Maniheist Uygur metinlerinin dil özellikleri ve sözvarlığı
Specialty of the linguistic and lexicon on Manichaeist Uighur texts
- Tez No: 52725
- Danışmanlar: YRD. DOÇ. DR. EMİNE CEYLAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 1996
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 289
Özet
Yaklaşık beş yüz yıllık bir yazı diline sahip olan Eski Uygurlar bu yıllar içinde değişik dinlere bağlanmışlar, bu dinlere ait kutsal metinleri dillerine çevirmişlerdir. İlk önceleri, Bögü Kağanın da girişimiyle devlet dini olarak Maniheizmi benimseyen Uygurlar, 9. yy.dan sonra ağırlıklı olarak Budizmi kabul etmişlerdir. Az da olsa Hıristiyanlığın Nesturi kolunu seçen Uygur olmuştur. Ancak bu dini benimseyen Uygurlardan günümüze mezar taşlan ve yazmalardan başka bir şey kalmamıştır. Maniheist Uygur metinleri genelde Süryanî alfabesinin benzeri olan Mani alfabesi ile yazılmıştır. Soğd kökenli Uygur alfabesiyle yazılmış olanları da vardır. Bugüne değin ne Mani metinlerinin sözlüğü yapılmış, ne de sözvarlığı açısından karşılaştırmaya tabi tutulmuşlardır. Elinizdeki çalışmayla ilk kez bu metinlerin sözlüğü yapılmıştır.“Giriş”bölümünde Uygurlar ve Uygurca hakkında kısaca bilgi verilmiş, izleyen bölümde de Maniheist Uygur metinlerinin dil ve yazım özellikleri ele alınmıştır. İnceleme, yayımlanmış metinlerin tümü taranarak yapılmış, her özellik için örnekler verilmiştir. I. bölümde Mani metinleri üzerinde daha önce yapılan çalışmalar ele alınmış, bunlara kısaca değinilmiştir.II. bölümde ise yeniden numaralandırılan metinlerin alındığı çalışmalar, sayfa numaralan ve bunların metnimizdeki yeni satır numaralan verilmiş ve Maniheist Uygur metinlerinde geçen sözcükler, Türkçe karşılıkları, ekleri ve geçtikleri satır numaralarıyla gösterilmiştir. Bu bölümde metinlere bizim verdiğimiz satır numaraları esas alınmıştır. Mani metinlerinde geçen tüm sözcükler Orhon Türkçesi, (Budist) Uygurca, Yeni Uygurca ve Türkçe ile karşılaştırılmış, sözcüğün bu dillerde kullanılıp kullanılmadığına bakılmıştır. Sonuç olarak, bu karşılaştırmaya göre sözvarlığı açısından ele aldığımız dillerin Mani metinlerine yakınlığı sırasıyla şöyledir: Eski Uygurca (Budist), Yeni Uygurca, Türkçe ve Orhon Türkçesidir.
Özet (Çeviri)
Ancient Uighurs had a written language of about five hundred years. During this time, they practiced various religions and translated the scriptures of these religions into their language. Under the rule of Bögü Kagan they first accepted Manichaeism. After the ninth century large part of Uighurs adopted Buddhism while a small number of them chose Nestorian Christianism. From the latter these remained nothing but only some inscriptions carved or written on gravestones. Manichaeist Uighur texts that have survived are generally written in Manichaean alphabet resembling that of Nestorians. On the other hand, some are written in their own alphabet of Soghdian origin. So far, neither has a lexicon of these Manichaean texts been compiled nor have these texts been the subject of a comparative analysis in this respect. This study is the first attempt to compile such a dictionary. The“Introduction”provides can overview of the historical and cultural as well as linguistic background of the Uighurs. In the following chapters, linguistic and orthographical features of the published text are analyzed with extensive examples. First chapter reviews the relevant literature. In the Second Chapter published sources from which these texts are taken are introduced with their original page numbers in comparison with the newly - given ones in this study and all words in theIV texts are examined with their Turkish equivalents along with suffixes. Here the line numbers given to the texts in this study are referred to. Further more, all of these words are compared with those of Orkhon Turkish, (Buddhist) Uighur, Modern Uighur and Modern Turkish in order to see whether they are used in these languages to that of these Manichaean texts are - in order - as follows: Old (Buddhist) Uighur, Modern Uighur, Modern Turkish, and Orkhon Turkish.
Benzer Tezler
- Eski Uygurların yerleşik yaşam kültürüyle ilgili söz varlığının tarihî-karşılaştırmalı incelemesi
A historical-comparative vocabulary research related to culture of sedentary life in Ancient Uyghur people
BUHELIQI WEILI
Doktora
Türkçe
2021
Türk Dili ve EdebiyatıYıldız Teknik ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. A. MELEK ÖZYETGİN
- Eski Uygur Türkçesiyle yazılmış eserlerin ses ve şekil özelliklerine göre tarihlendirilmesi
Dating old Uighur texts accordind to thier phonetic and morphological features
FERRUH AĞCA
Doktora
Türkçe
2006
Türk Dili ve EdebiyatıHacettepe ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF.DR. DURSUN YILDIRIM
- Dunhuang Mağarası'nda bulunmuş 9. ve 10. yüzyıla ait eski Uygurca el yazmaları
Ancient Uyghur manuscripts of the 9th and 10th centuries found in Dunhuang cave
AYSUN SOYER
Doktora
Türkçe
2023
Türk Dili ve EdebiyatıDüzce ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. ÜMİT ÖZGÜR DEMİRCİ
- Altun Yaruk Maitrisimit ve Huastuanift örneğinde eski Uygur metinlerinde istem ve bağımlılık
The dependency and valency in the old Uighur texts in the case of Altun Yaruk Maitrisimit and Huastuanift
DİLEK UZUNKAYA
Doktora
Türkçe
2020
DilbilimPamukkale ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET VEFA NALBANT
- Buddhist çevre Eski Uygur Türkçesi metinlerinde tabâbet
Medical terminology in the Old Uighur Turkish Buddhist texts
NESLİHAN ÇELİK
Yüksek Lisans
Türkçe
2012
Türk Dili ve EdebiyatıMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. C. ERALP ALIŞIK