürkiye ekonomisi, sermaye piyasasını açtığı 1989 yılını takiben 1994ve 2001 yıllarında iki finansal kriz yaşamıştır. Bu tezin içeriği; 1990'lı yıllardansonra bozulma eğilimine giren temel makro ekonomik değişkenlerin(fundamentals) ve bu değişkenler arasındaki etkileşimlerin neden olduğuekonomik sorunların, 2001 krizine zemin hazırlayan dinamiklerin ve de Kasım2000 ve Şubat 2001 krizleri sırasında ve sonrasında Türkiye ekonomisindeyaşanan gelişmelerin --kantitatif çalışmalarla da desteklenerek-- analizedilmesidir, şeklinde özetlenebilir.Tezimizde 4 temel kantitatif çalışma yapılmıştır.(1) Bunlardan, Türkiye 1970-2004 verilerini kullanarak yapılanGranger Nedensellik Testi, enflasyon oranı ile döviz kuru artış oranı ve de içborç stoku/GSMH oranı ile Faiz Ödemeleri/GSMH oranı arasında çift yönlüGranger nedensellik ilişkisi bulmuştur. Dolaşımdaki para arzından enflasyonoranına; enflasyon oranından faiz ödemeleri/GSMH oranına; faizödemeleri/GSMH oranından bütçe açığı/GGSMH oranına; bütçe açığı/GSMH oranından iç borç stoku/GSMH oranına; (ayrıca) dolaşımdaki paraarzından döviz kuru artış oranına ve dolaşımdaki para arzından faizödemeleri/GSMH oranına doğru tek yönlü Granger nedensellik ilişkisibulunmuştur.(2) Cari İşlemler Dengesini bağımlı, reel kur endeksini ve büyümeoranını bağımsız değişken olarak alan bir doğrusal regresyon denklemininkatsayıları EKK yöntemiyle hesaplanmış ve Türkiye'nin 1991-2004 dönemiiçin büyüme oranının katsayısı (-0.23) reel kur endeksinin katsayısına (-0.08) kıyasla dört kat büyük çıkmıştır.(3) Önemli kriz göstergeleri olarak sayılabilecek çeşitli değişkenlerarasından 7 temel rasyo seçilerek ve Türkiye ekonomisi 1990-2005 dönemi277altı-aylık verilerini kullanarak bir Finansal Kırılganlık Endeksi oluşturulmuştur.1992 ve 1999 yıl sonu itibariyle Endeks değeri çok düşükken (sırasıyla 0.34ve -0.0.), 1993 ve 2000 yılının ortası ve yıl sonları itibariyle hızla yükselip,eşik-değerin (0.58) çok üstünde rakamlara ulaşmıştır: 1999 ortası ve yıl sonuiçin 0,04 ve -0,02 ve 2000 yılı ortası ve yıl sonu için 0.79 ve 0.70.Dolayısıyla, türettiğimiz Kırılganlık Endeksi'nin 1994 ile 2001 finansalkrizlerini öngördüğü söylenebilir.(4) Döviz cinsinden borçlanmanın döviz bazında faizini veri alıp,seçilmiş dört parametrenin, büyüme oranı, enflasyon oranı, döviz kuru artışoranı ve YTL cinsinden reel-faiz oranı'nın çeşitli değerler alması durumunda,Kamu kesimi Borç Stoku / GSMH (KKBS/GSMH) oranının sabit kalabilmesiiçin verilmesi gerekli faiz-dışı-bütçe-fazlası/GSMH oranının 2005 yılı sonrasıiçin hesaplanmış ve bir tablo halinde sunulmuştur. Söz konusu çalışma,büyüme oranı ve enflasyon oranları ne denli düşük, YTL cinsinden reel-faizoranı ve döviz kuru artış oranı ne denli yüksek olursa, KKBS/GSMH oranınınsabit kalabilmesi için gerekli faiz-dışı fazlanın o denli yüksek olmasıgerektiğini göstermiştir. Bu sonucun önemli imlemlerinden biri de şudur: Aşırıdeğerlenmiş YTL'de bir düzeltmeye gidilmesi, (i) döviz kuru artış oranınınyükselmesini ve/veya enflasyon oranının düşmesini gerektirir. Üstelik (ii)döviz kurunda artış beklentisi nominal faizleri de arttırır ve dolayısıyla (eğerenflasyon da düşük kalacaksa) YTL cinsinden reel faizlerin deyükselmesine neden olur. Bu ise cet.par., büyüme oranı üzerinde deolumsuz bir etki yaratır: Dolayısıyla kurda bir düzeltme hareketininKKBS/GSMH oranının sabit kalabilmesi için gerekli faiz-dışı fazlanın(kendisini belirleyen dört adet değişkenin de olumsuz yönde değişmesi sözkonusu olduğundan) yükselmesine ve buna paralel olarak kamu maliyesineilişkin diğer temel makro değişkenlerin de olumsuz etkilenmesine neden olur.Bu sonuç; Türkiye'nin bugünkü koşullarında, aşırı YTL'de gerekli ve arzu-edilebilir olan bir düzeltme hareketinin --tedrici de olsa-- temel makrodeğişkenler ve beklentiler üzerinde olumsuz etkiler yaratabileceğine işaretetmektedir.
Özet (Çeviri)
278ABSTRACTTurkey has experienced two major financial crisis since she hasopened her capital account in 1989. This thesis presents an analysis of theworsening of the fundamentals, the relations between them and of theeconomic problems whose manifestations they were; of the dynamics thathave prepared the background of the November 2000 and the February2001 crisis and of the developments prior to and in the aftermath of the twincrisis. The theoretical analysis of the subject has been supported by fourmajor and original quantitative studies, summarized below:(1) A Granger Causality Test using data from Turkey (1970-2004)yielded a two way relationship between inflation rate and rate of increase inexchange rate; and between domestic debt stock/GNP and InterestPayments on Public Debt /GNP. A one way relation was also found between(i) from money supply to inflation rate, (ii) from inflation rate to InterestPayments on Public Debt /GNP, (iii) from Interest Payments on Public Debt/GNP to Budget Deficit/GNP, (iv) from Budget Deficit/GNP to domestic debtstock/GNP (and other than this unbroken chain of relations) (v) from moneysupply to the rate of increase in exchange rate and (vi) from money supply toInterest Payments on Public Debt/GNP.(2) Using Turkish data from the 1991-2004 period and linearregression we estimated the coefficients of an equation where the CurrentAccount Balance/GNP was taken as the dependent variable and where theGNP growth rate (g) and exchange rate index (ERI) were the independentvariables. The (absolute value) of the estimated coefficient for g (-0.23)turned out to be four times larger than that of RK.(3) We developed an original Financial Vulnerability Index for Turkey(1990-2005) using bimonthly data for seven carefully selected variables.While the index levels were very low in 1992 and 1999 two years before thetwo crises (0.34 and 0.00, respectively), the index rose rapidly to surpass thethreshold value (0.58) a year before each crisis and reached 1.12 and 1.23,respectively, for the first half of 1999 and 1999-year-end and 0.79 and 0.70279respectively, for 2000 first half and 2000 year-end. In both cases a severefinancial crisis has erupted during the first two months of the following year.The Index also surpassed the threshold level, albeit, slightly in mid 2005 andyear end 2005.(4) Taking the average interest rate paid in 2005 by Turkey on foreignpublic debt as constant and using several probably values that fourselected fundamental macro variables may take, we calculated the ratio ofprimary budget surplus to GNP necessary in order to keep the TotalPublic Debt/GNP ratio constant (BOSKİGFDF). The four fundamentalmacro variables, the several probable values of which produced the tabletabulating 111 cases, were the GNP growth rate (g), the inflation rate (e),the rate of change in the exchange rate (dk), the nominal interest rate on TLdenominated public debt (rTL). The results indicated that the higher is therTL and dk and the lower is the e and g, the higher would be theBOSKİGFDF. There are several important implications of this summaryresult: Considering that the TL is overvalued as is indicated by a currentaccount deficit to GNP ratio that has been surpassing 6% for 2005 and 2006(est.), it would be desirable to have TL loose real value. But this wouldnecessitate an increase in dk and/or a decrease in e. But rTL has a verystrong positive correlation with dk and increases pari-pasu with increases inthe dk, so therefore rTL will increase. Further, if meanwhile the inflationrate is successfully kept down, this would mean that real interest rates willalso increase and increase at a higher rate than the rate of increase in therTL. But such an increase in real interest rates would, cet.par., cause adrop in g. But this simply means that, however gradual, any attempt tocorrect the overvalued exchange rate, is likely to result in an increase inTotal Public Debt/GNP ratio and lead to deterioration in many of thefundamental macro variables indicative of the health of public finance,causing a worsening of positive expectations about the future of the economyand thus play a role in preparing the bases of a speculative attack on theYTL that is likely to occur, especially if a number of exogenous shocks shouldhelp precipitate it.
Benzer Tezler
- Yaşa göre oküler biyometrik ölçümlerdeki değişimler ve klinik yansımaları
The clinical effects and the changes of the biometric measurements in the eye with aging
HACER ERDÖL
Yüksek Lisans
Türkçe
2001
MorfolojiKaradeniz Teknik ÜniversitesiAnatomi Ana Bilim Dalı
Y.DOÇ.DR. GÜLAY YEGİNOĞLU
- 2001 krizinin Türkiye'de emek piyasasına etkileri
The effects of the 2001 crisis on labour market in Turkey
BURCU ÇAKIN
Yüksek Lisans
Türkçe
2006
İşletmeİstanbul Teknik ÜniversitesiEkonomi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. BURÇ ÜLENGİN
- The effects of the 2001 crisis on the wage bargaining process in Turkey
2001 krizinin Türkiye'deki ücret pazarlık süreci üzerine etkileri
DUYGU MAVİŞGİL
- 2001 krizinin enerji sektörü üzerine yansımalarının finansal analizi
Financial analysing the effects of 2001 crises on energy sector
UMUT BURAK GEYİKÇİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2007
İşletmeCelal Bayar Üniversitesiİşletme Ana Bilim Dalı
Y.DOÇ. HATİCE NUR GERMİR
- 2001 krizinin firmaların mali yapıları üzerine etkisi, otomotiv sektörünün incelenmesi ve bir uygulama
Effects of 2001 crisis on companies' financial structure, analyzing automotive sector and a demonstration
YELDA TOYDEMİR
- 2000'li yıllarda Türkiye inşaat sektörü ve ekonomi arasındaki ilişki
The relationship between the Turkish construction sector and the economy in the 2000s
FARUK BÜYÜKYORAN
