Geri Dön

Bir cemevinde cem ritüeli

Ritual in cemevi

  1. Tez No: 460012
  2. Yazar: SİBEL İNCE
  3. Danışmanlar: PROF. DR. CEVAT ÇAPAN
  4. Tez Türü: Yüksek Lisans
  5. Konular: Sahne ve Görüntü Sanatları, Sosyoloji, Performing and Visual Arts, Sociology
  6. Anahtar Kelimeler: Cem, ritual, dede, cemevi
  7. Yıl: 2017
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Haliç Üniversitesi
  10. Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Tiyatro Ana Sanat Dalı
  12. Bilim Dalı: Tiyatro Sanat Dalı
  13. Sayfa Sayısı: 166

Özet

Dört bölümden oluşan bu çalışma, İstanbul'daki Alibeyköy cemevinde yapılan Alevi cem ritüeli icrası, bir ritüel performans bağlamıyla, tiyatronun teknikleri üzerinden incelenmiştir. Birinci bölümde, cem ve ritüel kavramları araştırılmış, sahada cem ritüeline her hafta perşembe akşamları katılarak gözlem yapılmıştır. Alibeyköy Cemevi'ndeki“cem ritüelinin”nasıl yürütüldüğü ve cem ritüeline etkileri anlatılmış, bu ritüelin temelini oluşturan kırklar meclisine yer verilerek ritüel ve mit ilişkisine değinilmiştir. Köklü bir tarihi olan Şahkulu Dergahında cem yapılan mekan kısaca anlatılmış, Şahkulu Dergahı ile Alibeyköy'de saha çalışması yaptığımız cemevi karşılaştırılmıştır. Ayrıca Alibeyköy Cemevi'nin gecekondu dönemi ile günümüzdeki modern hali karşılaştırılarak mekandaki değişimin ritüele olan etkileri incelenmeye çalışılmıştır. Bu çalışmada bahsi geçen (cem ritüelleri, mekân, ritim/müzik, dans) başlıkların etkileri zakirle, katılımcılarla, on iki hizmeti yürütenlerle, dedelerle ve dışarıdan Alevilik konusunda bilgi sahibi olan kişilerle görüşmeler yapılarak incelenmiştir. İkinci bölümde, düzenli ve belli aylarda yapılan cemlerin neden yapıldıklarına değinilmektedir. Yörelerin cem ritüellerindeki farklılıklar ve benzerlikler gösterilmiştir. Üçüncü bölümde ise İstanbul'daki ilk cemevi olan Alibeyköy cemevinin, gecekondu döneminden şimdi cemlerin yapıldığı yeni binadaki cem katının yapıldığı sürecin tanıklarıyla görüşmeler yapılarak aradaki farklar ortaya konulmuş, cemevinin ya da kurumunun ibadetin/inancın dışında diğer hizmet ve faaliyetlerinden bahsedilmiştir. Son olarak dördüncü bölümde cem ritüeli icrasında hizmetleri yürütenlerin alanları detaylandırılarak isimler verilmiştir. Cem ritüeli pratiği içinde hizmetleri yürütenler ve katılımcılar arasındaki etkileşimlere bakılmıştır. Jerzy Grotowski, Peter Brook, Richard Schechner ve Eugenio Barbanın tiyatrodaki ve ritüel performanstaki, tiyatral tekniklerle“cem ritüeli icrası”karşılaştırılmıştır. Ayrıca,Victor Turner'in ritüel performans üzerine kullandığı birkaç kavram üzerinden;“cem ritüeli icrasına”bakılmaya çalışılmıştır.“Liminal”,( bir geçiş alanı),“Kominitas”, (topluluk/cemaat),“aktarma”ve“dönüştürme”kavramları üzerinden de detaylandırılmıştır. Anahtar sözcükler; Cem, ritüel, dede, cemevi

Özet (Çeviri)

This thesis studies the Alevi Cem Ritual at the Alibeyköy Cemevi in Istanbul from the perspective of ritual performance by employing the techniques of the theatre. It contains four main chapters. The first chapter analyzes the notions of cem and ritual, and includes observations conducted in the field every Thursday evening of the week. It thereby explains how the“cem ritual”is performed in the Alibeyköy Cemevi, and how that performance has influenced the nature of the cem ritual. The chapter further explores the relationship between ritual and myth by addressing the Assembly of the Forty central to the Alevi belief. The place of ritual of the Şahkulu Dergah, a dervish lodge with a long-established history, is moreover briefly described and compared to the Alibeyköy Cemevi. In addition, the modern and contemporary Alibeyköy Cemevi is compared to the way it has been in recent history when its performances were still carried out in a shed, and is analyzed particularly in terms of the effects of the respective environmental changes on the nature of the cem ritual. The issues subject to this thesis and their effects have moreover been examined by interviewing the Zakir, the attendees, the practitioners of the twelve services, the dedes, and several persons known for their particular knowledge on Alevism. The second chapter of this thesis seeks to elaborate the reasons for the performance of monthly and regular cem rituals. It also explains the differences and similarities between the cem rituals performed in different regions. The third chapter involves interviews with those who witnessed the cem performances from the time they took place in a shed up until their performances in their current environments on the 'cem' floor in the new building, by emphasizing the main differences. It also discusses the contributions, activities, and services of the cemevi or its institution aside from its religious services and beliefs. Finally, the fourth chapter analyses the spaces designated to practitioners of the services of the cem ritual. It examines the interaction between the practitioners of the services and the attendees during the cem ritual praxis. Jerzy Grotowski, Peter Brook, Richard Schechner and Eugenio Barban's theatre performances are compared with ritual performances, theatre techniques are compared with the“performance of the cem ritual”. The cem ritual is moreover interpreted in the light several concepts Victor Turner applies to ritual performance, among which count the concepts of“Liminal”(a transition area),“Kominitas”, (community / community),“transfer”and“transformation”.

Benzer Tezler

  1. Gaziantep Alevi Kültür Dernekleri Cemevi ve Serçeşme Cemevinde cem ibadetleri: Edep-erkân, semâh Ve deyişler

    Cem worships in Gaziantep Alevi Cultural Associations Cemevi and Serçeşme Cemevi; edep-erkan, semah and sayings

    FİRDES NEHİR TUNÇ

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2021

    DinGaziantep Üniversitesi

    Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. BEHİYE KÖKSEL

  2. Tapınma ritüeli ile ibadet mekânı arasındaki ilişkinin göstergebilimsel bağlamda okunması: Cemevi yapıları

    Reading the relationship between rituals of worship and place of worship with the context of semiology: Cem house buildings

    GÖZDE ÜLGER

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2013

    Dilbilimİstanbul Teknik Üniversitesi

    Mimarlık Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. SİNAN MERT ŞENER

  3. Cemevinin diferansiyel mekan olarak okunması: Göçmen Mahallesi Cemevi örneği

    Reading Djemevi as a differential space: Immigrant Neighborhood Djemevi sample

    FİKRİYE YÜCESOY

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2017

    SosyolojiMimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi

    Sosyoloji Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. YILDIRIM ŞENTÜRK

  4. Zâkirlik geleneğinde müzik ve kadın kimliği: Ankara merkez örneği

    Music and woman identity in the tradition of zâkirlik: Case of Ankara center

    DERYA ANKIŞHAN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2022

    MüzikGazi Üniversitesi

    Türk Müziği Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. SEVİLAY ÇINAR

  5. Alevi müzik uyanışı bağlamında İzmir Yamanlar Alevi göçmenlerinin müzik pratikleri

    Musical practices of the Izmir Yamanlar Alevi immigrants in the context of the Alevi musical revival

    SERAP AKDENİZ

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2011

    MüzikDokuz Eylül Üniversitesi

    Müzik Bilimleri Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. AYHAN EROL