Retorik Yapı Kuramının açıklayıcı metinler örneğinde bir uygulaması
An application of Rhetorical Structure Theory in expository text
- Tez No: 317110
- Danışmanlar: PROF. DR. MURAT ÖZBAY
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Eğitim ve Öğretim, Education and Training
- Anahtar Kelimeler: Metin, bilgi işleme, zihinsel sunumlar, retorik yapı kuramı, Text, information processing, mental representations, rhetorical structure theory
- Yıl: 2009
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Gazi Üniversitesi
- Enstitü: Eğitim Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türkçe Eğitimi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 352
Özet
Bu çalışmanın temel amacı, RYK'nin (Retorik Yapı Kuramı/Rhetorical Structure Theory) öğretici metin tasarımına özgü açıklayıcı metinlerin plan/hazırlık ve geliştirme aşamalarındaki organizasyon süreçlerini yönetme işlevi bulunduğunu kanıtlamaktır. Bu amaç doğrultusunda, metin organizasyonuna etkisi olan düzenlemeleri göstermesi ve metindilbilim alanında (yakın dönemlerde) kullanılmaya başlanan model olması nedeniyle, Mann ve Thompson'ın ?Retorik Yapı Kuramı Yaklaşımı? çalışmanın kuramsal yönelimini oluşturmuştur. Bu amaca uygun olarak çalışmada öğretici tasarıma konu olan metinlerin plan/hazırlık süreçlerinde karşılaşılan konu değeri, konusal farklılık ve benzerlik gibi özelliklerin bütünü listelenerek RYK ilke ve kurallarının bu süreçlerdeki etkisi/katkısı belirlenmeye çalışılmıştır. Söz konusu amaçlar çerçevesinde çalışmada aşağıdaki soruların cevapları aranmıştır:1.Bir metindeki büyük ölçekli yapı (makro) bileşenlerinin belirlenmesinde RYK bilgilerinin olası bir rolü var mıdır? Böyle bir etki söz konusuysa gözlemlenen etki ne yöndedir?2.Okuyucu, konu içeriği ve konu sürekliliği gibi birtakım etkenler aracılığıyla açıklayıcı metindeki bilgilere ulaşır. Bir metnin en az çabayla okunup anlaşılabilmesi için RYK bileşenlerinin olası katkısı var mıdır? Varsa, bu katkının hiyerarşik düzeni nasıldır?3.Öğretici tasarıma özgü açıklayıcı metinlerde ne türden bilgi ya da eğilim hangi sıklıkla sunulmaktadır?4.Söz konusu metinlerdeki bilgilerin metnin kapsamı içinde ya da dışında olduğunu belirleyen kısıtlamalar nelerdir?Bu soruların cevaplarına ulaşmak amacıyla, aynı zamanda kuramın en önemli ve başlangıç sayıltısı olan `metni birbiri ardına dizilmiş cümle(cik)lerden değil, ardışık cümlelerin odağında yer alan önermelerin bağıntılı doğası' çerçevesinde değerlendiren RYK'nin işlem yönergeleri gözden geçirilmiş ve bu yönergelere ilişkin olarak (da) nedensellik analizi yapılmıştır. Metinlerdeki bağdaşıklık, giriş, gelişme ve sonuç gibi yapısal bölümlemelerin metnin bütünü içerisindeki sözbilimsel şemalar uyarınca incelenebilmesinin gerekçesi ise daha önceki araştırmaların fiziksel metinlerdeki yapısal belirlemelerin ancak bütün bölümlerin birbirleri ile sergilediği ilişkilerin incelenmesi yoluyla değerlendirilebileceği yönündeki sonuçlarıdır.Bu çalışmada, metin yazarlarının öğretimsel tasarım amacıyla ürettikleri metinlerin yapısal bölümlemelerinin nasıl daha açık bir biçimde kodlanabileceği sorusunun cevap kaynağı olabileceği düşüncesiyle yazarların açıklayıcı türde hazırladıkları metin örnekleri R-yapılar (Sözbilimsel şemalar) üzerinden bir analize tabi tutulmuştur. Metinlerdeki bağlılık; metin içi göndergeler ve eksiltiler, bağlaçlar, sözcükler, zaman, görünüş ve kip belirten ekler açısından araştırılmış ve bu öğelerin kullanımları ile metindeki yapısal bölümlerin işlevleri arasında ilişki bulunduğu varsayılmıştır.Araştırmanın veri tabanını öğretimsel tasarıma özgü açıklayıcı metinler oluşturmaktadır. Dolayısıyla bu çalışmanın temel amacı, açıklayıcı metinlerin RYK açısından bir analize tabi tutulması sonucunda ulaşılan bulgular ışığında yapılan çözümlemelerle doğrulanmıştır.
Özet (Çeviri)
The fundamental aim of this study is to prove that RYK (Rhetorical Structure Theory/RYK) has a managing function on case variables which provide the organization in preparing/plan and development level of peculiar texts to educational text design. In the direction of this aim, because it signifies the regulations which affect text organization and as it has also been a model which has been recently used on the basis of text linguistics, Mann and Thompson?s RYK principle formed the theoretical inspiration of the study. Therefore, in the study, the lists for subject?s worth/thematic differences and similarities faced in the preparing processes of texts, which are the subjects to the educational design, have been made out and it was attempted to determine the effect and contribution of RYK principles and rules in the process. In the frame of these aims, the answers of following questions have been searched:1.Do the RYK?s constituents have any potential role on the determination global level processors in a text? If there is, what is direction of this effect?2.A reader acquires the information in an explicative text by means of some determinants such as the thematic content and the thematic continuation. Are there any probable contribution of RYK?s tools/constituents to the reading and comprehension of the reader with the minimum effort? If there is, how is the hierarchical configuration of this contribution realized?3.How often and what kind of information or tendency are offered in the explicative texts, which are typical of the educational design?4.What are the constraints that determine the data within the scope or out of the scope of these texts?With the aim of achieving the answers of these questions, RYK?s operation directives which offer the most important and beginning premise as `the text does not form echeloned clauses, it is correlative nature of premise which places in the focus of sequential clauses? have been checked and made a causality analysis related to these directives. The precondition of search of structural classification as coherence in texts, beginning, advance and consequence according to rhetorical functions in the entire of text; are based on the advance search notifications as structural assignation in physical texts can be only assessed by the way of searching of relations of all parts with one another.In this study, The R structure (the lexical diagram) has been analyzed as the subject considering about the answers on how clearly the text writers can encode structural coherence texts which they have already produced for the educational design. The dependence inside texts was investigated in terms of referents and restrictions in the texts, the conjunctions, words, suffixes that indicate time, aspect and mood and it was assumed that there was a correlation among the functions of structural segments.Data base of this research is constituted from explicative texts which are subject to educational design. Namely, the fundemental aim of the study was verified via the analysis of findings from the point of rhetoric structure configuration of explicative texts.
Benzer Tezler
- Türkçe ders kitaplarında yer alan bilgilendirici metinlerdeki retorik ilişkilerin görünümü
The outlook of rhetorical relations of informative texts in Turkish school books
ŞENAY ÇELİKKANAT NAS
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DilbilimHacettepe ÜniversitesiTürkçe ve Sosyal Bilimler Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NERMİN YAZICI
- Metinlerarası anlam aktarımında bir yöntem olarak ekfrasis: Şiir-roman ve sinemada kullanımı
Ekphrasis as a method of intertextual transference of meaning: Its use in poetry-novel and cinema
ŞEBNEM ŞENGÜL
Yüksek Lisans
Türkçe
2012
Batı Dilleri ve Edebiyatıİstanbul Kültür ÜniversitesiDinler Tarihi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. IŞIL ZEYBEK
- Oyun kavramı etrafında postmodernizm ve roman
The postmodernism and novel around the game concept
BÜLENT SAYAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
Türk Dili ve EdebiyatıKahramanmaraş Sütçü İmam ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. MEHMET FETİH YANARDAĞ
- Niyet hadisi: Tahric ve Tahlil -Buhâri varyantları-
Hadith of intention: Its evaluation and analyse
MAHMUT GURBET
Yüksek Lisans
Türkçe
2006
DinYüzüncü Yıl ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
Y.DOÇ.DR. HARUN REŞİT DEMİREL