Klasik öncesi Uygur Türkçesi metinlerinden Maitrisimit'in paleografik özellikleri
Paleographic features of pre-classic Uighur Turkish text: Maitrisimit
- Tez No: 413684
- Danışmanlar: PROF. DR. MEHMET ÖLMEZ, PROF. DR. JENS PETER LAUT
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Eski Uygurca, paleografya, yazı türleri, Uygur yazısı, Maitrisimit, müstensih, Old Uighur, paleography, alphabet types, Uighur alphabet, Maitrisimit, scribe
- Yıl: 2015
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Yıldız Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 225
Özet
Uygurca, Bozkır Uygur Kağanlığı [744-840] ile Koço Uygur Hanlığı'nın [850-1250] dili olup çok çeşitli abecelerle yazılmıştır. Bugün elimizde bulunan Uygurca metinlerin büyük kısmı Sami kökenli Soğud abecesinin işlek türünden çıkmış olan Uygur abecesiyle yazılmıştır. Uygur abecesi takriben IX. yüzyıldan XVII. yüzyılın sonlarına kadar çok uzun bir süre ve Doğu Türkistan'dan Anadolu'ya, Kırım'dan Maveraünnehr'e kadar çok geniş bir coğrafyada farklı türlerden metinlerin yazılışında kullanılmış olup Mahmud al-Kaşgari'nin ifadesiyle Türk yazısıdır. Bu tezde, klasik öncesi Uygur Türkçesi metinlerinden Maitrisimit'in Murtuk ve Sengim yazmasının kaç farklı müstensih tarafından yazıldığı tespit edilmeğe çalışılıp kullanılan yazı çeşitliliği ortaya konulmağa çalışılmıştır. Yazı tiplerinin belirlenmesinde /a/, /ä/ ve /n/ harflerinin kelime sonundaki yazılışı; /'wy/'nin kelime başındaki görünümü; /' , w , y , s , ş/'nin /b-p/ ve /g-k/ ön damak ünsüzlerinin çanağına yazılışı ve bu ünsüzlerin kelime sonundaki görünümü; /d/'nin sırtı, zülfesi, yüksekliği ve genişliği; /q/'nın kâsesinin şekli, noktalı ya da noktasız oluşuyla noktalarının kâseye ve birbirlerine uzaklığı; /l/'nin dişinin görünümü ile karnının satıra birleşik ya da ayrı yazılması; /m/'nin ve /r/'nin kelime sonundaki görünümü; /s/'nin ve /ş/'nin küpünün yazılışıyla /ş/'nin kelime sonu durumdaki kuyruğunun uzunluğu; /t/'nin gözünün büyüklüğü, satır hizasına konumu ve kelime sonundaki yanlamasına ya da aşağıya doğru boylamasına kuyruğunun varlığı etkili olmuştur.
Özet (Çeviri)
Uighur, the language of the Uighur Empire [744-840] and the Uighur Kingdom of Kocho [850-1250] was written in many different scripts. Most of the Uighur texts we have today were written with Uighur alphabet which emerged from the cursive type of the Sogdian alphabet, which has Semitic origins. Uighur alphabet had been used to write various types of texts between the 9th and 17th centuries in a region including Eastern Turkestan, Anatolia, Crimea and Transoxiana. It is also the alphabet of the Turks, as Mahmud al-Kashgari mentioned. This thesis will try to determine how many different scribes wrote Maitrisimit's Murtuk and Sengim fragments and then will point out the variety of scripts used. In the specification of alphabet types; writing of letters /a/, /ä/ and /n/ at the end of the word; the aspect of /'wy/ at the beginning of the word; writing of /' , w , y , s , ş/ at the bowl of front velar consonants /b-p/ and /g-k/ and the aspect of these consonants at the end of the word; backness, degree, height and roundness of /d/; the shape of the bowl of /q/, the space of its dots to the bowl and to each other according to its dotted or dotless forms¸ the aspect of jag of the letter /l/ and spelling of its middle combined or separate to the line; the aspect of /m/ and /r/ at the end of the word; spelling of cubes of /s/ and /ş/ and the length of the tail of /ş/ at the end of the word; the size of the eye of /t/, its position to the line align and its tail's vertical or horizontal position at the end of the word became effective.
Benzer Tezler
- Uygur harfleriyle yazılmış Çağatayca Seyfü'l-Mülȗk hikâyesi'nin transkripsiyonu, çevirisi ve sözlüğü
The transcription, translation and the dictionary of the Chagatai story written with Uighur script'Seyfü'l-Mülûk'
HÜLYA UZUNTAŞ
Doktora
Türkçe
2016
Türk Dili ve Edebiyatıİstanbul ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYŞEGÜL SERTKAYA
- Altun Yaruk'un (II. kitap) Türkçe ve Moğolca çevirilerinin karşılaştırmalı söz varlığı
Golden Light's (II. volume) Turkish and Mongolian translational language analysis
ZAGARPERENLEİ TÜMENBAYAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DilbilimMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SERAP ALPER
- Kemâleddîn Hüseyin Harezmî'nin Çağatay Türkçesiyle Kasîde-i Bürde şerhi(İnceleme, metin, çeviri, gramatikal dizin)
Başlık çevirisi yok
YILMAZ AKDEMİR
Doktora
Türkçe
2015
DilbilimDicle ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. FARUK GÖKÇE
- Çağatay şairi Gumnam'ın yayımlanmış divanı (Çeviri, inceleme indeks)
Чагатай акыны гумнамдын жарыяланган диваны (транскрипция, тилдик анализ, индекc)
SEÇKİN UYSAL
Doktora
Türkçe
2019
DilbilimKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTürkoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. Mehmet AYDIN
- Eski Türkçede eklerin ünlü düzeni (8.-10. yüzyıllar)
Vowel order of suffixes in old Turkic (8-10. centuries)
BUKET NUR KIRMIZIGÜL
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
DilbilimEskişehir Osmangazi ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FERRUH AĞCA