Geri Dön

İdeolojik çeviri: Tanzimat ve Cumhuriyet Dönemi örneğinde

Ideological translation: In the example of Tanzimat and Republican Period

PDF İndir

  1. Tez No: 412094
  2. Yazar: MUHAMMED ZAHİT CAN
  3. Danışmanlar: PROF. DR. ŞEREF ATEŞ
  4. Tez Türü: Doktora
  5. Konular: Mütercim-Tercümanlık, Siyasal Bilimler, Tarih, Translation and Interpretation, Political Science, History
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2015
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Sakarya Üniversitesi
  10. Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Çeviribilim Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
  13. Sayfa Sayısı: 246

Özet

Bu çalışma son yıllarda git gide çeviri araştırmalarında önem kazanan bütüncül bir bakış açısıyla çeviri olgusunu inceleme anlayışını, bir dil/kültür içerisindeki farklı ideolojik tarafların çeviriyi ideolojik amaçlar için kullanmak istemesi dâhilinde paylaşmıştır. Bu bağlamda ideolojik çevirinin ne olduğu ve nasıl işlev gördüğünü belirginleştirmek bu araştırmanın temel hedefi olmuştur. Tanzimat ve Erken Cumhuriyet dönemi (1839-1939) böyle bir araştırma için tarihi vakaları nedeniyle oldukça müsait bir zaman dilimi olarak belirmektedir. Osmanlılık/İslamcılık, Turancılık/Türkçülük ve Batıcılık ideolojileri bu evrede Batılılaşma olgusu kapsamında bilim-teknik, sanat ve dini alandaki çeviri pratiklerine nüfuzu olan ideolojilerdir. Bu ideolojilerin Osmanlı kurumları vasıtasıyla eğitimde, siyasette, basında ve görece kurumlardan bağımsız olarak yürüyen edebiyat, kutsal kitap çevirileri tartışmalarında nasıl bir rol oynadığı bu araştırmanın kapsamı içindedir. Tarihsel hadiselerin birincil kaynakları, döneme tanıklık etmiş olan gazetelerin, resmi belgelerin ve kişilerin bizzat beyanatlarıdır. Çeviri tarih araştırmalarında bir yaklaşım da salt çeviri metnini incelemek değildir. Üst metinleri, yani çeviriye dair söylemleri incelemektir. Tıpkı bu çalışmanın yaptığı gibi önsözleri, sonsözleri, çeviriye dair eleştirileri göz önünde bulundurmak, çevirinin icra edildiği dönemin hâkim ideolojisini belirlemek, çevirmen ya da çeviriyi himaye edenlerin çeviri amaçlarını yayınevi programı, heyet raporları vb. üzerinden ortaya koymak kullanılan yöntemler arasında olmuştur. Tanzimat ve Erken Cumhuriyet dönemindeki çevirilerde özellikle Lale Devrinden başlayarak Batılı kaynak metinler çevrilmiştir. Başlangıçta çevirilerin amacı ideolojik değildir, fakat II. Meşrutiyet sonrası Türkçülük ideolojisinin güç kazanması ve bunun Türkçe Kur'an, Milli Edebiyat, Milli Tarih gibi ideallerle beslenmesi, kaçınılmaz olarak çevirinin de ideolojik maksatlı icra edilmesine kapı aralamıştır. Cumhuriyet devrine gelince artık Tanzimat döneminden daha farklı bir Batılılaşma süreci Batıcılık ideolojisi kapsamında ortaya çıkmış ve Balkan Savaşları sonrası güçlenen Türkçülük ideolojisiyle birleşerek ideolojik çevirinin oluşması için tüm şartlar olgunlaşmıştır.

Özet (Çeviri)

This work shares the understanding ofa holistic view towards the phenomenon of translation lately gaining more and more importance in translation activities within the context of different ideological parties, belonging to a language/culture, who want to make use of translation for their ideological aspirations. In this regard, the major matter of this work will be to illustrate what ideological translation is and how it functions. The Tanzimat and early republican period (1838-1938) based on their historical events, reveal as a quite suitable timeframe. In this phase Ottomanism/Pan-Islamism, Pan-Turanism/Turkism and Occidentalism ideologies were ideologies influencing translation practices in the fields of science-technique, art and religion within the scope of Occidentalism. How these ideologies, by the help of Ottoman organizations, play a role in education, politics, press and literature independent from relative institutions and sacred books' debates, is implied in this research. Primary sources of historical events are personal declarations of newspapers, official documents and persons which had witnessed the period. An approach of translation history does not only analyze the mere translation text. Superordinate texts, namely discourses about translation are involved. Excatly like it is done in this work, one among the used methods does factor in prefaces, epilogues, criticism against translation; specifying the dominant ideology of the period in which the translation occured,and proving translation aspirations of those encouraging the translator or the translation, through publisher's programme and committee reports et cetera. During Tanzimat and the early republican period, especially beginning with Tulip Age, western source texts were translated. Initially, the aim of translation was not ideological, however, after the second constitutionalist period, the fact that Turkism gained power and that this was fed on ideals such as turkish Qur'an, national literature, and national history; inevitably opened the door for translation to be carried out with ideological aspirations. Speaking of the republican era, in comparison with the Tanzimat era, a different westernization process within the framework of Occidentalism emerged and after it spliced with turkism that strengthened in the aftermath of the Balkan Wars, all conditions for ideological translation have been provided.

Benzer Tezler

  1. Tez No

    703829

    Çeviribilim açısından kavramlar tarihi: Türkçe yazında 'azınlık' ve 'etnik grup'

    The history of concepts from the perspective of translation studies: 'Minority' and 'ethnic group' in the Turkish literature

    GÖZDE SERTESER BAŞTUĞ

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2021

    Mütercim-Tercümanlıkİstanbul Üniversitesi

    Çeviribilim Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. MİNE YAZICI

  2. Tez No

    81719

    Cumhuriyet Dönemi şiirinde Yunan ve Latin mitologyası

    Greek and Latin mythology in poetry of the Republic Period

    AYDIN AFACAN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    1999

    Eğitim ve ÖğretimAnkara Üniversitesi

    Eğitim Programları ve Öğretimi Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. İNCİ SAN

  3. Tez No

    298345

    A Utopian journey in Turkish: From non-translation to retranslation

    Türkçede ?Ütopik? bir serüven: Yok çeviriden yeniden çeviriye

    CEYDA ELGÜL

    Yüksek Lisans

    İngilizce

    İngilizce

    2011

    Mütercim-TercümanlıkBoğaziçi Üniversitesi

    Çeviribilim Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. ŞEHNAZ TAHİR GÜRÇAĞLAR

  4. Tez No

    265066

    Tanzimat Dönemi'nde çeviri: Siyasal ve kültürel bir bakış

    Translation in Tanzimat reform era: A political and cultural perspective

    CEYDA TAŞKIRAN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2010

    Mütercim-TercümanlıkKocaeli Üniversitesi

    Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü

    DOÇ. DR. YILMAZ BİNGÖL

  5. Tez No

    835511

    John William Draper'ın History of the Conflict between Religion and Science adlı eserinin Osmanlı Türkçesine çevirisi üzerine betimleyici bir çalışma

    A descriptive study on the Ottoman Turkish translation of John William Draper's History of the Conflict between Religion and Science

    OSMAN ÇEVİKTAY

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2023

    Batı Dilleri ve EdebiyatıYıldız Teknik Üniversitesi

    Batı Dilleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. AYŞE BANU KARADAĞ

Geri Dön